Bảo tồn nghề truyền thống

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Các thế hệ phụ nữ trong gia đình chị Rơ Mah Suin (làng Dơk Lah, xã Ia Dơk, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai) đều giỏi nghề thủ công truyền thống. Những sản phẩm họ làm ra đã góp phần bảo tồn vốn quý của địa phương.
Trao truyền nghề cổ
Trong không gian thanh tĩnh, tiếng dệt chiếu pran sột soạt, đều đều phát ra dưới mái nhà chị Rơ Mah Suin. Mái tóc đen nhánh búi gọn ra sau càng làm nổi bật gương mặt đẹp của người phụ nữ Jrai. Bên tấm chiếu pran gần hoàn thiện, chị Suin chăm chú tạo đường viền với sự chậm rãi, tỉ mỉ. Chị cho biết, chiếu pran được dệt từ lá cây dứa dại mọc ở ven suối hay đầm lầy. Đan chiếu là nghề truyền thống của người Jrai vùng này, làm vào những tháng mùa mưa. “Lá dứa dại cắt về tước ra hong chỗ mát cho thật dẻo mới đan chiếu được. Mùa nắng làm cho sợi lá dứa khô nhanh, mất đi độ dẻo dai nên rất khó dệt được tấm chiếu đẹp”-chị Suin giải thích. Nâng tấm chiếu nhẹ bẫng, từng sợi dứa đan khít vào nhau tạo những ô vuông nhỏ đều tăm tắp mà tràn ngập cảm xúc. Một tấm chiếu giản dị, gắn bó với người Jrai bản địa thể hiện sự tài hoa, sáng tạo của con người nơi đây.
Kỹ thuật đan chiếu không khó, nhưng nguồn nguyên liệu lúc có lúc không, cộng với quy trình mất nhiều thời gian để tạo ra một sản phẩm thủ công nên không mấy người còn mặn mà với nghề. Tuy vậy, chị Suin lại tìm thấy sự yêu thích với nghề cổ. Chị chia sẻ: “Mình được bà ngoại chỉ cách tìm cây dứa dại ở khu vực hồ ao, ven các con suối. Mẹ mình chỉ cách đan chiếu nên từ nhỏ mình đã biết làm. Làm vì thấy vui, thấy yêu thích thôi”. Bé Rơ Mah San là con gái chị Suin được mẹ chỉ dạy nên cũng thuần thục kỹ năng dệt chiếu pran dù chỉ mới 13 tuổi. “Đan lát là một thú vui trong ngày hè của em. Em muốn làm được thật nhiều sản phẩm đẹp như mẹ, như bà ngoại”-San thổ lộ.
Bà Rơ Mah Suét hướng dẫn kỹ thuật đan chiếu pran cho cháu ngoại Rơ Mah San. Ảnh: Hồng Ngọc
Bà Rơ Mah Suét hướng dẫn kỹ thuật đan chiếu pran cho cháu ngoại Rơ Mah San. Ảnh: Hoàng Ngọc
Mẹ của chị Suin-bà Rơ Mah Suét-là người có tiếng trong làng không chỉ với nghề đan chiếu cổ. Bà là kho tri thức sống về nghề truyền thống của người Jrai vùng này. Bà biết làm hầu hết các sản phẩm thủ công như đan gùi đựng, đan mẹt, dệt thổ cẩm, may trang phục, làm tấm đắp. Dẫu chỉ là vật dụng hàng ngày nhưng bà Suét lại chăm chút thổi hồn vào sản phẩm bằng hoa văn, tạo hình kỹ thuật phức tạp, cầu kỳ, đặc biệt là ý thức văn hóa dân tộc sâu sắc. Bởi bà sợ văn hóa truyền thống khi không được kế thừa và phát huy đúng mực sẽ dần đánh mất bản sắc vốn có. Vì thế, dù chị Suin đã thành thạo nghề và làm ra sản phẩm tốt nhưng thỉnh thoảng bà vẫn tham gia góp ý, hướng dẫn phát triển thêm. Còn chị Suin rất tự hào khi nói về mẹ: “Mẹ mình tài hoa, giàu kinh nghiệm nên mới có thể tạo ra sản phẩm, hoa văn đặc sắc. Mình còn phải học hỏi nhiều”.
Sức sống của văn hóa
Ngôi nhà nhỏ của mẹ con chị Rơ Mah Suin nằm giữa vườn điều, luôn sạch sẽ, ngăn nắp. Một góc nhà để đan chiếu pran, góc khác để đan lát các vật dụng sinh hoạt, góc nữa treo bộ dụng cụ dệt vải. Mọi vật dụng trong gia đình đều là đồ thủ công truyền thống, từ chiếc giỏ đựng chai mật ong treo ở góc nhà, những quả bầu khô lên nước đen bóng xếp nơi góc bếp... Dễ nhận ra tấm chiếu pran trên chiếc giường đơn sơ. Chăn gối đều là những tấm thổ cẩm với cách phối màu vừa đủ để không gian sống trở nên ấm cúng, cảm giác dễ chịu, bình yên. Đồ dùng cá nhân của mỗi thành viên đựng gọn gàng trong những chiếc túi làm thủ công. Lấy cho chúng tôi xem những tấm thổ cẩm đủ màu sắc xếp gấp cẩn thận, chị Suin cho biết sản phẩm do chị làm trong lúc nông nhàn, ai mua thì bán, còn không để sử dụng. 
Sự trao truyền nghề thủ công truyền thống giữa các thế hệ trong gia đình chị Rơ Mah Suin góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa một cách bền vững. JPG
Sự trao truyền bí quyết, kinh nghiệm làm nghề truyền thống giữa các thế hệ trong gia đình chị Rơ Mah Suin góp phần bảo tồn vốn quý của địa phương (ảnh chụp trước tháng 4-2021). Ảnh: Hoàng Ngọc
Chồng mất sớm, chị Suin một mình nuôi 4 đứa con. Hai đứa lớn đã có gia đình riêng, 2 đứa nhỏ đang tuổi đi học. Nhà không có ruộng rẫy, thu nhập chính là từ việc đi làm thuê và đan lát, dệt vải. “Mỗi tấm chiếu pran mình bán được 300-500 ngàn đồng nhưng mất 2-3 ngày đi cắt lá, 3-4 ngày ở nhà đan nữa mới xong. Lá dứa dại bây giờ cũng hiếm chất lượng còn phụ thuộc vào thời tiết. Vừa rồi có người đặt làm 4 tấm chiếu pran nhưng mình không tìm đủ nguyên liệu, phải hẹn năm sau”-chị Suin nói. Những ngày không đan chiếu, chị lại cặm cụi với khung dệt, đan giỏ xách. Việc làm cũng tương đối nhưng thu nhập thì có hạn. Dù vậy, chị vẫn rất hài lòng: “Mình phải gìn giữ để thế hệ con cái, cháu chắt không quên nghề của ông bà. Hơn nữa, hiện tại, nghề này đang giúp mình có thêm thu nhập để nuôi con”.
Sự trao truyền kỹ năng, kinh nghiệm đầy mê say và miệt mài diễn ra dưới mái nhà chị Rơ Mah Suin. Tình yêu với nghề truyền thống đủ lớn mới có khả năng kích thích các thế hệ yêu mến và gắn bó với nghề, thông qua những bí quyết, kinh nghiệm được trao truyền tận tay, tận tâm như vậy.
HOÀNG NGỌC

