Nếu các điểm đến này được kết nối thành tuyến du lịch liên hoàn sẽ là "cú hích" quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội vùng biên.
“Báu vật” rừng hương
Từ trung tâm xã Đức Cơ xuôi về phía Nam khoảng 8 km, giữa thảm rừng cao su bạt ngàn thuộc làng Grôn là khu rừng gỗ hương rộng gần 4 ha. Theo những người đang canh giữ khu rừng này, rừng hương có khoảng 2.000 cây đan xen, trong đó, chừng 1.400 cây có đường kính 30-60 cm, vươn thẳng tắp. Có cây cao gần 50 m, phủ tán mát rượi.
Ông Rơ Mah Kem-một trong những người canh giữ rừng gỗ hương-kể lại: Khoảng năm 1995, thấy rừng hương quý hiếm này có nguy cơ bị lâm tặc xâm hại, dân làng Grôn họp bàn cùng chính quyền địa phương phối hợp giữ rừng.
“Bà con dân làng ý thức đây là khu rừng quý hiếm, báu vật của làng, không được chặt phá. Các làng xung quanh cũng biết điều đó, mỗi người đều trở thành tai mắt, hễ thấy có hành động nào đáng nghi là lập tức gọi điện báo cho lực lượng bảo vệ cũng như chính quyền địa phương đến ngay”-ông Kem chia sẻ.
Sự quyết tâm, đồng lòng của người dân, cộng với trách nhiệm của chính quyền đã giữ nguyên vẹn khu rừng suốt gần 30 năm qua. Đây hiện là rừng gỗ hương quý hiếm "độc nhất vô nhị" ở khu vực Tây Nguyên. Không chỉ vậy, rừng hương trở thành một điểm tham quan, trải nghiệm hấp dẫn cho du khách và học sinh các trường học trong vùng.
Chư Bồ-chiến công lưu dấu
Chiến thắng Chư Bồ (thôn Chư Bồ 1, xã Ia Dơk) là một trong những chiến công vang dội của Sư đoàn 320 (Quân đoàn 34) trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, tạo thế thuận lợi trên chiến trường Tây Nguyên. Để có được chiến thắng Chư Bồ, gần 100 cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 320 đã anh dũng hy sinh.
Bia di tích lịch sử Chư Bồ ghi rõ: Chiếm giữ căn cứ Chư Bồ là Tiểu đoàn 81 biệt động quân biên phòng thuộc Quân khu 2, Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Căn cứ Chư Bồ cùng với căn cứ Đức Cơ (cách Chư Bồ 2 km về phía Tây) hình thành cụm phòng ngự liên hoàn, án ngữ trục đường 19 kéo dài, ngăn chặn, khống chế hoạt động của ta trên tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia.
Ngày 18-1-1973, Trung đoàn Bộ binh 64 thuộc Sư đoàn 320A được tăng cường Tiểu đoàn 3 (Trung đoàn 48) và một số đơn vị hỏa lực khác do Trung tá Khuất Duy Tiến làm Trung đoàn trưởng chỉ huy cùng với quân và dân địa phương nổ súng tiến công cứ điểm Chư Bồ. Sau gần 2 giờ chiến đấu, ta hoàn toàn làm chủ cứ điểm (diệt 220 tên, bắt 37 tên, bắn rơi 4 máy bay, thu 91 súng các loại, 12 máy vô tuyến…).
Ngày 20-1-1973, Trung đoàn Bộ binh 64 tiến công tiêu diệt cứ điểm Đức Cơ. Chiến thắng Chư Bồ-Đức Cơ đã xóa bỏ căn cứ tiền tiêu của địch, phá âm mưu cố thủ và xây dựng cứ điểm này thành bàn đạp, nơi xuất phát các cuộc hành quân lấn chiếm, góp phần củng cố, mở rộng vùng giải phóng, mở rộng đường biên giới Việt Nam-Campuchia.
Chiến thắng này đã tạo thế trận mới có lợi cho ta, đồng thời đảm bảo an toàn cho tuyến đường vận chuyển chiến lược chi viện cho chiến trường miền Nam.
Ngày 16-1-2021, UBND tỉnh Gia Lai (cũ) đã có quyết định xếp hạng di tích Chiến thắng Chư Bồ là di tích lịch sử cấp tỉnh. Ông Nguyễn Ngọc Nam-Chủ tịch UBND xã Ia Dơk-khẳng định: Di tích này vừa có giá trị lịch sử vừa thuận lợi để kết nối vào các tour du lịch lịch sử-văn hóa.
