"Những cậu bé kẽm" - Nỗi ám ảnh chiến tranh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Nếu không có những nhà văn như Svetlana Alexievich thì họ sẽ mãi trở thành những bóng hình xa lạ nằm ở bên lề lịch sử.



Trong vòng 10 năm của cuộc chiến Afghanistan (1979-1989) đối với nhiều người, nó đã để lại vết thương chiến tranh ám ảnh tâm lý suốt phần đời còn lại. Svetlana Alexievich lần nữa đã dùng ngòi bút của mình để nói thay những người bị chìm khuất trong lịch sử bằng tác phẩm "Những cậu bé kẽm" (Phan Xuân Loan dịch, NXB Phụ nữ Việt Nam, 2020).

Trung thành với sự thật

"Những cậu bé kẽm" mang cấu trúc của những tác phẩm trước đó của Svetlana Alexievich. Bà vẫn trung thành với sự thật, với những nhân chứng của mình mà trong tác phẩm này là những người lính, những thiếu niên tự nguyện hay bị đẩy vào cuộc chiến, mơ hồ về mục đích. Nhưng không phải ai cũng mong muốn thoát ra khỏi cuộc chiến, kể cả nó làm họ tổn thương thế nào đi nữa.

Cuộc chiến tranh này đã vắng bóng anh hùng, chỉ còn là những nạn nhân mang thân phận người lính. Đó còn là những bà mẹ vĩnh viễn mất đi đứa con của mình. Những bà mẹ từng là chứng nhân của cuộc chiến tranh vệ quốc trong Đệ nhị Thế chiến và giờ đây họ lại phải chứng kiến một cuộc chiến khác từ xa nhưng bỗng trở nên mật thiết bởi nó đang dần cướp đi những người thân yêu của họ.

Đó là người mẹ đập tay vào quan tài con than khóc: "Mặt trời bé nhỏ của mẹ! Mặt trời bé nhỏ của mẹ!". Đứa con nhỏ bé, đứa con mà theo bà chỉ là một đứa trẻ. Trong cuốn sách này, những tiếng khóc như thế trở thành thường trực. Những giọt nước mắt rơi trên chiếc quan tài kẽm đặc trưng để chở xác những người lính tử trận ở Afghanistan.


 

 Tác phẩm “Những cậu bé kẽm”
Tác phẩm “Những cậu bé kẽm”



Những thân phận có cảm xúc

Mỗi khi viết một tác phẩm mới, Svetlana Alexievich thường phỏng vấn hàng trăm nhân chứng. Nhưng cả khi tưởng chừng công việc đã dần quen thuộc đối với bà, ta vẫn có cảm giác viết lại những lời chứng này luôn là điều khó khăn.

Một thượng úy, chỉ huy pháo đội đã nói với Svetlana Alexievich: "Sự thật à? Chỉ có kẻ cùng đường mới kể cho bà toàn bộ sự thật. Chỉ có kẻ bế tắc tuyệt đối mới nói với bà tất cả". Nhà văn đi tìm sự thật ở những con người "bế tắc tuyệt đối" đó, để tiếng nói của họ được bật lên trong tiếng vọng của lịch sử chiến tranh. Svetlana Alexievich đã trả về cho cái lịch sử xơ cứng những con người, thân phận có cảm xúc chứ không phải một nhân dạng chung chung, một tiếng nói đồng nhất.

Svetlana Alexievich duy trì được sự cân bằng giữa những tư liệu với cảm xúc văn chương. Những liên hệ của bà đến những tác phẩm văn chương khiến tác phẩm được mở rộng ra, không còn chỉ là những câu chuyện của những thanh niên mười tám, đôi mươi kết thúc đời mình trong chiếc quan tài kẽm trở thành "hàng vận chuyển 200". Nhà văn không cố trở thành kẻ rao giảng đạo đức, không phải là kẻ truy tìm những bí mật chính trị hay muốn trở thành sử gia. Lịch sử của bà là lịch sử của cảm xúc, những thứ thường được xem nhẹ hay thậm chí bị tước đi trong chiến tranh.

