Chợ Đồn xưa và nay

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Xuôi theo quốc lộ 19 về Quy Nhơn, bước vào địa phận thị xã An Khê là bắt gặp Chợ Đồn nằm ngay phía bên trái đường. Khu chợ này đã có tên tuổi từ đầu thế kỷ XX, đến nay vẫn tồn tại và phát triển. Nhưng rất ít người biết nó đã hình thành và hoạt động như thế nào sau những biến đổi của thời gian.

Vào cuối thế kỷ XIX, chính quyền thuộc địa Pháp bắt đầu tổ chức cai trị ở vùng Cao nguyên trung phần. Đầu thế kỷ XX Pháp mở quốc lộ 19, khai khẩn đất hoang để lập đồn điền. Đồn lính Pháp theo đó cũng được xây dựng ở nơi này, do Trưởng đồn Renard chỉ huy. Từ đó, người dân lân cận tụ tập thành nhóm dưới chân đồn lính để buôn bán và trao đổi các mặt hàng nhu yếu phẩm. Và cái tên Chợ Đồn cũng từ đó ra đời.

 

Chợ Đồn ngày nay.                                                                                                         Ảnh: A.S
Chợ Đồn ngày nay. Ảnh: A.S

Lúc đầu, chợ nhóm họp bằng cách ngồi xổm trên bãi đất trống, sau dần xuất hiện thêm những lều quán bằng tre, tranh. Nhà người Kinh rất thưa thớt, đa phần là do dân miền xuôi đến dựng lên dọc theo quốc lộ 19. Các làng Bahnar ở ẩn trong những khu rừng cách đó vài km trở lên. Tiếp theo lớp người Kinh đầu tiên này, một lớp người từ đồng bằng ven biển miền Trung bắt đầu lên mua bán, khai phá đất đai và lập nghiệp ngày càng đông. Những nhà cửa, thôn xóm mọc lên dọc quốc lộ 19 quanh chợ càng nhiều. Người ta thường gọi chung khu này là khu Chợ Đồn. Gần đó cũng có một nhà thờ mang tên Chợ Đồn. Nhà thờ được xây dựng khoảng năm 1956 do cha Lãng (Landrade) người Pháp làm cha xứ.

Thời đó, những mặt hàng mà người Kinh mang lên mua bán, trao đổi với người dân tộc bản địa chủ yếu là vải vóc, cá khô, muối… được vận chuyển bằng ngựa thồ từ ngả Vĩnh Thạnh và Cửu An lên (khi đó đèo An Khê chưa hình thành). Họ thường đổi lấy những mặt hàng lâm-thổ sản như mật ong, măng le khô, sừng nai, thổ cẩm của đồng bào bản địa… Các mặt hàng rau, thịt heo, bò tươi sống của địa phương sản xuất cũng được bày bán và trao đổi. Chợ nhóm họp đông nhất vào khoảng 8 giờ sáng và tan khoảng vài giờ sau đó.

Vào thập niên 40-60 của thế kỷ trước, khu vực này được đổi tên thành thôn An Cư, xã An Cư, quận An Túc (nay là phường An Bình, thị xã An Khê), song Chợ Đồn vẫn giữ nguyên tên cũ. Những năm 1967-1972 là thời kỳ thịnh nhất của khu Chợ Đồn này. Đó là ngày quân đội Mỹ đóng quân tại núi Hòn Cong mở thêm một con đường mới từ khu căn cứ quân sự ra chợ, giáp với quốc lộ 19, gọi là đường Kem. Lính Mỹ thường ra khu này vào ngày chủ nhật để giải trí và mua hàng lưu niệm.

