"Những cậu bé kẽm" - Nỗi ám ảnh chiến tranh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Nếu không có những nhà văn như Svetlana Alexievich thì họ sẽ mãi trở thành những bóng hình xa lạ nằm ở bên lề lịch sử.



Trong vòng 10 năm của cuộc chiến Afghanistan (1979-1989) đối với nhiều người, nó đã để lại vết thương chiến tranh ám ảnh tâm lý suốt phần đời còn lại. Svetlana Alexievich lần nữa đã dùng ngòi bút của mình để nói thay những người bị chìm khuất trong lịch sử bằng tác phẩm "Những cậu bé kẽm" (Phan Xuân Loan dịch, NXB Phụ nữ Việt Nam, 2020).

Trung thành với sự thật

"Những cậu bé kẽm" mang cấu trúc của những tác phẩm trước đó của Svetlana Alexievich. Bà vẫn trung thành với sự thật, với những nhân chứng của mình mà trong tác phẩm này là những người lính, những thiếu niên tự nguyện hay bị đẩy vào cuộc chiến, mơ hồ về mục đích. Nhưng không phải ai cũng mong muốn thoát ra khỏi cuộc chiến, kể cả nó làm họ tổn thương thế nào đi nữa.

Cuộc chiến tranh này đã vắng bóng anh hùng, chỉ còn là những nạn nhân mang thân phận người lính. Đó còn là những bà mẹ vĩnh viễn mất đi đứa con của mình. Những bà mẹ từng là chứng nhân của cuộc chiến tranh vệ quốc trong Đệ nhị Thế chiến và giờ đây họ lại phải chứng kiến một cuộc chiến khác từ xa nhưng bỗng trở nên mật thiết bởi nó đang dần cướp đi những người thân yêu của họ.

Đó là người mẹ đập tay vào quan tài con than khóc: "Mặt trời bé nhỏ của mẹ! Mặt trời bé nhỏ của mẹ!". Đứa con nhỏ bé, đứa con mà theo bà chỉ là một đứa trẻ. Trong cuốn sách này, những tiếng khóc như thế trở thành thường trực. Những giọt nước mắt rơi trên chiếc quan tài kẽm đặc trưng để chở xác những người lính tử trận ở Afghanistan.


 

 Tác phẩm “Những cậu bé kẽm”
Tác phẩm “Những cậu bé kẽm”



Những thân phận có cảm xúc

Mỗi khi viết một tác phẩm mới, Svetlana Alexievich thường phỏng vấn hàng trăm nhân chứng. Nhưng cả khi tưởng chừng công việc đã dần quen thuộc đối với bà, ta vẫn có cảm giác viết lại những lời chứng này luôn là điều khó khăn.

Một thượng úy, chỉ huy pháo đội đã nói với Svetlana Alexievich: "Sự thật à? Chỉ có kẻ cùng đường mới kể cho bà toàn bộ sự thật. Chỉ có kẻ bế tắc tuyệt đối mới nói với bà tất cả". Nhà văn đi tìm sự thật ở những con người "bế tắc tuyệt đối" đó, để tiếng nói của họ được bật lên trong tiếng vọng của lịch sử chiến tranh. Svetlana Alexievich đã trả về cho cái lịch sử xơ cứng những con người, thân phận có cảm xúc chứ không phải một nhân dạng chung chung, một tiếng nói đồng nhất.

Svetlana Alexievich duy trì được sự cân bằng giữa những tư liệu với cảm xúc văn chương. Những liên hệ của bà đến những tác phẩm văn chương khiến tác phẩm được mở rộng ra, không còn chỉ là những câu chuyện của những thanh niên mười tám, đôi mươi kết thúc đời mình trong chiếc quan tài kẽm trở thành "hàng vận chuyển 200". Nhà văn không cố trở thành kẻ rao giảng đạo đức, không phải là kẻ truy tìm những bí mật chính trị hay muốn trở thành sử gia. Lịch sử của bà là lịch sử của cảm xúc, những thứ thường được xem nhẹ hay thậm chí bị tước đi trong chiến tranh.

Các câu chuyện trong "Những cậu bé kẽm" có muôn hình vạn trạng, hàng trăm ký ức, cảm xúc nhưng tựu trung vẫn là những tự sự thiếu vắng người nghe, nếu không có những nhà văn như Svetlana Alexievich thì họ sẽ mãi trở thành những bóng hình xa lạ nằm ở rìa của lịch sử.

Dĩ nhiên, việc của nhà văn không chỉ đơn giản là lắng nghe và ghi chép. Bà trở thành một vị nhạc trưởng chỉ huy dàn nhạc được hợp thành từ những giọng nói. Có đoạn giao đãi, có cao trào và có những khoảng lặng cần thiết.

Càng đọc nhiều tác phẩm của Svetlana Alexievich càng thấy rằng sự hiện diện của những nhà văn như bà trong thế giới đương đại của chúng ta là điều quan trọng. Chính những ngòi bút như Svetlana Alexievich đã khiến cho những vấn đề được xem là bên lề kia được chú ý.

 


Nhà văn - nhà báo Belarus đoạt giải Nobel

Svetlana Alexievich là nhà văn - nhà báo người Belarus, từng đoạt giải Nobel văn chương năm 2015.

Nhiều tác phẩm của bà đã được dịch và xuất bản ở Việt Nam như "Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ", "Lời nguyện cầu Chernobyl", "Những nhân chứng cuối cùng" và nay là "Những cậu bé kẽm".

Bà được xem là người kế thừa xuất sắc của nhà báo Ba Lan, Ryszard Kapuściński (1932-2007), khi đã thổi vào những tác phẩm báo chí nhiều cảm xúc văn chương và khiến độc giả cuốn hút không rời.



