Ai yêu nghệ thuật mới giữ được những cánh đồng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Cánh đồng không chỉ nuôi sống những đời người, mà còn là chủ đề, đề tài, nguồn cảm hứng của nhiều tác phẩm nghệ thuật. Ngoại thành Hải Phòng quê tôi, như nhiều vùng quê khác đã mất dần ruộng bởi bị các chung cư, khu công nghiệp chiếm đoạt. Chỉ riêng những cánh đồng trong nghệ thuật là còn mãi mãi.

 

Ảnh NSND Lâm Tới chèo thuyền trên cánh đồng, phim “Cánh đồng hoang”
Ảnh NSND Lâm Tới chèo thuyền trên cánh đồng, phim “Cánh đồng hoang”


Làm phim tài liệu từ năm 1965, tôi đã ghi được nhiều hình ảnh cánh đồng mà giờ đây mỗi lần khi chiếu phim lên xem lại, tôi cứ tưởng mình còn đang quay phim ở đấy.

Lại nhớ đến họa sĩ Dương Bích Liên (1924-1988) có bức tranh “Được mùa” nổi tiếng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, cũng một giống lúa như thế, cao gần bằng đầu người trĩu bông la đà. Hai chị em cô bé gánh lúa ở một góc hình, bố cục rất lạ. Tôi nhớ đôi mắt em bé, thăm thẳm đưa ta về những cánh đồng xa xôi…

Cách đây vài năm, tôi gặp nhạc sĩ Phạm Duy (1921-2013) đi cùng nhà thơ Thụy Kha ở nhà bạn tôi là Hoàng Gia Cung, nhân nhắc đến bài “Gánh lúa” - một ca khúc thời tiền chiến: Lão bà tóc trắng kĩu kịt quang gánh, môi trầu mà tươi đám cỏ xanh… Hơn nửa thế kỷ trôi qua rồi mà môi trầu còn thắm đến bây giờ.

Miền Trung, từ trên máy bay nhìn xuống, những cánh đồng khô hạn là tấm áo vá bạc màu xác xơ vật gió, như đoạn viết về miền Trung trong trường ca “Trầm tích” của Hoàng Trần Cương: Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa…/Mảnh đất nghèo mồng tơi không kịp rớt/ Lúa con gái mà gầy còm úa đỏ…

Người bạn quay phim của tôi kịp ghi được hình ảnh bà mẹ miền Trung gánh đôi quang gánh nặng trĩu đi qua cánh đồng cát trắng, gió Lào ào ạt, chiếc váy sồi căng ra giống một cánh buồm. Tôi nói với Hoàng Trần Cương: Cương ơi, nhớ thương muôn đời những đồng cát trắng, những mẹ miền Trung!

Đồng mênh mông từ Nam ra Bắc

Nhiều lần tôi đi qua những cánh đồng Tuy Hoà - Phú Yên. Gió lồng lộng như trong cơn bão táp. Cánh đồng lúa xanh cuồn cuộn sóng. Những cánh đồng trên khắp đất nước, không có nơi nào gió to, sóng lúa đẹp dữ dội đến thế! Vựa lúa Việt Nam - những cánh đồng bạt ngàn của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, lũ lượt xe trâu chở lúa kẽo kẹt những buổi chiều tà, đẹp và thanh bình như trong văn tả cảnh của Bình Nguyên Lộc - nhà văn Nam bộ.

Ngược đường lên Tây Bắc, qua những cánh đồng Mường Thanh - Điện Biên, trên đường đi Phong Thổ, Sìn Hồ, con đường lượn ngoằn ngoèo giữa điệp trùng núi cao. Bất chợt ngửa mặt nhìn trời, xa tít trên đỉnh núi là những ruộng lúa bậc thang đang vào mùa, lung linh như áng mây vàng.

Tôi đã có lần thăm người anh em kết nghĩa là Mùa Sống Lử, ở một cánh đồng trên đỉnh núi. Ban đêm, ngồi uống rượu ngắm sao trời. Những ngôi sao gần gũi ngỡ giơ tay là hái được, lung linh hạt ngọc, tựa những bông lúa toả hương thơm bên mâm rượu, trong lòng tay mình.

Những ngày ngồi thuyền, phiêu lãng trên Đồng Tháp Mười, những cánh đồng lúa Trời nặng trĩu bông, la đà trên mặt nước, ràn rạt chạm vào mũi thuyền. Con thuyền rẽ lúa mà đi. Nghe ông Tư đàn cò vừa chơi đàn, vừa hát “Dạ cổ hoài lang”: Từ là từ phu tướng/ Bảo kiếm sắc phong lên đàng…

Chừng nửa buổi, lúa đã gặt đầy thuyền, ghé vào bờ ruộng, gây một bếp lửa lom dom, nướng cá đồng tươi uống rượu. Cánh đồng mênh mông nước nổi, vọng lại tiếng cười của các cô chở lúa trên đồng, áo đen, khăn rằn. Đường chừ xa ong bướm/ Xin chớ đừng phụ nghĩa tào khang… Nghĩa tào khang là nghĩa phu thê, vợ chồng. Tháp Mười có cánh đồng Phu Thê, hai vợ chồng chung sức gặt hết cả một đồng lúa Trời.