Những ngôi nhà được mọc lên san sát xung quanh chợ. Ngoài các mặt hàng từ miền xuôi lên rất đa dạng và phong phú như: cá tươi, muối, vải vóc, quần áo..., chợ còn bán các mặt hàng thổ cẩm dệt tay của đồng bào Bahnar bản địa. Đặc biệt nhất là mặt hàng nỏ (ná) và ổng tẩu thuốc (ống điếu). Ná càng lớn thì giá tiền càng cao, có chiếc ná to và dài đến một sải rưỡi tay người lớn, và những mũi tên nằm trong ống lồ ô thì to như ngón tay, đầu bịt bằng đồng của vỏ đạn. Tẩu thuốc cũng vậy, được làm bằng gốc tre già, có chiếc to bằng thân mình người lớn, cán tẩu dài đến 3 m, phải 2 người mới khiêng nổi. Mặt hàng này chủ yếu bán cho lính Mỹ mua làm lưu niệm. Sau năm 1973, khu Chợ Đồn này không còn nhộn nhịp như trước nữa.

Đến thời kỳ sau 1975, địa danh hành chính nơi đây được đổi tên là thôn Tân Bình, xã Cư An, huyện An Khê. Chợ Đồn được dời xuống cách đó khoảng 200 m trước ngôi đình Tân An, nhường chỗ cho Hợp tác xã Ong mật hoạt động. Chợ chỉ còn nhóm họp vào buổi chiều và người dân thường gọi là Chợ Chiều. Chợ chủ yếu bán các mặt hàng thực phẩm như rau trứng, cá thịt và một số loại nhu yếu phẩm… Sau 1985, Hợp tác xã Ong mật dời đi nơi khác, Chợ Đồn trở lại vị trí ban đầu và cũng chỉ hoạt động chủ yếu vào buổi chiều.

Đến ngày 24-12-2003, thị xã An Khê được thành lập. Chợ thuộc địa phận tổ dân phố 1, phường An Bình, thị xã An Khê cho đến nay, được xây dựng khang trang, có khu nhà lồng rộng trên 200 m2 được xây kiên cố, bên trong là những dãy sạp ngăn nắp. Chợ bắt đầu nhóm họp cả ngày. Những dãy nhà 2 bên chợ trở thành những sạp tạp hóa đầy ắp các mặt hàng từ các nơi đổ về.

Và hôm nay Chợ Đồn đã trở thành một khu thương mại có nhiều mặt hàng đa dạng và phong phú đứng thứ 2 so với Trung tâm Thương mại của thị xã An Khê.

An Sinh

Có thể bạn quan tâm

"Mối tình" ngày ấy…

"Mối tình" ngày ấy…

(GLO)- Ấy là tôi muốn nhắc lại “mối tình“ đoàn kết gắn bó của Đảng bộ, quân và dân 2 tỉnh Gia Lai và Bình Định trong cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm chống Pháp.
Chư Sê

Chư Sê

(GLO)- Chư Sê là tên của dãy núi ngăn cách cao nguyên Pleiku với vùng trũng Cheo Reo (Ayun Pa) theo chiều Bắc Nam. Trên thực tế, người ta biết đến địa danh Chư Sê nhiều còn bởi nó cũng là tên của một đường đèo dài 3 km trên quốc lộ 25, cắt ngang dãy núi này.
Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

(GLO)- Tại Phòng Văn hóa-Thông tin thị xã An Khê hiện đang lưu giữ một bài thơ viết về người Bí thư chi bộ đầu tiên của An Khê: Liệt sĩ Đỗ Trạc, hy sinh ngày 7-3-1947. Trước đó, ông bị thực dân Pháp bắt, tra tấn 7 ngày 7 đêm. Không khuất phục được ông, chúng đã hèn hạ xử bắn ông tại sân vận động An Khê rồi chặt thành 3 khúc. Cảm động trước khí tiết của ông, một tác giả có tên Huỳnh Trung Tín đã có bài thơ “Đầu sóng hiên ngang“:
Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

(GLO)- Từ chỗ chỉ có 2 dân tộc tại chỗ là Bahnar và Jrai, kết quả điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho biết, trên địa bàn Gia Lai thời điểm đó có đến 38 dân tộc cùng chung sống. Những dân tộc có mặt ở Gia Lai muộn đều có những lý do riêng để chọn vùng đất này làm quê hương thứ hai, trong đó có cộng đồng người Tày và người Nùng ở xã Tơ Tung, huyện Kbang.
Thác Lệ Kim

