Ai yêu nghệ thuật mới giữ được những cánh đồng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Cánh đồng không chỉ nuôi sống những đời người, mà còn là chủ đề, đề tài, nguồn cảm hứng của nhiều tác phẩm nghệ thuật. Ngoại thành Hải Phòng quê tôi, như nhiều vùng quê khác đã mất dần ruộng bởi bị các chung cư, khu công nghiệp chiếm đoạt. Chỉ riêng những cánh đồng trong nghệ thuật là còn mãi mãi.

 

Ảnh NSND Lâm Tới chèo thuyền trên cánh đồng, phim “Cánh đồng hoang”
Ảnh NSND Lâm Tới chèo thuyền trên cánh đồng, phim “Cánh đồng hoang”


Làm phim tài liệu từ năm 1965, tôi đã ghi được nhiều hình ảnh cánh đồng mà giờ đây mỗi lần khi chiếu phim lên xem lại, tôi cứ tưởng mình còn đang quay phim ở đấy.

Lại nhớ đến họa sĩ Dương Bích Liên (1924-1988) có bức tranh “Được mùa” nổi tiếng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, cũng một giống lúa như thế, cao gần bằng đầu người trĩu bông la đà. Hai chị em cô bé gánh lúa ở một góc hình, bố cục rất lạ. Tôi nhớ đôi mắt em bé, thăm thẳm đưa ta về những cánh đồng xa xôi…

Cách đây vài năm, tôi gặp nhạc sĩ Phạm Duy (1921-2013) đi cùng nhà thơ Thụy Kha ở nhà bạn tôi là Hoàng Gia Cung, nhân nhắc đến bài “Gánh lúa” - một ca khúc thời tiền chiến: Lão bà tóc trắng kĩu kịt quang gánh, môi trầu mà tươi đám cỏ xanh… Hơn nửa thế kỷ trôi qua rồi mà môi trầu còn thắm đến bây giờ.

Miền Trung, từ trên máy bay nhìn xuống, những cánh đồng khô hạn là tấm áo vá bạc màu xác xơ vật gió, như đoạn viết về miền Trung trong trường ca “Trầm tích” của Hoàng Trần Cương: Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa…/Mảnh đất nghèo mồng tơi không kịp rớt/ Lúa con gái mà gầy còm úa đỏ…

Người bạn quay phim của tôi kịp ghi được hình ảnh bà mẹ miền Trung gánh đôi quang gánh nặng trĩu đi qua cánh đồng cát trắng, gió Lào ào ạt, chiếc váy sồi căng ra giống một cánh buồm. Tôi nói với Hoàng Trần Cương: Cương ơi, nhớ thương muôn đời những đồng cát trắng, những mẹ miền Trung!

Đồng mênh mông từ Nam ra Bắc

Nhiều lần tôi đi qua những cánh đồng Tuy Hoà - Phú Yên. Gió lồng lộng như trong cơn bão táp. Cánh đồng lúa xanh cuồn cuộn sóng. Những cánh đồng trên khắp đất nước, không có nơi nào gió to, sóng lúa đẹp dữ dội đến thế! Vựa lúa Việt Nam - những cánh đồng bạt ngàn của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, lũ lượt xe trâu chở lúa kẽo kẹt những buổi chiều tà, đẹp và thanh bình như trong văn tả cảnh của Bình Nguyên Lộc - nhà văn Nam bộ.

Ngược đường lên Tây Bắc, qua những cánh đồng Mường Thanh - Điện Biên, trên đường đi Phong Thổ, Sìn Hồ, con đường lượn ngoằn ngoèo giữa điệp trùng núi cao. Bất chợt ngửa mặt nhìn trời, xa tít trên đỉnh núi là những ruộng lúa bậc thang đang vào mùa, lung linh như áng mây vàng.

Tôi đã có lần thăm người anh em kết nghĩa là Mùa Sống Lử, ở một cánh đồng trên đỉnh núi. Ban đêm, ngồi uống rượu ngắm sao trời. Những ngôi sao gần gũi ngỡ giơ tay là hái được, lung linh hạt ngọc, tựa những bông lúa toả hương thơm bên mâm rượu, trong lòng tay mình.

Những ngày ngồi thuyền, phiêu lãng trên Đồng Tháp Mười, những cánh đồng lúa Trời nặng trĩu bông, la đà trên mặt nước, ràn rạt chạm vào mũi thuyền. Con thuyền rẽ lúa mà đi. Nghe ông Tư đàn cò vừa chơi đàn, vừa hát “Dạ cổ hoài lang”: Từ là từ phu tướng/ Bảo kiếm sắc phong lên đàng…

Chừng nửa buổi, lúa đã gặt đầy thuyền, ghé vào bờ ruộng, gây một bếp lửa lom dom, nướng cá đồng tươi uống rượu. Cánh đồng mênh mông nước nổi, vọng lại tiếng cười của các cô chở lúa trên đồng, áo đen, khăn rằn. Đường chừ xa ong bướm/ Xin chớ đừng phụ nghĩa tào khang… Nghĩa tào khang là nghĩa phu thê, vợ chồng. Tháp Mười có cánh đồng Phu Thê, hai vợ chồng chung sức gặt hết cả một đồng lúa Trời.