Có thể bạn quan tâm

Tiết mục múa “Tiếng gọi đại ngàn”. Ảnh: Thùy Dung

Thêm phong phú tiết mục để phục vụ du lịch

(GLO)-Nhằm làm phong phú thêm các tiết mục nghệ thuật truyền thống phục vụ du khách, Đoàn Ca kịch bài chòi (Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh) đã dàn dựng hai tiết mục đặc sắc phục vụ du lịch, gồm tiết mục múa “Tiếng gọi đại ngàn” và trích đoạn ca kịch bài chòi “Nữ tướng Bùi Thị Xuân”. 

Thăm “rừng tượng” làng Kép 1

Thăm “rừng tượng” làng Kép 1

(GLO)- Tồn tại qua nhiều thế hệ, khu nhà mồ làng Kép 1 (xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) là một trong những điểm đến của người dân và du khách khi muốn tìm hiểu về văn hóa của đồng bào Jrai. Cũng bởi nơi này có một “rừng tượng” được tạc từ đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân trong làng.

Ông từ giữ đình cứu sống cây đa cổ thụ

Ông từ cứu sống cây đa cổ thụ ở An Khê đình

(GLO)- Vô tình bị lửa “thiêu”, cây đa cổ thụ phía sau An Khê đình (Khu di tích Tây Sơn Thượng đạo, phường An Khê) suy yếu dần, có nguy cơ bị chết. Với tinh thần trách nhiệm cao, ông Ngô Văn Đường-Câu đình (người trông giữ, hương khói đình làng) đã cứu sống cây đa này.

Già làng “2 giỏi” của xã Ia Phí

Già làng “2 giỏi” của xã Ia Phí

(GLO)- Ông Rơ Châm Khir (SN 1954, làng Kênh, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) không chỉ có đôi tay tài hoa vẽ những bức tranh sơn dầu, tượng gỗ dân gian đặc sắc, mà còn là già làng uy tín được cộng đồng tin tưởng.

Phát huy sức mạnh văn hóa

Phát huy sức mạnh văn hóa

Khi các giá trị văn hóa, di sản và nghệ thuật tạo ra lợi nhuận nó không chỉ tự “nuôi sống” mình mà còn góp phần tạo thêm những nguồn lực mới, tác động tích cực đến các lĩnh vực khác của ngành công nghiệp văn hóa.

Dùng mặt nạ kỹ thuật số để phục hồi tranh. (Ảnh: Franetic)

Công nghệ đột phá phục chế tranh cổ chỉ trong vài giờ

(GLO)-Với những bức tranh có niên đại hàng thế kỷ, bị hỏng nặng, việc phục chế gặp nhiều rủi ro và tiêu tốn thời gian. Một bước đột phá về công nghệ vừa được các nhà khoa học thử nghiệm thành công, đã giải quyết được khó khăn này, đó là phương pháp mặt nạ kỹ thuật số.

null