Dưới bóng cây di sản
Khách phương xa đặt chân đến đầu làng Ghè (xã Ia Dơk) đã thấy tán cây đa cổ thụ phủ bóng râm mát một vùng. Cây cao khoảng 45 m, chu vi gốc chính khoảng 13 m và 8 thân phụ tỏa rộng hàng trăm mét vuông, rất đẹp. Một đoạn rễ của cây đa vắt qua suối Ia Ghe như chiếc cầu tự nhiên dẫn sang bờ bên kia.
Năm 2016, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam chính thức công nhận cây đa làng Ghè là Cây di sản Việt Nam. Và cũng từ đó, cây đa làng Ghè trở thành một điểm đến du lịch.
Người dân làng Ghè kể lại rằng, cây đa có thể có tuổi đời hơn 200 năm. Thời chống Pháp và chống Mỹ, cây đa làng Ghè là nơi che chở bộ đội. Đến giờ, mọi sinh hoạt mang tính cộng đồng của làng vẫn thường xuyên diễn ra dưới bóng đa già.
Chị Rơ Mah H’Nhàn (25 tuổi, người dân làng Ghè) cho hay: "Tôi mong mỗi người dân trong làng bằng những đóng góp khác nhau sẽ cùng nhau lưu giữ, bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc, qua đó góp phần phát triển du lịch địa phương. Riêng tôi sẽ cố gắng đưa hình ảnh cây đa đến với nhiều người".
Uy nghi Quốc môn
Tại cột mốc 30, Cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh, Quốc môn sừng sững giữa nắng gió biên cương. Công trình cách điệu hình ảnh nhà rông Tây Nguyên dài 46 m, rộng 18 m và cao 33 m, hoàn thiện năm 2019. Khung bê tông cốt thép vững chãi, dầm ngang thép ốp tấm bê tông cốt sợi thủy tinh, hai bên treo cờ, giữa khắc dòng chữ “Cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh” bằng tiếng Việt và tiếng Anh.
Ảnh: Hà Duy
Nơi đây từ lâu đã trở thành biểu tượng, là điểm check-in của du khách khi đến với vùng biên giới Gia Lai. Có người đi đoàn, có người độc hành chỉ để một lần chạm tay vào cột mốc 30.
Kết nối tiềm năng, đánh thức du lịch vùng biên
Không chỉ có 4 điểm đến nổi bật nói trên, vùng biên giới của tỉnh Gia Lai giáp với tỉnh Ratanakiri (Vương quốc Campuchia) còn có nhiều cảnh đẹp, hấp dẫn có thể xây dựng thành những tour du lịch liên hoàn, mới lạ như thác Ông Đồng, suối Đôi... Đây là những tiềm năng và thế mạnh để thúc đẩy du lịch vùng biên phát triển, từ đó kéo theo sự phát triển kinh tế-xã hội của vùng.
Trước đây, huyện Đức Cơ (cũ) đã xây dựng đề án phát triển du lịch với 4 tuyến chính. Trong đó, tuyến du lịch nội địa huyện Đức Cơ có cây đa làng Ghè-rừng hương, di tích lịch sử Chiến thắng Chư Ty-Chư Bồ-Nghĩa trang Liệt sĩ Đức Cơ-đường Hồ Chí Minh-Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh, thác Ông Đồng-suối Đôi.
Tuyến du lịch liên huyện nội tỉnh Gia Lai (cũ) có Biển Hồ-hoa muồng vàng Chư Prông-cây đa làng Ghè. Tuyến du lịch liên tỉnh qua huyện Đức Cơ có Quy Nhơn-Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh, suối Ia Đao-thác Ông Đồng-khu du lịch Buôn Đôn. Tuyến du lịch quốc tế có Gia Lai-Ratanakiri, Gia Lai-Stung Treng-Ratanakiri.
Để hiện thực hóa mục tiêu đó cần đẩy mạnh quảng bá, xây dựng thương hiệu, đầu tư hạ tầng lưu trú, dịch vụ, đồng thời khuyến khích cộng đồng tham gia vào hoạt động du lịch. Khi đó, vùng biên sẽ không chỉ là nơi lưu giữ ký ức lịch sử và giá trị văn hóa, mà còn trở thành điểm sáng trong bản đồ du lịch địa phương và khu vực.
