Đạo sắc thần cổ nhất Gia Lai

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Theo thống kê sơ bộ của chúng tôi, không kể sưu tập tư nhân, Gia Lai còn lưu giữ 26 sắc thần, phân bố tập trung trong các đình làng trên địa bàn An Khê và Đak Pơ. Trong số này, có niên đại xưa nhất là sắc hợp phong cho thần Bạch Mã và thần Thành Hoàng năm 1880 thời Vua Tự Đức được lưu giữ tại đình An Khê.
Sắc hợp phong cho thần Bạch Mã và thần Thành Hoàng có kích thước 133 cm x 51 cm, chữ 2 cm x 2 cm, tình trạng nhìn chung còn khá nguyên vẹn, chỉ bị rách vài đường răng cưa phía góc trái bên trên. Về chất liệu, sắc được làm từ giấy dó thượng hạng, thường gọi là giấy sắc/giấy long đằng, có độ mịn, dai và bền cao. Văn tự trên sắc phần nội dung được viết bằng mực Tàu đen, phần triện là mực son đỏ tươi, không bị nhòe khi thấm qua nước.
Về trang trí, mặt trước sắc có 4 viền chung quanh trang trí hồi văn tâm đồ án hình chữ “vạn”, trung tâm trang trí hình rồng mây, 4 góc sắc và phía trên (thường là lưng rồng) trang trí 5 đồ án vuông hình chữ “thọ”, xung quanh đồ án rồng là các chấm tròn. Các nét trang trí này đều có màu bạc ánh kim, dấu triện vuông son Sắc Mệnh Chi Bảo được đóng ở đoạn đầu và cổ rồng. Mặt sau sắc trang trí hoa văn vẽ bạc chìm mờ hơn so với mặt trước, phần giữa là 2 đồ án hình chữ “thọ” nằm so le sát nhau, bên phải trang trí đồ án lá dây, bên trái trang trí đồ án sách tua.
Đây cũng là đạo sắc thần có kích thước lớn nhất trong số các sắc thần hiện còn tại Gia Lai. Bởi lẽ, kích thước phổ biến các sắc khác ở Gia Lai (chủ yếu thời Duy Tân, Bảo Đại) là 126 cm x 50 cm.
Ảnh: Lưu Hồng Sơn
Sắc hợp phong cho thần Bạch Mã và thần Thành Hoàng có kích thước 133 cm x 51 cm, chữ 2 cm x 2 cm. Ảnh: Lưu Hồng Sơn
Toàn văn sắc được phiên âm như sau (từ trên xuống dưới, từ phải qua trái): Dòng 1: Sắc chỉ Bình Định tỉnh, Tuy Viễn huyện, An Khê thôn, tòng tiền phụng sự. Dòng 2: Dương Uy Ngự Hối Bảo Chướng Kiện Thuận Hòa Nhu Hàm Quang Bạch Mã. Dòng 3: Thượng đẳng thần; Bảo An Chánh Trực Hựu Thiện Đôn Ngưng Bổn Cảnh Thành. Dòng 4: Hoàng chi thần. Tiết kinh ban cấp. Dòng 5: Sắc phong chuẩn kỳ phụng sự. Tự Đức tam thập nhất niên chánh trị Trẫm ngũ. Dòng 6: Tuần đại khánh tiết, kinh ban bảo chiếu đàm ân lễ long đăng trật. Dòng 7: Đặc chuẩn hứa y cựu phụng sự, dụng quốc khánh nhi thân tự. Dòng 8: Điển. Khâm tai. Dòng 9: Tự Đức tam thập tam niên, thập nhất nguyệt, nhị thập tứ nhật. Triện: Sắc Mệnh Chi Bảo.
Dịch nghĩa:
Sắc cho thôn An Khê thuộc huyện Tuy Viễn, tỉnh Bình Định.
Trước đây thôn đã thờ thần Bạch Mã mỹ hiệu Dương Uy Ngự Hối Bảo Chướng Kiện Thuận Hòa Nhu Hàm Quang Bạch Mã thượng đẳng thần và thần Thành Hoàng mỹ hiệu Bảo An Chánh Trực Hựu Thiện Đôn Ngưng Bổn Cảnh Thành Hoàng chi thần, được triều đình ban sắc công nhận. Năm Tự Đức 31, nhân dịp Trẫm lễ thọ ngũ tuần, gia cấp phong tặng, chuẩn cho dân làng tiếp tục thờ phụng các ngài, mở rộng thêm điển lễ quốc gia.
Nay sắc.
Ngày 24 tháng 11 năm Tự Đức thứ 33 (1880).
Ngoài sắc phong kể trên, đình An Khê còn giữ được 1 sắc thần năm 1909 và 1 sắc thần năm 1911. Đạo sắc năm 1909 thời Duy Tân phong cho thần Bạch Mã và Thành Hoàng bị thủng rách khá nhiều chỗ nhưng may mắn là phần chữ viết vẫn nguyên vẹn; đạo sắc năm 1911 thời Duy Tân đã rách và mất 2/3, chỉ còn dòng ghi niên hiệu niên đại, nhờ bản kê danh mục trong hộp sắc do chúng tôi phát hiện mới biết chính xác rằng nội dung sắc này phong tặng cho các nữ thần Ngũ Hành Tiên Nương và Thiên Y A Na.
Bản kê cho biết thêm, trừ 3 sắc kể trên, thôn An Khê xưa có 2 sắc khác đã mất là sắc năm 1851 thời Tự Đức và sắc năm 1886 thời Đồng Khánh cùng phong cho thần Bạch Mã và Thành Hoàng. Từ đây, có thể suy ra rằng, đạo sắc năm 1851 chính là “tiền thân” của nhiều đạo sắc ra đời sau đó: Tự Đức 1880, Đồng Khánh 1886, Duy Tân 1909, bởi cùng phong cho thần Bạch Mã và Thành Hoàng, chỉ khác là các vị thần trong các sắc sau được gia tăng mỹ tự, thứ bậc so với đạo sắc năm 1851.
Và vì những lý do trên, theo tìm hiểu của chúng tôi, đến nay, tại Gia Lai, sắc thần có niên đại cổ xưa nhất còn tồn tại là đạo sắc 1880 thời Tự Đức hiện được lưu giữ tại đình An Khê.
LƯU HỒNG SƠN
 