Thác Lệ Kim

(GLO)- Lệ Kim là tên một thác nước trên suối Blang-ranh giới giữa xã Ia Tô (xã B14), huyện Ia Grai và xã Ia Dơk (xã B9), huyện Đức Cơ.
Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

(GLO)- Trong sử liệu về cách mạng Việt Nam có nhắc đến vai trò của các “Chiến sĩ quốc tế-Việt Nam mới“ trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954). Đó là những người châu Âu, châu Á, châu Phi, từng là sĩ quan, binh lính viễn chinh xâm lược Việt Nam, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã tình nguyện gia nhập Quân đội nhân dân Việt Nam, tham gia huấn luyện, chiến đấu chống Pháp, được Bác Hồ gọi là người “Việt Nam mới“.
Địa danh Đak Đoa và nguồn cội

Địa danh Đak Đoa và nguồn cội

(GLO)- Trong các địa danh quen thuộc ở Gia Lai, có lẽ không địa danh nào được sử dụng cho nhiều không gian khác nhau, ở những thời điểm lịch sử khác nhau như Đak Đoa. Điều này, làm cho những người ở Gia Lai (hay tỉnh Pleiku thời kỳ trước giải phóng) sẽ hình dung ra những vùng đất riêng khi nhắc đến Đak Đoa.
Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

(GLO)- Những thập niên gần đây, cái tên Tơ Tung đã dần trở nên quen thuộc với đồng bào các dân tộc tỉnh Gia Lai và du khách quan tâm đến Tây Nguyên, bởi nơi ấy có di tích Làng kháng chiến Stơr-quê hương anh hùng Núp-những tên đất, tên người sớm nổi tiếng cùng tiểu thuyết “Đất nước đứng lên“ của nhà văn Nguyên Ngọc; có làng Leng Tơpung với những đội cồng chiêng đủ các thế hệ, giới tính… rất đặc biệt của Tây Nguyên.
Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

(GLO)- Nơi chúng tôi muốn nói đến là vùng đất ở phía Đông Bắc xã Sơn Lang, huyện Kbang. Gần đây, chốn xa xôi cách trở này rất “hút“ người và trở thành một địa danh “hot“ bởi có nhiều thác-rừng hùng vĩ, một điểm đến tiềm năng của du lịch Gia Lai. Thế nhưng trên thực tế, việc đọc và viết địa danh này như thế nào hẳn đã từng làm không ít người lúng túng.
Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

(GLO)- Sản vật Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng có thể nói là rất nhiều, cả xưa và nay. Nhưng trong phạm vi bài viết này chỉ xin nói về sản vật tự nhiên của Gia Lai. Những sản vật này là gì và nay còn gì?
Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

(GLO)- Đã là dân Phố núi thì hầu như ai cũng đã một lần đặt chân đến Công viên Diên Hồng, bởi đây là nơi giải trí công cộng, lại nằm ngay trung tâm TP. Pleiku. Công viên có diện tích 12,3 ha, trong đó diện tích mặt nước là 2,7 ha với 2 hồ nước. Nơi đây có nhà hàng, khách sạn, có các khu vui chơi, khu thể thao, vườn hoa cây cảnh và chuồng thú, có mặt hồ vui chơi đạp vịt, chèo thuyền, phía trên là chiếc cầu treo bắc ngang tạo điểm nhấn thú vị…
Thăm bảo tàng cổ vật

Thăm bảo tàng cổ vật

(GLO)- Lần lữa đôi lần, mới đây tôi cũng đến thăm Bảo tàng Cổ vật (trực thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai). Thăm rồi lại muốn giới thiệu thêm cho nhiều người biết. Băn khoăn vì, gần trọn buổi sáng hôm ấy mà chỉ có mình tôi với sự nhiệt tình đến du dương của cô thuyết minh viên Nguyễn An. An giải thích rằng, khách đến tham quan phần lớn là đi theo đoàn, cá nhân thì cũng… lai rai. Với tôi, bảo tàng này là độc nhất vô nhị: bảo tàng trong một ngôi chùa và chùa trong bảo tàng, nằm ngay giữa trung tâm TP. Pleiku.