Tới những cánh đồng bát ngát trong phim

Nhớ bộ phim “Cánh đồng hoang” (Bông sen Vàng Liên hoan phim Việt Nam lần 5, 1980 và Huy chương Vàng tại Liên hoan phim quốc tế Matxcova 1981) của đạo diễn NSND Nguyễn Hồng Sến (1933-1995), vợ chồng anh Ba Đô (Lâm Tới và Thúy An đóng) và đứa con nhỏ sống ở nhà chòi trên nước quần nhau với máy bay trực thăng giặc Mỹ.

Tác phẩm điện ảnh mang cái đẹp bi tráng và trữ tình đầy chất Nam bộ hào sảng. Tính cách ưa sông nước của Hồng Sến được đưa vào nhân vật, khi ông để Ba Đô đi bắt rắn trên đồng. Người đàn ông to, khỏe, mạnh mẽ, nhanh nhạy như rái cá là một trong những phân đoạn đặc sắc.

Cảnh trữ tình và mang chất Hồng Sến, chất Nam bộ tiêu biểu nhất là cảnh vợ chồng Ba Đô và Sáu Xoa hết giận nhau, chèo thuyền tìm gọi nhau trên cánh đồng Tháp Mười lộng gió mênh mông lúa, hoa điên điển và các loài thủy sinh quấn quýt bên người trong những tiếng gọi âm vang đầy sức sống và yêu thương mãnh liệt như cả đất trời chỉ có đôi lứa ấy. Đây cũng là tác phẩm nổi trội của Hồng Sến mà nhờ đó, dấu ấn của ông đã đi vào lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam.

Một đêm giáp Tết cách đây đã lâu, hồi Hồng Sến còn sống, dự liên hoan phim ở nước ngoài về, ghé thăm bạn bè làm phim tài liệu ở Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương 465 (trước là số 72) Hoàng Hoa Thám, Hà Nội. Gần nửa đêm, cả bọn uống rượu say ở quán cụ Lý dốc Tam Đa. Quán không có gì nhắm, chỉ có mấy tràng pháo tết treo lủng lẳng. Sến uống say, cứ xong một tuần rượu lại đốt một tràng pháo đùng đùng đùng, giao hẹn không thằng nào được bỏ cuộc. Tôi sợ quá, lẻn ra ngoài quán, chạy lên đỉnh dốc.

Đêm khuya thanh vắng, nghe thấy tiếng dép bạch bạch bạch đuổi theo. Hồng Sến túm được tôi, dong trở lại quán trong tiếng pháo nổ đùng đùng. Tôi nhớ Hồng Sến, một giáp rồi đã thành người thiên cổ. Nhớ những ngày phiêu lãng trên đồng. Nhớ “đứa trẻ chăn trâu, con nhà giời” Đồng Đức Bốn (1948-2006) có tập thơ “Chăn trâu đốt lửa” (NXB Lao động, 1993) trong đó bài thơ nổi trội được nhiều người nhớ, cùng tên với nhan đề: Chăn trâu cắt cỏ trên đồng/ Rạ rơm thì ít gió đông thì nhiều/ Mải mê đuổi một cánh diều/ Củ khoai nướng để cả chiều thành tro…”.

Giờ thì tôi bất chấp tuổi 76, muốn tin bằng niềm mơ mộng trẻ thơ. Chỉ nghệ sĩ và ai yêu nghệ thuật mới giữ được những cánh đồng…

NSND Đào Trọng Khánh (An Ninh Thủ Đô)

Có thể bạn quan tâm

Sáng tạo văn học nghệ thuật: Hành trình không đơn độc

Sáng tạo văn học nghệ thuật: Hành trình không đơn độc

(GLO)- Mặc nhiên, việc sáng tạo văn học nghệ thuật luôn mang tính độc lập và tự giác cao độ của mỗi văn nghệ sĩ, nhưng hành trình ấy sẽ không đơn độc nếu có sự dìu dắt chân tình của người đi trước. Tại phố núi Pleiku, nhiều tác giả trẻ đã tìm được điểm tựa tinh thần đáng quý như thế.

Tạ Chí Tào và tác phẩm mới dâng lên Bác Hồ

Tạ Chí Tào và tác phẩm mới dâng lên Bác Hồ

(GLO)- Nhà giáo Tạ Chí Tào (trú tại huyện Chư Sê) mang trọng bệnh đã nhiều năm nhưng chưa bao giờ chịu ngừng nghỉ. Anh vẫn đều đặn sáng tác văn học, nghiên cứu lịch sử. Đến nay, anh đã có gần 10 đầu sách, chính xác là 9 tập đã phát hành, còn 1 cuốn nghiên cứu lịch sử đang có kế hoạch xuất bản.