Có thể bạn quan tâm

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.

Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia vừa họp, bỏ phiếu thống nhất đề xuất Thủ tướng Chính phủ công nhận Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo là di tích quốc gia đặc biệt. Ảnh: Ngọc Minh

Chuyện làm hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, những người làm công tác di sản văn hóa (như cách gọi ngày nay) của tỉnh Gia Lai-Kon Tum bắt tay vào việc thu thập thông tin để làm hồ sơ di tích đề nghị xếp hạng, trong đó có hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo.

Chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh)

Vọng tiếng chuông ngân

(GLO)- Trên địa bàn tỉnh Gia Lai có nhiều ngôi chùa bắt đầu bằng chữ Bửu như chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh), Bửu Thắng, Bửu Nghiêm, Bửu Hải (TP. Pleiku). Riêng cái tên Bửu Tịnh được đặt cho 2 ngôi chùa, 1 ở Ayun Pa, 1 ở Krông Pa. Nhà tôi ở gần chùa Bửu Tịnh (xã Phú Cần, huyện Krông Pa).

Nét đẹp tặng chữ đầu xuân

Nét đẹp tặng chữ đầu xuân

(GLO)- Mỗi dịp Tết đến Xuân về, người dân Việt lại náo nức với những phong tục truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. Trong đó, nét đẹp tặng chữ đầu xuân đã trở thành một truyền thống hiếu học của dân tộc và mang ý nghĩa cầu chúc may mắn, tài lộc, hạnh phúc cho năm mới.

Một dòng huyền tích

Một dòng huyền tích

Mỗi lần đi qua cầu Đuống, tôi bất giác nhìn về phía hạ lưu, trong đầu ngân lên mấy câu thơ của Hoàng Cầm “Sông Đuống trôi đi một dòng lấp lánh, nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ”.

Theo dấu sử thi

Theo dấu sử thi

Tôi về xã Ea Tul (huyện Cư M’gar, Đắk Lắk) vào một dịp ngành văn hóa Đắk Lắk phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức lớp truyền dạy hát kể sử thi (khan) cho lớp trẻ.