Bảo tồn nghề truyền thống

Theo dõi Báo Gia Lai trênGoogle News
(GLO)- Các thế hệ phụ nữ trong gia đình chị Rơ Mah Suin (làng Dơk Lah, xã Ia Dơk, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai) đều giỏi nghề thủ công truyền thống. Những sản phẩm họ làm ra đã góp phần bảo tồn vốn quý của địa phương.
Trao truyền nghề cổ
Trong không gian thanh tĩnh, tiếng dệt chiếu pran sột soạt, đều đều phát ra dưới mái nhà chị Rơ Mah Suin. Mái tóc đen nhánh búi gọn ra sau càng làm nổi bật gương mặt đẹp của người phụ nữ Jrai. Bên tấm chiếu pran gần hoàn thiện, chị Suin chăm chú tạo đường viền với sự chậm rãi, tỉ mỉ. Chị cho biết, chiếu pran được dệt từ lá cây dứa dại mọc ở ven suối hay đầm lầy. Đan chiếu là nghề truyền thống của người Jrai vùng này, làm vào những tháng mùa mưa. “Lá dứa dại cắt về tước ra hong chỗ mát cho thật dẻo mới đan chiếu được. Mùa nắng làm cho sợi lá dứa khô nhanh, mất đi độ dẻo dai nên rất khó dệt được tấm chiếu đẹp”-chị Suin giải thích. Nâng tấm chiếu nhẹ bẫng, từng sợi dứa đan khít vào nhau tạo những ô vuông nhỏ đều tăm tắp mà tràn ngập cảm xúc. Một tấm chiếu giản dị, gắn bó với người Jrai bản địa thể hiện sự tài hoa, sáng tạo của con người nơi đây.
Kỹ thuật đan chiếu không khó, nhưng nguồn nguyên liệu lúc có lúc không, cộng với quy trình mất nhiều thời gian để tạo ra một sản phẩm thủ công nên không mấy người còn mặn mà với nghề. Tuy vậy, chị Suin lại tìm thấy sự yêu thích với nghề cổ. Chị chia sẻ: “Mình được bà ngoại chỉ cách tìm cây dứa dại ở khu vực hồ ao, ven các con suối. Mẹ mình chỉ cách đan chiếu nên từ nhỏ mình đã biết làm. Làm vì thấy vui, thấy yêu thích thôi”. Bé Rơ Mah San là con gái chị Suin được mẹ chỉ dạy nên cũng thuần thục kỹ năng dệt chiếu pran dù chỉ mới 13 tuổi. “Đan lát là một thú vui trong ngày hè của em. Em muốn làm được thật nhiều sản phẩm đẹp như mẹ, như bà ngoại”-San thổ lộ.
Bà Rơ Mah Suét hướng dẫn kỹ thuật đan chiếu pran cho cháu ngoại Rơ Mah San. Ảnh: Hồng Ngọc
Bà Rơ Mah Suét hướng dẫn kỹ thuật đan chiếu pran cho cháu ngoại Rơ Mah San. Ảnh: Hoàng Ngọc
Mẹ của chị Suin-bà Rơ Mah Suét-là người có tiếng trong làng không chỉ với nghề đan chiếu cổ. Bà là kho tri thức sống về nghề truyền thống của người Jrai vùng này. Bà biết làm hầu hết các sản phẩm thủ công như đan gùi đựng, đan mẹt, dệt thổ cẩm, may trang phục, làm tấm đắp. Dẫu chỉ là vật dụng hàng ngày nhưng bà Suét lại chăm chút thổi hồn vào sản phẩm bằng hoa văn, tạo hình kỹ thuật phức tạp, cầu kỳ, đặc biệt là ý thức văn hóa dân tộc sâu sắc. Bởi bà sợ văn hóa truyền thống khi không được kế thừa và phát huy đúng mực sẽ dần đánh mất bản sắc vốn có. Vì thế, dù chị Suin đã thành thạo nghề và làm ra sản phẩm tốt nhưng thỉnh thoảng bà vẫn tham gia góp ý, hướng dẫn phát triển thêm. Còn chị Suin rất tự hào khi nói về mẹ: “Mẹ mình tài hoa, giàu kinh nghiệm nên mới có thể tạo ra sản phẩm, hoa văn đặc sắc. Mình còn phải học hỏi nhiều”.
Sức sống của văn hóa
Ngôi nhà nhỏ của mẹ con chị Rơ Mah Suin nằm giữa vườn điều, luôn sạch sẽ, ngăn nắp. Một góc nhà để đan chiếu pran, góc khác để đan lát các vật dụng sinh hoạt, góc nữa treo bộ dụng cụ dệt vải. Mọi vật dụng trong gia đình đều là đồ thủ công truyền thống, từ chiếc giỏ đựng chai mật ong treo ở góc nhà, những quả bầu khô lên nước đen bóng xếp nơi góc bếp... Dễ nhận ra tấm chiếu pran trên chiếc giường đơn sơ. Chăn gối đều là những tấm thổ cẩm với cách phối màu vừa đủ để không gian sống trở nên ấm cúng, cảm giác dễ chịu, bình yên. Đồ dùng cá nhân của mỗi thành viên đựng gọn gàng trong những chiếc túi làm thủ công. Lấy cho chúng tôi xem những tấm thổ cẩm đủ màu sắc xếp gấp cẩn thận, chị Suin cho biết sản phẩm do chị làm trong lúc nông nhàn, ai mua thì bán, còn không để sử dụng. 
Sự trao truyền nghề thủ công truyền thống giữa các thế hệ trong gia đình chị Rơ Mah Suin góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa một cách bền vững. JPG
Sự trao truyền bí quyết, kinh nghiệm làm nghề truyền thống giữa các thế hệ trong gia đình chị Rơ Mah Suin góp phần bảo tồn vốn quý của địa phương (ảnh chụp trước tháng 4-2021). Ảnh: Hoàng Ngọc
Chồng mất sớm, chị Suin một mình nuôi 4 đứa con. Hai đứa lớn đã có gia đình riêng, 2 đứa nhỏ đang tuổi đi học. Nhà không có ruộng rẫy, thu nhập chính là từ việc đi làm thuê và đan lát, dệt vải. “Mỗi tấm chiếu pran mình bán được 300-500 ngàn đồng nhưng mất 2-3 ngày đi cắt lá, 3-4 ngày ở nhà đan nữa mới xong. Lá dứa dại bây giờ cũng hiếm chất lượng còn phụ thuộc vào thời tiết. Vừa rồi có người đặt làm 4 tấm chiếu pran nhưng mình không tìm đủ nguyên liệu, phải hẹn năm sau”-chị Suin nói. Những ngày không đan chiếu, chị lại cặm cụi với khung dệt, đan giỏ xách. Việc làm cũng tương đối nhưng thu nhập thì có hạn. Dù vậy, chị vẫn rất hài lòng: “Mình phải gìn giữ để thế hệ con cái, cháu chắt không quên nghề của ông bà. Hơn nữa, hiện tại, nghề này đang giúp mình có thêm thu nhập để nuôi con”.
Sự trao truyền kỹ năng, kinh nghiệm đầy mê say và miệt mài diễn ra dưới mái nhà chị Rơ Mah Suin. Tình yêu với nghề truyền thống đủ lớn mới có khả năng kích thích các thế hệ yêu mến và gắn bó với nghề, thông qua những bí quyết, kinh nghiệm được trao truyền tận tay, tận tâm như vậy.
HOÀNG NGỌC

