Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Nơi chúng tôi muốn nói đến là vùng đất ở phía Đông Bắc xã Sơn Lang, huyện Kbang. Gần đây, chốn xa xôi cách trở này rất “hút” người và trở thành một địa danh “hot” bởi có nhiều thác-rừng hùng vĩ, một điểm đến tiềm năng của du lịch Gia Lai. Thế nhưng trên thực tế, việc đọc và viết địa danh này như thế nào hẳn đã từng làm không ít người lúng túng.

 

Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng.
Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng.

Hiện nay, có ít nhất 3 cách đọc/viết khác nhau về địa danh này. Đó là: Kon Chư Răng, Kon Cha Răng và Kon Jrăng. Để tìm đến với cách viết chính thống, chúng tôi vào trang thông tin điện tử http://konchưrăng.vn của chủ sở hữu khu bảo tồn thiên nhiên (KBTTN) này. Tên gọi danh chính ngôn thuận được xác định ở đây là Kon Chư Răng. Tuy nhiên, trong nhiều bài viết thể hiện trên trang, nhất là phần viết về lịch sử của khu bảo tồn, các tác giả lại viết là Kon Cha Răng, hoặc đoạn trên là Kon Cha Răng, còn đoạn dưới lại Kon Chư Răng.

Khu Bảo tồn Thiên nhiên Kon Chư Răng có tên trong Quyết định số 194/CT, ngày 9-8-1986 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ). Năm 1999, Viện Điều tra Quy hoạch Rừng xây dựng dự án đầu tư cho khu bảo tồn này. Ngày 21-6-2000, UBND tỉnh Gia Lai đã phê duyệt dự án đầu tư cho KBTTN Kon Chư Răng theo Công văn số 857/CV-UB. Như vậy, Kon Chư Răng là cách viết đã được xác định trên các văn bản hành chính, nhưng đó cũng là cách viết còn bất ổn. Bởi ta thấy trong cụm từ chỉ địa danh này, có từ Chư-nghĩa là núi, một từ xuất phát từ ngôn ngữ Jrai và chỉ xuất hiện trong các địa danh ở khu vực cư trú của người Jrai, lại lọt vào giữa cụm từ chỉ một địa danh ở khu vực chỉ có cộng đồng Bahnar sinh sống! Ngoài ra, các địa danh truyền thống ở vùng đất này cũng thường có nguồn gốc từ ngôn ngữ Bahnar.

Theo khảo sát của chúng tôi, trước năm 1945, trong bán kính từ 30 km đến 40 km quanh làng Hơnưng, xã Sơn Lang hiện nay, chỉ có các làng Bahnar: Đe Klanh, Đe Sơlam; Kon Jrăng và Kon Trut. Trong số đó, Kon Jrăng là một làng ở trong KBTTN Kon Chư Răng hiện nay. Những người dân ở xã Sơn Lang giải thích, làng Kon Jrăng mang tên này là vì, trong khu vực lập làng ban đầu có rất nhiều cây Jrăng-một loại cây mà đồng bào gọi là chôm chôm rừng hoặc nhãn rừng. Còn kon là một danh từ chung để chỉ làng của người Bahnar ở khu vực này. Như vậy, cái tên có ý nghĩa nhất và phù hợp nhất của địa danh này phải là Kon Jrăng. Còn Kon Cha Răng là biến âm của từ gốc Jrăng.

Gần đây, KBTTN này ngày càng được nhiều người quan tâm. Bởi bên cạnh thác 50 (có độ cao cột nước 50 mét) đã được nhiều người biết đến, nơi đây còn có nhiều thác nước tuyệt vời vừa được các nhà địa chất khám phá, công bố như: thác Tóc Tiên, thác Sương Mù, thác Trại Dầm... len lỏi giữa những cánh rừng đại ngàn, chảy qua vùng đất mang nhiều bí ẩn về địa mạo, địa chất...

Thiết nghĩ, gọi đúng địa danh Kon Jrăng-trước khi nơi này thật sự trở thành một điểm đến có tên trên bản đồ du lịch quốc gia-cũng là một hoạt động có ý nghĩa mang tính định hướng trong quá trình phát triển du lịch Gia Lai.

 Kim Vân

Có thể bạn quan tâm

Chợ Đồn xưa và nay

Chợ Đồn xưa và nay

(GLO)- Xuôi theo quốc lộ 19 về Quy Nhơn, bước vào địa phận thị xã An Khê là bắt gặp Chợ Đồn nằm ngay phía bên trái đường. Khu chợ này đã có tên tuổi từ đầu thế kỷ XX, đến nay vẫn tồn tại và phát triển. Nhưng rất ít người biết nó đã hình thành và hoạt động như thế nào sau những biến đổi của thời gian.
Chư Sê

Chư Sê

(GLO)- Chư Sê là tên của dãy núi ngăn cách cao nguyên Pleiku với vùng trũng Cheo Reo (Ayun Pa) theo chiều Bắc Nam. Trên thực tế, người ta biết đến địa danh Chư Sê nhiều còn bởi nó cũng là tên của một đường đèo dài 3 km trên quốc lộ 25, cắt ngang dãy núi này.
Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