Theo Huỳnh Trọng Khang (NLĐO)

Có thể bạn quan tâm

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

(GLO)- Suốt 50 năm qua, bà Kpă H’Mi (SN 1961, buôn Chư Jú, xã Ia Rsai, huyện Krông Pa) vẫn luôn say mê những giai điệu dân ca Jrai. Bà là niềm tự hào của buôn làng khi không chỉ lưu giữ mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ thêm yêu và gắn bó với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mắt hạ cho nhau

Thơ Lenguyen: Mắt hạ cho nhau

(GLO)- "Mắt hạ cho nhau" của Lenguyen là khúc ngân dịu dàng của tuổi học trò, nơi bằng lăng tím, phượng đỏ và tiếng ve gọi về ký ức. Bài thơ chan chứa hoài niệm, tiếc nuối những rung động đầu đời chưa kịp nói thành lời.

“Tên Người là cả một niềm thơ”

“Tên Người là cả một niềm thơ”

(GLO)- Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai) hiện trưng bày, giới thiệu nhiều hình ảnh, tài liệu, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác. Một trong số đó là tập sách “Tên Người là cả một niềm thơ” do ông Nguyễn Khoa-Cán bộ lão thành cách mạng trao tặng năm 2004.

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

(GLO)- 12 năm liên tục duy trì chương trình “Trang sách mùa hè” cũng là chừng ấy thời gian cán bộ, viên chức Thư viện tỉnh dành nhiều tâm huyết để tạo ra một không gian vừa học vừa chơi mới mẻ, hấp dẫn.

Thơ Phạm Đức Long: Di vật đời người

Thơ Phạm Đức Long: Di vật đời người

(GLO)- Bài thơ "Di vật đời người" của Phạm Đức Long là khúc tưởng niệm thấm đẫm cảm xúc về những người lính đã hi sinh trong chiến tranh. Họ ngã xuống giữa rừng xanh, để lại những di vật bình dị mà thiêng liêng, là biểu tượng bất tử của một thời tuổi trẻ quên mình vì Tổ quốc...

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

(GLO)- Từ ngày 16 đến 20-5, gần 40 ca sĩ, diễn viên, nghệ nhân Gia Lai đã tham gia 2 sự kiện vô cùng ý nghĩa tại tỉnh Nghệ An. Đó là hội diễn nghệ thuật quần chúng “Tiếng hát Làng Sen” và triển lãm “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người” năm 2025.

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2023); 47 năm Ngày Quốc tế Bảo tàng (18/5/1978 - 18/5/2025), sáng 12-5, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp Bảo tàng Quang Trung khai mạc triển lãm ảnh chủ đề “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”.

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

(GLO)- "Gia Lai một hai ba" của Nguyễn Thanh Mừng dẫn người đọc qua những nẻo đường dốc đèo, qua tiếng thác reo và chiêng cồng, để gặp lại khí phách người xưa. Mỗi hình ảnh, mỗi nhịp thơ là một lát cắt vừa hoang sơ, vừa tự hào về bản sắc không thể phai mờ của đại ngàn Tây Nguyên.

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

(GLO)- Trong bài thơ "Nghe con đọc thơ về Tổ quốc", tác giả Lê Thành Văn để mạch cảm xúc tuôn chảy tự nhiên: từ sự rưng rưng khi nhớ về chiến tranh đến niềm tin lặng lẽ gửi gắm vào thế hệ mai sau. Bài thơ như một nhịp cầu nối liền quá khứ đau thương và hiện tại bình yên.

Thơ Lê Vi Thủy: Biên cương mùa gió

Thơ Lê Vi Thủy: Biên cương mùa gió

(GLO)- Giữa những cơn gió xào xạc của núi rừng Tây Nguyên bỏng rát, bài thơ “Biên cương mùa gió” của Lê Vi Thủy như thổi vào lòng người nỗi xúc động lặng thầm. Từ ánh mắt trẻ thơ đến no ấm buôn làng và những giọt mồ hôi người lính, tất cả hòa quyện trong khát vọng yên bình nơi địa đầu Tổ quốc.

Tổ quốc trong tim

Thơ Lenguyen: Tổ quốc trong tim

(GLO)- Bài thơ “Tổ quốc trong tim” của tác giả Lenguyen là lời tri ân sâu sắc với cha ông đã hy sinh vì độc lập dân tộc. Từ Cửu Long đến Trường Sơn, từ Điện Biên đến Sài Gòn, một Việt Nam bất khuất vươn lên giữa máu và hoa, rạng ngời sắc cờ Tổ quốc.

Thơ Đào An Duyên: Lòng quê

Thơ Đào An Duyên: Lòng quê

(GLO)- Trong nhịp sống hiện đại hối hả, bài thơ "Lòng quê" của tác giả Đào An Duyên là tiếng vọng thầm lặng mà day dứt. Người xa quê, dù ở đâu chăng nữa vẫn mang trong tim nỗi nhớ cội nguồn. Qua hình ảnh nước xuôi nước ngược, bài thơ gợi về sự gắn bó thiêng liêng giữa con người và quê hương.

Người nặng lòng với dân ca Tày

Người nặng lòng với dân ca Tày

(GLO)-Hơn 30 năm kể từ ngày rời quê hương Cao Bằng vào Gia Lai lập nghiệp, ông Mã Văn Chức (SN 1961, tổ 3, thị trấn Phú Thiện) vẫn nặng lòng với văn hóa dân tộc Tày. Hơn 100 bài hát đã được ông sáng tác theo làn điệu dân ca Tày với mong muốn “giữ lửa” cho âm nhạc dân gian.