Có thể bạn quan tâm

Chuyện một “công trình sư” Bahnar

Chuyện một “công trình sư” Bahnar

(GLO)- Sau khi hoàn tất việc cắt lúa, ông Chánh thư thái ngồi trò chuyện cùng chúng tôi bên ghè rượu. Phẩm chất nghệ sĩ của người nông dân với tư cách “công trình sư” một loạt công trình, mô hình ghi dấu bản sắc văn hóa tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (TP. Pleiku) hiện diện trước mặt chúng tôi.

Cần phát huy giá trị di tích: “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947”

Cần phát huy giá trị di tích: “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947”

(GLO)- Sáng 6-11, tại TP. Pleiku, Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức hội thảo khoa học di tích lịch sử “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947, xã Kông Bơ La, huyện Kbang” nhằm hoàn thiện hồ sơ, trình cấp có thẩm quyền đề nghị xếp hạng di tích quốc gia.

Trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách

Trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách

(GLO)- Nằm trong khuôn khổ Tuần lễ hoa dã quỳ-núi lửa Chư Đang Ya, chiều 9-11, tại khu vực sân nhà rông làng Gri, xã Chư Đang Ya (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai), Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND huyện Chư Păh tổ chức trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống.

Các nghệ nhân làng Chuet 2 (phường Thắng Lợi) phục dựng lễ báo hiếu cha mẹ tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. Ảnh: Thu

Lễ báo hiếu của người Jrai

(GLO)- Lễ báo hiếu cha mẹ là tập tục văn hóa truyền thống đã có từ xa xưa trong đời sống của cộng đồng người Jrai. Đây là dịp để những người con đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục và cầu mong thần linh ban sức khỏe cho cha mẹ.

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

(GLO)- Cách đây gần 18 năm, trong một số công trình điều tra văn hóa các làng đồng bào dân tộc thiểu số ở TP. Pleiku thì người ta xếp một số buôn làng trong khu vực, trong đó có làng Wâu và Ktu (xã Chư Á) là làng tương đối có giá trị, đưa vào diện bảo tồn và phát triển.

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

(GLO)- Cứ mỗi buổi sinh hoạt, khuôn viên Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Lơ Pang (xã Lơ Pang, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai) lại rộn ràng tiếng cồng chiêng. Âm thanh quen thuộc ấy đến từ đôi tay nhỏ bé của các em học sinh thuộc Câu lạc bộ (CLB) Cồng chiêng của trường.

Ngân vang giai điệu cồng chiêng

Ngân vang giai điệu cồng chiêng

(GLO)- Suốt 1 tháng qua, sau khi hoàn tất công việc gia đình, những người nông dân Jrai chân chất, mộc mạc ở tổ 6 (phường Sông Bờ, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) lại say sưa luyện tập đánh cồng chiêng.

Người giữ nghề dệt thổ cẩm ở Ia Rsươm

Người giữ nghề dệt thổ cẩm ở Ia Rsươm

(GLO)- Không chỉ dệt thổ cẩm giỏi, chị Rah Lan H’Nghí (SN 1988, buôn Toát, xã Ia Rsươm, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai) còn nhiệt tình chỉ dạy cho chị em trong buôn để góp phần bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

Là gốm nhưng không phải... gốm

Là gốm nhưng không phải... gốm

Sau thời gian dài thực nghiệm, nghệ nhân Đỗ Hữu Triết (51 tuổi, ngụ 66 Chi Lăng, TP.Huế, Thừa Thiên-Huế) sáng tạo thành công chất liệu mới có tên Việt kim diêu có thể đáp ứng nhu cầu sáng tạo nghệ thuật với nhiều đặc tính ưu việt.