Tới những cánh đồng bát ngát trong phim

Nhớ bộ phim “Cánh đồng hoang” (Bông sen Vàng Liên hoan phim Việt Nam lần 5, 1980 và Huy chương Vàng tại Liên hoan phim quốc tế Matxcova 1981) của đạo diễn NSND Nguyễn Hồng Sến (1933-1995), vợ chồng anh Ba Đô (Lâm Tới và Thúy An đóng) và đứa con nhỏ sống ở nhà chòi trên nước quần nhau với máy bay trực thăng giặc Mỹ.

Tác phẩm điện ảnh mang cái đẹp bi tráng và trữ tình đầy chất Nam bộ hào sảng. Tính cách ưa sông nước của Hồng Sến được đưa vào nhân vật, khi ông để Ba Đô đi bắt rắn trên đồng. Người đàn ông to, khỏe, mạnh mẽ, nhanh nhạy như rái cá là một trong những phân đoạn đặc sắc.

Cảnh trữ tình và mang chất Hồng Sến, chất Nam bộ tiêu biểu nhất là cảnh vợ chồng Ba Đô và Sáu Xoa hết giận nhau, chèo thuyền tìm gọi nhau trên cánh đồng Tháp Mười lộng gió mênh mông lúa, hoa điên điển và các loài thủy sinh quấn quýt bên người trong những tiếng gọi âm vang đầy sức sống và yêu thương mãnh liệt như cả đất trời chỉ có đôi lứa ấy. Đây cũng là tác phẩm nổi trội của Hồng Sến mà nhờ đó, dấu ấn của ông đã đi vào lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam.

Một đêm giáp Tết cách đây đã lâu, hồi Hồng Sến còn sống, dự liên hoan phim ở nước ngoài về, ghé thăm bạn bè làm phim tài liệu ở Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương 465 (trước là số 72) Hoàng Hoa Thám, Hà Nội. Gần nửa đêm, cả bọn uống rượu say ở quán cụ Lý dốc Tam Đa. Quán không có gì nhắm, chỉ có mấy tràng pháo tết treo lủng lẳng. Sến uống say, cứ xong một tuần rượu lại đốt một tràng pháo đùng đùng đùng, giao hẹn không thằng nào được bỏ cuộc. Tôi sợ quá, lẻn ra ngoài quán, chạy lên đỉnh dốc.

Đêm khuya thanh vắng, nghe thấy tiếng dép bạch bạch bạch đuổi theo. Hồng Sến túm được tôi, dong trở lại quán trong tiếng pháo nổ đùng đùng. Tôi nhớ Hồng Sến, một giáp rồi đã thành người thiên cổ. Nhớ những ngày phiêu lãng trên đồng. Nhớ “đứa trẻ chăn trâu, con nhà giời” Đồng Đức Bốn (1948-2006) có tập thơ “Chăn trâu đốt lửa” (NXB Lao động, 1993) trong đó bài thơ nổi trội được nhiều người nhớ, cùng tên với nhan đề: Chăn trâu cắt cỏ trên đồng/ Rạ rơm thì ít gió đông thì nhiều/ Mải mê đuổi một cánh diều/ Củ khoai nướng để cả chiều thành tro…”.

Giờ thì tôi bất chấp tuổi 76, muốn tin bằng niềm mơ mộng trẻ thơ. Chỉ nghệ sĩ và ai yêu nghệ thuật mới giữ được những cánh đồng…

NSND Đào Trọng Khánh (An Ninh Thủ Đô)

Có thể bạn quan tâm

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

Mở lối vào thế giới sắc màu

Mở lối vào thế giới sắc màu

(GLO)- Từ nét màu nước chấm phá, mực tàu loang trên giấy dó, đến những dòng thư pháp bay bổng hay gam màu rực rỡ của tranh sáp màu, acrylic - tất cả hòa quyện tại những lớp học vẽ. Mùa hè, những lớp học nhỏ ấy lặng lẽ góp phần vun đắp tâm hồn nghệ thuật cho nhiều bạn trẻ.

Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

Cặp đôi nghệ sĩ Nguyễn Cơ-Hồng Mai: Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

(GLO)- Cùng sinh năm rồng (1988) và lớn lên với tình yêu dành cho từng nhịp vũ đạo, Nguyễn Văn Cơ và Trần Thị Hồng Mai-hai nghệ sĩ trưởng thành từ Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San trở thành cặp đôi hiếm hoi của làng múa ở cao nguyên Pleiku, luôn song hành cả trên sân khấu và trong đời sống.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Tôi không phải một dịch giả chuyên nghiệp - mào đầu vậy hoàn toàn không phải để biện hộ cho những sơ suất, sai sót và thô lậu mà bất cứ ai khi chạm tay vào việc dịch nói riêng, việc chữ nghĩa nói chung, dẫu là tay thuận hay tay ngang, đều phải đối mặt và chịu trách nhiệm.

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Để chào đón thời khắc đặc biệt của đất nước, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ cao cả với vai trò, vị thế là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ mà người đứng đầu hệ thống Mặt trận đã tin tưởng giao phó; kể từ tháng 7.2025, Báo Đại đoàn kết ra mắt ấn phẩm Tinh hoa Việt bộ mới.
Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
null