Ký ức mục đồng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Con trâu vốn gắn bó chí cốt với đời sống người Việt qua nhiều đời. “Con trâu là đầu cơ nghiệp”. Trong nhiều trường hợp, trâu còn liên quan đến vận mệnh con người. Nhà nông có câu: “Trâu cười, người khóc”. Là kiêng nuôi những con trâu không đâu cứ nhe răng cười khan. 
Thế là xui, nhà sắp có chuyện! Lại có những con trâu mang xoáy phản chủ, dễ làm cho gia đình nhà chủ sạt nghiệp, không gặp việc này cũng gặp việc nọ, khó ngóc đầu lên nổi. Rồi kiêng trâu bò bạch thiệt (lưỡi trắng), thực ra là mồm đỏ, lưỡi đỏ, khi há mồm nhìn ghê như họng quỷ!
Con trâu còn gắn với ruộng đồng, với cây lúa nước hàng ngàn năm. Đó là một thành tố làm nên nền văn minh lúa nước của người Việt. Trong vốn từ Hán Việt, mục súc gồm những con vật lớp thú ăn cỏ trên đồng bãi. Du mục là kiểu chăn nuôi mục súc trên thảo nguyên lớn, đi từ xứ này tới vùng nọ theo mùa trong năm. Ở Việt Nam, mục súc phổ biến nhất là trâu bò. Trong đó, con trâu được yêu quý nhất. Chăn trâu thường là bọn trẻ trâu, nói chữ là mục đồng (đứa trẻ chăn mục súc).
Vùng lúa nước, bãi chăn trâu là những bờ đê bờ đập, những cồn bãi hoang không có khả năng trồng lúa. Thời xưa, làng nào cũng có những cồn cao giữa đồng, là nơi nghĩa địa, bãi tha ma, bãi chăn thả trâu... Vùng bán sơn địa, bãi chăn trâu nhiều hơn, rộng hơn, là những lưng đồi bát ngát, những khu rừng nghèo cây bụi khe suối.
Mục đồng có rất nhiều thú vui. Đầu tiên là thú cưỡi trâu. Cưỡi trâu kiểu thấp kém nhất là leo lên lưng trâu từ phía sau. Những đứa trẻ đứng chỉ tầm đít trâu, tay phải cầm chắc khấu đuôi, chân phải xòe ngón cái kẹp vào khoeo chân trâu (gân thắt sau gối chân sau). Chân lấy đà bật lên kết hợp với sức kéo của cánh tay phải, toàn thân nhào lên, tay trái bám vào xương hông trâu trườn lên lưng ngồi chễm chệ, vắt vẻo mà sướng.
Những đứa cao lớn hơn tý xíu thì cưỡi trâu bên hông. Hai tay với níu xương cành (xương sống lưng có vây nhô cao vùng lồng ngực), chân phải đạp lên u xương bả vai trâu (chân trước), nhún cái tót ngay lên lưng.
Minh họa: Thủy Ngọc
Minh họa: Thủy Ngọc
Hùng dũng nhất là cưỡi trâu từ phía trước. Con trâu mộng to cao lực lưỡng đang mải mê gặm cỏ, chỉ cần nghe khẩu lệnh “cúi”, lập tức ngừng ăn. Đầu trâu cúi thấp. Đứa trẻ oai phong tiến đến trước mặt trâu, tay cầm lấy hai chóp đôi cánh sừng lớn, chân giẫm lên đầu trâu. Chỉ cần thế, con trâu đã được huấn luyện sẽ từ từ ngẩng đầu lên đưa “chủ soái” bò nhẹ nhàng qua cổ đến ngồi đĩnh đạc trên lưng.
Cưỡi trâu ngắm mây trời gió núi là một thú vui nơi thôn dã. Trên lưng trâu có thể đọc sách học bài, đọc chuyện lịch sử, đọc sách võ sách Tàu,... đều rất thú vị. Cuối chiều đưa trâu về, ngẫu hứng có đứa còn giở trò phi trâu. Có đứa phi ngồi, có đứa đứng trên lưng trâu như người làm xiếc.
Thời chiến tranh, những đứa trẻ thành phố thường được bố mẹ gửi lên vùng bán sơn địa tránh bom đạn, chúng thấy trẻ hạ bạn đen đúa khẳng khiu cưỡi những con trâu to oành thì thán phục và mê mẩn lắm. Cứ mường tượng như Quan Vũ cưỡi ngựa Xích Thố thời Tam Quốc! Có đứa phải năn nỉ hứa hẹn dấm díu cho con mực khô, túm dây dù để được cưỡi trâu một lần trong đời cho biết.
Vùng bán sơn địa, cho trâu ra bãi, trẻ như lạc vào cõi thần tiên mơ mộng. Bãi rộng lại nhiều khe suối, những đồi sim, rừng ổi lôi cuốn trẻ trâu cả ngày. Lại thú câu cá, bắt trứng chim. Mùa khoai lang ra củ thì chất lửa nướng. Mùa hè chăn trâu cả ngày, bọn trẻ góp gạo nấu ăn trong rừng, trong suối. Nồi có khi chỉ là ống lon sữa bò, hộp thiếc, có khi là mảnh sành sứt mẻ. Những bữa cơm xì xụp mùi khói mà ngạt ngào thơm thảo.
Mùa đông gió rét, chất lửa nghi ngút bãi rừng. Gió lồng lộng, rét căm căm, mục đồng đứa nào cũng quàng vào mình cái bao tải gai như áo giáp của chiến binh thời trung cổ. Cái bao tạ dệt sợi đay dày bì, gập lộn nửa cái cho hai góc bao bì lồng vào nhau, chụp lên đầu thế là có một chiếc áo khoác liền mũ chụp cả đầu xuống lưng, giúp trẻ đi qua ngày gió bấc đồng quê.
Ngày râm mát, thả trâu ra bãi, mục đồng nhào ngay vào các trò chơi chọi cù, đánh khăng, chơi trò kháng chiến lôi kéo, vật lộn... Qua những trò chơi ấy, trẻ nhà quê tự chọn cho mình những thủ lĩnh nhí, để mà tuân phục khi cần phán xử, khi cần hành động.
Mục đồng xưa vui quên ngày tháng. Bây giờ cảnh chăn trâu đã không còn như trước. Con trâu rồi sẽ thành nỗi nhớ. Mục đồng rồi sẽ thành ký ức niềm thương!
PHẠM ĐỨC LONG