Các câu chuyện trong "Những cậu bé kẽm" có muôn hình vạn trạng, hàng trăm ký ức, cảm xúc nhưng tựu trung vẫn là những tự sự thiếu vắng người nghe, nếu không có những nhà văn như Svetlana Alexievich thì họ sẽ mãi trở thành những bóng hình xa lạ nằm ở rìa của lịch sử.

Dĩ nhiên, việc của nhà văn không chỉ đơn giản là lắng nghe và ghi chép. Bà trở thành một vị nhạc trưởng chỉ huy dàn nhạc được hợp thành từ những giọng nói. Có đoạn giao đãi, có cao trào và có những khoảng lặng cần thiết.

Càng đọc nhiều tác phẩm của Svetlana Alexievich càng thấy rằng sự hiện diện của những nhà văn như bà trong thế giới đương đại của chúng ta là điều quan trọng. Chính những ngòi bút như Svetlana Alexievich đã khiến cho những vấn đề được xem là bên lề kia được chú ý.

 


Nhà văn - nhà báo Belarus đoạt giải Nobel

Svetlana Alexievich là nhà văn - nhà báo người Belarus, từng đoạt giải Nobel văn chương năm 2015.

Nhiều tác phẩm của bà đã được dịch và xuất bản ở Việt Nam như "Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ", "Lời nguyện cầu Chernobyl", "Những nhân chứng cuối cùng" và nay là "Những cậu bé kẽm".

Bà được xem là người kế thừa xuất sắc của nhà báo Ba Lan, Ryszard Kapuściński (1932-2007), khi đã thổi vào những tác phẩm báo chí nhiều cảm xúc văn chương và khiến độc giả cuốn hút không rời.



Theo Huỳnh Trọng Khang (NLĐO)

Có thể bạn quan tâm

Sáng tạo văn học nghệ thuật: Hành trình không đơn độc

Sáng tạo văn học nghệ thuật: Hành trình không đơn độc

(GLO)- Mặc nhiên, việc sáng tạo văn học nghệ thuật luôn mang tính độc lập và tự giác cao độ của mỗi văn nghệ sĩ, nhưng hành trình ấy sẽ không đơn độc nếu có sự dìu dắt chân tình của người đi trước. Tại phố núi Pleiku, nhiều tác giả trẻ đã tìm được điểm tựa tinh thần đáng quý như thế.

Tạ Chí Tào và tác phẩm mới dâng lên Bác Hồ

Tạ Chí Tào và tác phẩm mới dâng lên Bác Hồ

(GLO)- Nhà giáo Tạ Chí Tào (trú tại huyện Chư Sê) mang trọng bệnh đã nhiều năm nhưng chưa bao giờ chịu ngừng nghỉ. Anh vẫn đều đặn sáng tác văn học, nghiên cứu lịch sử. Đến nay, anh đã có gần 10 đầu sách, chính xác là 9 tập đã phát hành, còn 1 cuốn nghiên cứu lịch sử đang có kế hoạch xuất bản.

Nhạc sĩ Thụy Kha qua đời

Nhạc sĩ Thụy Kha qua đời

Nhạc sĩ Thụy Kha qua đời lúc 10h45 sáng 13/3 tại Hà Nội. Năm cuối đời, ông chống chọi với bệnh ung thư. Vài tháng gần đây, nhiều đồng nghiệp chia sẻ hình ảnh thăm nhạc sĩ Thụy Kha trong bệnh viện. 

Tiết mục múa của đơn vị Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng trình diễn tại Liên hoan nghệ thuật quần chúng huyện Ia Grai năm 2025.

