Đạo sắc thần cổ nhất Gia Lai

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Theo thống kê sơ bộ của chúng tôi, không kể sưu tập tư nhân, Gia Lai còn lưu giữ 26 sắc thần, phân bố tập trung trong các đình làng trên địa bàn An Khê và Đak Pơ. Trong số này, có niên đại xưa nhất là sắc hợp phong cho thần Bạch Mã và thần Thành Hoàng năm 1880 thời Vua Tự Đức được lưu giữ tại đình An Khê.
Sắc hợp phong cho thần Bạch Mã và thần Thành Hoàng có kích thước 133 cm x 51 cm, chữ 2 cm x 2 cm, tình trạng nhìn chung còn khá nguyên vẹn, chỉ bị rách vài đường răng cưa phía góc trái bên trên. Về chất liệu, sắc được làm từ giấy dó thượng hạng, thường gọi là giấy sắc/giấy long đằng, có độ mịn, dai và bền cao. Văn tự trên sắc phần nội dung được viết bằng mực Tàu đen, phần triện là mực son đỏ tươi, không bị nhòe khi thấm qua nước.
Về trang trí, mặt trước sắc có 4 viền chung quanh trang trí hồi văn tâm đồ án hình chữ “vạn”, trung tâm trang trí hình rồng mây, 4 góc sắc và phía trên (thường là lưng rồng) trang trí 5 đồ án vuông hình chữ “thọ”, xung quanh đồ án rồng là các chấm tròn. Các nét trang trí này đều có màu bạc ánh kim, dấu triện vuông son Sắc Mệnh Chi Bảo được đóng ở đoạn đầu và cổ rồng. Mặt sau sắc trang trí hoa văn vẽ bạc chìm mờ hơn so với mặt trước, phần giữa là 2 đồ án hình chữ “thọ” nằm so le sát nhau, bên phải trang trí đồ án lá dây, bên trái trang trí đồ án sách tua.
Đây cũng là đạo sắc thần có kích thước lớn nhất trong số các sắc thần hiện còn tại Gia Lai. Bởi lẽ, kích thước phổ biến các sắc khác ở Gia Lai (chủ yếu thời Duy Tân, Bảo Đại) là 126 cm x 50 cm.
Ảnh: Lưu Hồng Sơn
Sắc hợp phong cho thần Bạch Mã và thần Thành Hoàng có kích thước 133 cm x 51 cm, chữ 2 cm x 2 cm. Ảnh: Lưu Hồng Sơn
Toàn văn sắc được phiên âm như sau (từ trên xuống dưới, từ phải qua trái): Dòng 1: Sắc chỉ Bình Định tỉnh, Tuy Viễn huyện, An Khê thôn, tòng tiền phụng sự. Dòng 2: Dương Uy Ngự Hối Bảo Chướng Kiện Thuận Hòa Nhu Hàm Quang Bạch Mã. Dòng 3: Thượng đẳng thần; Bảo An Chánh Trực Hựu Thiện Đôn Ngưng Bổn Cảnh Thành. Dòng 4: Hoàng chi thần. Tiết kinh ban cấp. Dòng 5: Sắc phong chuẩn kỳ phụng sự. Tự Đức tam thập nhất niên chánh trị Trẫm ngũ. Dòng 6: Tuần đại khánh tiết, kinh ban bảo chiếu đàm ân lễ long đăng trật. Dòng 7: Đặc chuẩn hứa y cựu phụng sự, dụng quốc khánh nhi thân tự. Dòng 8: Điển. Khâm tai. Dòng 9: Tự Đức tam thập tam niên, thập nhất nguyệt, nhị thập tứ nhật. Triện: Sắc Mệnh Chi Bảo.
Dịch nghĩa:
Sắc cho thôn An Khê thuộc huyện Tuy Viễn, tỉnh Bình Định.
Trước đây thôn đã thờ thần Bạch Mã mỹ hiệu Dương Uy Ngự Hối Bảo Chướng Kiện Thuận Hòa Nhu Hàm Quang Bạch Mã thượng đẳng thần và thần Thành Hoàng mỹ hiệu Bảo An Chánh Trực Hựu Thiện Đôn Ngưng Bổn Cảnh Thành Hoàng chi thần, được triều đình ban sắc công nhận. Năm Tự Đức 31, nhân dịp Trẫm lễ thọ ngũ tuần, gia cấp phong tặng, chuẩn cho dân làng tiếp tục thờ phụng các ngài, mở rộng thêm điển lễ quốc gia.
Nay sắc.
Ngày 24 tháng 11 năm Tự Đức thứ 33 (1880).
Ngoài sắc phong kể trên, đình An Khê còn giữ được 1 sắc thần năm 1909 và 1 sắc thần năm 1911. Đạo sắc năm 1909 thời Duy Tân phong cho thần Bạch Mã và Thành Hoàng bị thủng rách khá nhiều chỗ nhưng may mắn là phần chữ viết vẫn nguyên vẹn; đạo sắc năm 1911 thời Duy Tân đã rách và mất 2/3, chỉ còn dòng ghi niên hiệu niên đại, nhờ bản kê danh mục trong hộp sắc do chúng tôi phát hiện mới biết chính xác rằng nội dung sắc này phong tặng cho các nữ thần Ngũ Hành Tiên Nương và Thiên Y A Na.
Bản kê cho biết thêm, trừ 3 sắc kể trên, thôn An Khê xưa có 2 sắc khác đã mất là sắc năm 1851 thời Tự Đức và sắc năm 1886 thời Đồng Khánh cùng phong cho thần Bạch Mã và Thành Hoàng. Từ đây, có thể suy ra rằng, đạo sắc năm 1851 chính là “tiền thân” của nhiều đạo sắc ra đời sau đó: Tự Đức 1880, Đồng Khánh 1886, Duy Tân 1909, bởi cùng phong cho thần Bạch Mã và Thành Hoàng, chỉ khác là các vị thần trong các sắc sau được gia tăng mỹ tự, thứ bậc so với đạo sắc năm 1851.
Và vì những lý do trên, theo tìm hiểu của chúng tôi, đến nay, tại Gia Lai, sắc thần có niên đại cổ xưa nhất còn tồn tại là đạo sắc 1880 thời Tự Đức hiện được lưu giữ tại đình An Khê.
LƯU HỒNG SƠN
 

