Một chuỗi khoảng 5.200 hố trải dài gần 1,5 km khắp thung lũng Pisco ở phía nam dãy Andes của Peru đã khiến các nhà nghiên cứu bối rối trong gần một thế kỷ. Nhưng một cái nhìn mới về địa điểm được gọi là Monte Sierpe, hay "núi rắn", có thể giúp các nhà khảo cổ học giải mã lý do tại sao người cổ đại lại xây dựng nó hàng trăm năm trước.
Dải hố lần đầu tiên thu hút sự chú ý khi National Geographic công bố những bức ảnh chụp từ trên không vào năm 1933.
Tuy nhiên, không có ghi chép nào liên quan đến sự hình thành này, khiến mục đích của nó còn bỏ ngỏ - và đã có rất nhiều cách lý giải. Các giả thuyết về công dụng của các hố bao gồm mục đích quốc phòng, lưu trữ, làm vườn, thu thập nước và bắt sương mù.
Giờ đây, những cảnh quay mới từ máy bay không người lái và phân tích vi thực vật học các hạt phấn hoa được tìm thấy bên trong các hố đang dẫn dắt các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng địa điểm này ban đầu từng là một khu chợ sầm uất của nền văn minh tiền Inca, và sau đó là một phương pháp ghi chép của người Inca, theo một nghiên cứu được công bố ngày 10 tháng 11 trên tạp chí Antiquity.
"Tại sao người cổ đại lại đào hơn 5.000 hố ở chân đồi miền nam Peru?", tác giả chính của nghiên cứu, TS Jacob Bongers, nhà khảo cổ học kỹ thuật số tại Đại học Sydney và là nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Bảo tàng Úc, cho biết. "Chúng tôi không biết tại sao họ lại ở đây, nhưng chúng tôi đã thu thập được một số dữ liệu mới đầy hứa hẹn, mang lại những manh mối quan trọng và hỗ trợ các lý thuyết mới về mục đích sử dụng của địa điểm này".
Quy mô đồ sộ của Monte Sierpe khiến việc nghiên cứu trở nên khó khăn, nhưng công nghệ máy bay không người lái đã mở ra một góc nhìn mới, đồng tác giả nghiên cứu Charles Stanish, giáo sư khoa nhân chủng học tại Đại học Nam Florida, cho biết.
Mỗi hố có chiều rộng từ 1 đến 2 mét và chiều sâu từ 0,5 đến 1 mét. Ảnh chụp bằng máy bay không người lái cho thấy chúng được sắp xếp thành khoảng 60 phần riêng biệt, được phân tách bằng các khoảng trống. Nhóm của ông cũng có thể xác định các mô hình - ví dụ, một phần gồm 12 hàng xen kẽ giữa 7 và 8 lỗ, cho thấy sự sắp xếp này không phải là ngẫu nhiên.
Các hạt phấn hoa cổ đại được tìm thấy bên trong các hố chỉ ra sự hiện diện của các loại cây trồng như ngô, cũng như các loại cây dại bao gồm sậy và liễu, vốn thường được dùng để làm giỏ.
Hoa màu và các loại hàng hóa khác có thể đã được đặt trong những chiếc giỏ này hoặc được đặt trong các hố, có thể được lót bằng vật liệu thực vật. Bongers cho biết có thể các công trình kiến trúc cũng đã được xây dựng trên hoặc gần các hố, nhưng không còn bằng chứng cho thấy bất kỳ kiến trúc nào từng tồn tại.
Nhóm nghiên cứu tin rằng người dân bản địa của Vương quốc Chincha thời tiền Inca từ bờ biển và cao nguyên Peru có thể đã đến đây để trao đổi hàng hóa và trao đổi hàng hóa bằng chính hàng hóa của họ, thay vì tiền tệ.
Việc xác định niên đại của các hố cho thấy địa điểm này đã được sử dụng từ 600 đến 700 năm trước.
Mặc dù nhóm nghiên cứu vẫn đang tiến hành thêm phương pháp xác định niên đại bằng carbon phóng xạ để xác định dòng thời gian chính xác, họ tin rằng nó được xây dựng từ năm 1000 đến năm 1400 sau Công nguyên, phù hợp với việc sử dụng địa điểm này của nền văn minh tiền Inca.
Phấn hoa từ cây họ cam chanh, được du nhập vào khu vực này trong thời kỳ thuộc địa từ năm 1531 đến năm 1825, cho thấy địa điểm này vẫn được sử dụng sau khi Đế chế Inca sụp đổ vào năm 1532 khi người Tây Ban Nha xâm chiếm Peru. Bongers cho biết, cuối cùng nó có thể đã bị bỏ hoang "vì người Tây Ban Nha không thể tìm ra cách tích hợp địa điểm này vào quá trình mở rộng kinh tế của họ".
Có thể Monte Sierpe chỉ bao gồm một vài đoạn hố làm chợ trao đổi hàng hóa trước khi được mở rộng dưới thời đế chế Inca.
Hoặc, nó có thể đã được hoàn thành trước khi người Inca đến. Nhưng dù thế nào đi nữa, nhóm nghiên cứu tin rằng người Inca đã sử dụng địa điểm này như một công cụ kế toán quy mô lớn.
"Theo một nghĩa nào đó, Monte Sierpe có thể được ví như một 'bảng tính Excel' của Đế chế Inca", Bongers nói.
Cấu trúc phân đoạn của Monte Sierpe phản ánh hệ thống đếm của người Inca, bao gồm các sợi dây thắt nút gọi là khipu. Một trong những thiết bị này, gồm 80 nhóm dây, đã được tìm thấy từ thung lũng Pisco. Tuy nhiên, cũng chưa có đầy đủ bằng chứng thuyết phục...