Liên hoan nghệ thuật quần chúng lực lượng vũ trang huyện Ia Grai: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng giành giải nhất toàn đoàn

(GLO)- Trong 2 đêm (11 và 12-3), huyện Ia Grai tổ chức Liên hoan nghệ thuật quần chúng lực lượng vũ trang năm 2025. Liên hoan quy tụ 13 đơn vị tham gia. Mỗi đơn vị đăng ký trình diễn từ 3 đến 5 tiết mục ca, múa và diễn tấu các loại nhạc cụ.

Thơ Bút Biển: Nắng chưa qua

Thơ Bút Biển: Nắng chưa qua

(GLO)- "Nắng chưa qua" của Bút Biển là một bài thơ đầy hoài niệm. Bằng những câu thơ nhẹ nhàng mà day dứt, tác giả khắc họa nỗi buồn của sự xa cách, khi ký ức vẫn còn đó nhưng hiện tại chỉ còn lại gió lùa, hoa rụng và căn phòng trống,... dường như có ai đang ngóng về một vệt nắng chưa qua.

Bản hòa ca cùng triền ký ức

Bản hòa ca cùng triền ký ức

(GLO)- Dù đã có hơn 30 năm sống ở Pleiku nhưng khi đọc tập “Vân môi say phố” của Ngô Thanh Vân (NXB Hội Nhà văn, 2024), tôi lại có cảm tưởng được khám phá một miền đất tưởng chừng quá đỗi quen thuộc.

Giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Giải phóng tỉnh tại xã Gào

Giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Giải phóng tỉnh tại xã Gào

(GLO)- Tối 10-3, tại làng C (xã Gào), Đội Thông tin lưu động-Trung tâm Văn hóa-Thông tin và Thể thao TP. Pleiku tổ chức chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng tỉnh (17/3/1975-17/3/2025), chào mừng Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV.

Hội viên Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh tại chương trình chào mừng Ngày Âm nhạc Việt Nam năm 2024. Ảnh: H.N

Nhạc sĩ Gia Lai kiếm tìm tác phẩm có sức ảnh hưởng lớn

(GLO)- Bám sát hơi thở cuộc sống và đưa bản sắc dân tộc vào tác phẩm, các nhạc sĩ Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh Gia Lai đã thực sự cố gắng trong hoạt động sáng tác nhằm ghi dấu ấn. Song, làm gì để tác phẩm lan tỏa rộng rãi, ghi đậm trong tâm trí người nghe đang là trăn trở của những người tâm huyết.

Lá cỏ hát thơ

Thơ Nguyễn Ngọc Hưng: Lá cỏ hát thơ

(GLO)- Bài thơ "Lá cỏ hát thơ" của Nguyễn Ngọc Hưng đã khắc họa hình ảnh cỏ như một biểu tượng của sự kiên cường dù phải trải qua nhiều gian khó, đớn đau. Qua đây, tác giả muốn truyền tải thông điệp về sự bền bỉ, lòng yêu thương và tinh thần vượt qua khó khăn của con người trong mọi hoàn cảnh.

Thơ Sơn Trần: Nhớ Pleiku

Thơ Sơn Trần: Nhớ Pleiku

(GLO)- "Nhớ Pleiku" là một tác phẩm đầy cảm xúc của tác giả Sơn Trần. Từng câu thơ vẽ nên bức tranh phố núi đẹp mơ mộng với cảnh sắc yên bình, quyện hòa cùng ký ức, tình yêu và nỗi nhớ...

Thơ Vân Phi: Lâu không về nhà

Thơ Vân Phi: Lâu không về nhà

(GLO)- Bài thơ "Lâu không về nhà" của tác giả Vân Phi thấm đượm nỗi nhớ quê hương da diết của người con xa xứ-nơi cánh đồng, dòng sông và mẹ già vẫn chờ đợi theo tháng năm lở bồi. Từng câu thơ như những thước phim chậm rãi, gợi lại ký ức tuổi thơ ấm áp bên ánh đèn dầu, bên những thân gần mẹ cha.