(GLO)- Tại Phòng Văn hóa-Thông tin thị xã An Khê hiện đang lưu giữ một bài thơ viết về người Bí thư chi bộ đầu tiên của An Khê: Liệt sĩ Đỗ Trạc, hy sinh ngày 7-3-1947. Trước đó, ông bị thực dân Pháp bắt, tra tấn 7 ngày 7 đêm. Không khuất phục được ông, chúng đã hèn hạ xử bắn ông tại sân vận động An Khê rồi chặt thành 3 khúc. Cảm động trước khí tiết của ông, một tác giả có tên Huỳnh Trung Tín đã có bài thơ “Đầu sóng hiên ngang“:
Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

(GLO)- Từ chỗ chỉ có 2 dân tộc tại chỗ là Bahnar và Jrai, kết quả điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho biết, trên địa bàn Gia Lai thời điểm đó có đến 38 dân tộc cùng chung sống. Những dân tộc có mặt ở Gia Lai muộn đều có những lý do riêng để chọn vùng đất này làm quê hương thứ hai, trong đó có cộng đồng người Tày và người Nùng ở xã Tơ Tung, huyện Kbang.
Thác Lệ Kim

Thác Lệ Kim

(GLO)- Lệ Kim là tên một thác nước trên suối Blang-ranh giới giữa xã Ia Tô (xã B14), huyện Ia Grai và xã Ia Dơk (xã B9), huyện Đức Cơ.
Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

(GLO)- Trong sử liệu về cách mạng Việt Nam có nhắc đến vai trò của các “Chiến sĩ quốc tế-Việt Nam mới“ trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954). Đó là những người châu Âu, châu Á, châu Phi, từng là sĩ quan, binh lính viễn chinh xâm lược Việt Nam, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã tình nguyện gia nhập Quân đội nhân dân Việt Nam, tham gia huấn luyện, chiến đấu chống Pháp, được Bác Hồ gọi là người “Việt Nam mới“.
Địa danh Đak Đoa và nguồn cội

Địa danh Đak Đoa và nguồn cội

(GLO)- Trong các địa danh quen thuộc ở Gia Lai, có lẽ không địa danh nào được sử dụng cho nhiều không gian khác nhau, ở những thời điểm lịch sử khác nhau như Đak Đoa. Điều này, làm cho những người ở Gia Lai (hay tỉnh Pleiku thời kỳ trước giải phóng) sẽ hình dung ra những vùng đất riêng khi nhắc đến Đak Đoa.
Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

(GLO)- Những thập niên gần đây, cái tên Tơ Tung đã dần trở nên quen thuộc với đồng bào các dân tộc tỉnh Gia Lai và du khách quan tâm đến Tây Nguyên, bởi nơi ấy có di tích Làng kháng chiến Stơr-quê hương anh hùng Núp-những tên đất, tên người sớm nổi tiếng cùng tiểu thuyết “Đất nước đứng lên“ của nhà văn Nguyên Ngọc; có làng Leng Tơpung với những đội cồng chiêng đủ các thế hệ, giới tính… rất đặc biệt của Tây Nguyên.
Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

(GLO)- Sản vật Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng có thể nói là rất nhiều, cả xưa và nay. Nhưng trong phạm vi bài viết này chỉ xin nói về sản vật tự nhiên của Gia Lai. Những sản vật này là gì và nay còn gì?
Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

(GLO)- Đã là dân Phố núi thì hầu như ai cũng đã một lần đặt chân đến Công viên Diên Hồng, bởi đây là nơi giải trí công cộng, lại nằm ngay trung tâm TP. Pleiku. Công viên có diện tích 12,3 ha, trong đó diện tích mặt nước là 2,7 ha với 2 hồ nước. Nơi đây có nhà hàng, khách sạn, có các khu vui chơi, khu thể thao, vườn hoa cây cảnh và chuồng thú, có mặt hồ vui chơi đạp vịt, chèo thuyền, phía trên là chiếc cầu treo bắc ngang tạo điểm nhấn thú vị…
Thăm bảo tàng cổ vật

Thăm bảo tàng cổ vật

(GLO)- Lần lữa đôi lần, mới đây tôi cũng đến thăm Bảo tàng Cổ vật (trực thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai). Thăm rồi lại muốn giới thiệu thêm cho nhiều người biết. Băn khoăn vì, gần trọn buổi sáng hôm ấy mà chỉ có mình tôi với sự nhiệt tình đến du dương của cô thuyết minh viên Nguyễn An. An giải thích rằng, khách đến tham quan phần lớn là đi theo đoàn, cá nhân thì cũng… lai rai. Với tôi, bảo tàng này là độc nhất vô nhị: bảo tàng trong một ngôi chùa và chùa trong bảo tàng, nằm ngay giữa trung tâm TP. Pleiku.
Tìm hiểu địa danh Lệ Chí, Lệ Cần

Tìm hiểu địa danh Lệ Chí, Lệ Cần

(GLO)- Lệ Chí, Lệ Cần là những địa danh được người dân Pleiku biết đến nhiều, gắn với một đặc sản mang tên khoai lang Lệ Cần. Đây là những địa danh được hình thành khá sớm ở Gia Lai.