Có thể bạn quan tâm

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Trong ngôi nhà sàn dưới chân núi ở làng K8, xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh), Nghệ nhân nhân dân Ðinh Chương nở nụ cười sảng khoái, hồ hởi nói: “Bà con trong làng đang trông chờ ngày 1.7.2025, để không chỉ núi liền núi, sông liền sông mà đồng bào Bana ở hai tỉnh trước đây sẽ về chung mái nhà tỉnh Gia Lai mới”.
Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Nhân dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh (1.7.1915 – 1.7.2025), sáng 29.6, tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng tổ chức Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp” nhằm tri ân những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh đối với Đảng, đất nước và nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và cắt băng khai mạc Triển lãm.
Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
Núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh) đã đi vào thơ của tác giả Nguyễn Thanh Mừng. Ảnh: Phạm Quý

Cao nguyên trong thơ Nguyễn Thanh Mừng

(GLO)- Tên tuổi nhà thơ Nguyễn Thanh Mừng gắn liền với các tập thơ “Rượu đắng”, “Ngàn xưa”, .... Viết không nhiều nhưng thơ ông lại có mặt trong hầu hết các tuyển tập danh tiếng thơ Việt Nam hiện đại. Mấy năm gần đây, ông dành tình thương mến với Tây Nguyên và viết nhiều về vùng đất này.

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

(GLO)- Với đặc thù làm việc trong sự cô đơn, tĩnh lặng, nhiều kỹ thuật viên (KTV) có kinh nghiệm tại một số phòng thu trên địa bàn TP. Pleiku (tỉnh Gia Lai) đang âm thầm đứng sau những bản thu chất lượng của các ca sĩ chuyên và không chuyên, chắp cánh cho đam mê âm nhạc.

null