Báo Gia Lai: Phụng sự và kiến tạo

Báo Gia Lai phụng sự và kiến tạo

(GLO)- Qua 78 năm xây dựng và trưởng thành (16/3/1947-16/3/2025), Báo Gia Lai xứng đáng là cơ quan ngôn luận của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Trong xu thế hiện nay, Báo Gia Lai chú trọng phát huy vai trò kiến tạo nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền.

Thơ Bút Biển: Nắng chưa qua

Thơ Bút Biển: Nắng chưa qua

(GLO)- "Nắng chưa qua" của Bút Biển là một bài thơ đầy hoài niệm. Bằng những câu thơ nhẹ nhàng mà day dứt, tác giả khắc họa nỗi buồn của sự xa cách, khi ký ức vẫn còn đó nhưng hiện tại chỉ còn lại gió lùa, hoa rụng và căn phòng trống,... dường như có ai đang ngóng về một vệt nắng chưa qua.

Bản hòa ca cùng triền ký ức

Bản hòa ca cùng triền ký ức

(GLO)- Dù đã có hơn 30 năm sống ở Pleiku nhưng khi đọc tập “Vân môi say phố” của Ngô Thanh Vân (NXB Hội Nhà văn, 2024), tôi lại có cảm tưởng được khám phá một miền đất tưởng chừng quá đỗi quen thuộc.

Giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Giải phóng tỉnh tại xã Gào

Giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Giải phóng tỉnh tại xã Gào

(GLO)- Tối 10-3, tại làng C (xã Gào), Đội Thông tin lưu động-Trung tâm Văn hóa-Thông tin và Thể thao TP. Pleiku tổ chức chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng tỉnh (17/3/1975-17/3/2025), chào mừng Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV.

Hội viên Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh tại chương trình chào mừng Ngày Âm nhạc Việt Nam năm 2024. Ảnh: H.N

Nhạc sĩ Gia Lai kiếm tìm tác phẩm có sức ảnh hưởng lớn

(GLO)- Bám sát hơi thở cuộc sống và đưa bản sắc dân tộc vào tác phẩm, các nhạc sĩ Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh Gia Lai đã thực sự cố gắng trong hoạt động sáng tác nhằm ghi dấu ấn. Song, làm gì để tác phẩm lan tỏa rộng rãi, ghi đậm trong tâm trí người nghe đang là trăn trở của những người tâm huyết.

Lá cỏ hát thơ

Thơ Nguyễn Ngọc Hưng: Lá cỏ hát thơ

(GLO)- Bài thơ "Lá cỏ hát thơ" của Nguyễn Ngọc Hưng đã khắc họa hình ảnh cỏ như một biểu tượng của sự kiên cường dù phải trải qua nhiều gian khó, đớn đau. Qua đây, tác giả muốn truyền tải thông điệp về sự bền bỉ, lòng yêu thương và tinh thần vượt qua khó khăn của con người trong mọi hoàn cảnh.

Thi vẽ tranh chào mừng Đại hội Đảng và Đại hội cháu ngoan Bác Hồ các cấp: Sáng tạo, ý nghĩa

Thi vẽ tranh chào mừng Đại hội Đảng và Đại hội cháu ngoan Bác Hồ các cấp: Sáng tạo, ý nghĩa

(GLO)- Độc đáo, sáng tạo, ý nghĩa là những đánh giá chung về hơn 300 bức tranh của các tác giả “nhí” gửi về tham gia cuộc thi vẽ tranh chào mừng Đại hội Đảng, Đại hội cháu ngoan Bác Hồ các cấp do Hội đồng Đội thị xã Ayun Pa (tỉnh Gia Lai) phát động gần 1 tháng qua.

Thơ Sơn Trần: Nhớ Pleiku

Thơ Sơn Trần: Nhớ Pleiku

(GLO)- "Nhớ Pleiku" là một tác phẩm đầy cảm xúc của tác giả Sơn Trần. Từng câu thơ vẽ nên bức tranh phố núi đẹp mơ mộng với cảnh sắc yên bình, quyện hòa cùng ký ức, tình yêu và nỗi nhớ...

Thơ Vân Phi: Lâu không về nhà

Thơ Vân Phi: Lâu không về nhà

(GLO)- Bài thơ "Lâu không về nhà" của tác giả Vân Phi thấm đượm nỗi nhớ quê hương da diết của người con xa xứ-nơi cánh đồng, dòng sông và mẹ già vẫn chờ đợi theo tháng năm lở bồi. Từng câu thơ như những thước phim chậm rãi, gợi lại ký ức tuổi thơ ấm áp bên ánh đèn dầu, bên những thân gần mẹ cha.

“Rừng thông xanh một đời ở lại”

“Rừng thông xanh một đời ở lại”

(GLO)- Hình ảnh đầy luyến nhớ ấy đã lưu dấu vĩnh viễn trong ký ức một thi sĩ từng có phần đời sống và viết ở Pleiku-nhà thơ Lê Nhược Thủy. Để rồi, những gì đẹp đẽ nhất về phố núi, về Gia Lai được ông gom lại tròn đầy trong tập thơ “Mắt núi” vừa xuất bản.