Có thể bạn quan tâm

Đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi

(GLO)- Người Tây Nguyên làm du lịch không chỉ bằng khu nghỉ dưỡng, mà còn bằng lòng hiếu khách và nghệ thuật kể chuyện. Vậy nên, đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi mà hãy đánh thức nó bằng chính giọng nói của rừng, bằng bàn tay của bà con và bằng tình yêu với buôn làng của mình.

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

“Khánh Hòa là xứ trầm hương/Non cao biển rộng người thương đi về” - những câu thơ của nhà nghiên cứu Quách Tấn trong biên khảo Xứ trầm hương vừa là sự khẳng định danh xưng của một miền đất, vừa như lời mời gọi lữ khách bốn phương tìm về với thủ phủ của trầm hương Việt Nam.

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

(GLO)- Ở buôn E Kia (xã Ia Rsai, huyện Krông Pa), ông Hiao Thuyên được biết đến là một nghệ nhân tài hoa khi giỏi cả sáo trúc, biểu diễn cồng chiêng, hát dân ca... Bằng những việc làm thiết thực, ông đã góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Jrai và xây dựng khối đại đoàn kết ở buôn làng.

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Nhắc đến đại ngàn Tây Nguyên, có lẽ biểu tượng văn hóa “sừng sững” chính là những mái nhà rông, nhà dài truyền thống của đồng bào các dân tộc. Trong những biến chuyển của thời đại, không gian che chở các hộ gia đình và lan tỏa văn hóa cộng đồng ấy khó tránh khỏi những hư hao, nghiêng ngả.

Biểu tượng vũ trụ trên cây nêu của người Bahnar

Biểu tượng vũ trụ trên cây nêu của người Bahnar

(GLO)- Người Bahnar quan niệm rằng mọi sự vật, hiện tượng đều có sự hiện diện của thần linh và con người phải tôn trọng, thờ cúng. Vì vậy, họ có nếp sống, sinh hoạt văn hóa với hệ thống lễ hội vô cùng phong phú, gắn với vòng đời người và chu kỳ canh tác nông nghiệp.

Những người “giữ lửa” văn hóa Jrai, Bahnar

Những người “giữ lửa” văn hóa Jrai, Bahnar

(GLO)- Ông Rmah Aleo (làng Pan, xã Dun, huyện Chư Sê) và ông Ayó (làng Piơm, thị trấn Đak Đoa, huyện Đak Đoa, tỉnh Gia Lai) là những người “giữ lửa” và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc đến cộng đồng buôn làng.

null