Nguồn gốc địa danh có từ tố "Trà"

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Gia Lai có khá nhiều địa danh bắt đầu bằng chữ Trà như: Trà Bá, Trà Đa, Trà Phan, Trà Huỳnh, Trà Dôm, Trà Tiên, Trà Nhiên... và cả Pleiku cũng đã có thời được người Việt gọi là Trà Cu.

Trước đây, có ý kiến cho rằng, những địa danh có từ tố Trà ở Gia Lai là những nơi trước kia ở gần đồn điền trồng trà (chè) của người Pháp. Vì ở đó có nhiều trà nên người ta đặt tên làng, tên vùng đó (hoặc gần đó) bắt đầu bằng Trà. Theo cách giải thích này, Trà trong những địa danh ở Gia Lai có nghĩa là cây chè. Sau khi tiến hành khảo sát nhiều địa danh được bắt đầu bằng từ tố Trà, chúng tôi thấy ý kiến này chưa thật sự thuyết phục. Trên thực tế, có không ít địa danh có đặc điểm này nhưng ở quanh đó trước kia cũng như hiện nay chưa từng là đồn điền trà hay được người dân trong vùng trồng trà một cách phổ biến.

 

Một góc đường Trà Đa, TP. Pleiku. Ảnh: Đức Thụy
Một góc đường Trà Đa, TP. Pleiku. Ảnh: Đức Thụy

Theo Linh mục Nguyễn Hoàng Sơn, một người đam mê nghiên cứu lịch sử-văn hóa, từ tố Trà trong rất nhiều địa danh ở Gia Lai có nguồn gốc từ từ pla, tức là làng trong tiếng Chăm. Trong cách đọc của cư dân ven biển miền Trung Trung bộ, pl thường bị biến âm thành tr, trà ở đây được biến âm từ pla, có nghĩa là làng mà thành.

Kiểm nghiệm lại ý kiến này, chúng tôi thấy, những địa danh ở Gia Lai bắt đầu bằng từ tố Trà xuất hiện đầu tiên thường là tên làng rồi sau đó mới chuyển hóa thành những địa danh khác (như chợ, hồ, xã, vùng…) và thường gặp ở những nơi có bộ phận cư dân Kinh đầu tiên đến lập nghiệp-là nhóm dân có nguyên quán ở miền Trung Trung bộ. Tên của những làng này thường bắt đầu bằng Trà kèm tên một làng dân tộc tại chỗ ở gần đó hoặc tên người lập làng. Còn một điều đáng lưu ý nữa là những địa danh ở Gia Lai có từ tố Trà cũng chỉ phổ biến trên cao nguyên Pleiku (nơi có cư dân tại chỗ là người Jrai). Ví dụ:

- Trước năm 1945 ở Đông Pleiku có làng Việt Trà Nhá, ở gần làng Tơnhă của người Jrai. Năm 1945, làng này sáp nhập vào làng Phú Thọ.

- Trà Đa ban đầu là tên của một làng người Kinh ở phía Nam chợ Biển Hồ, lập năm 1922. Nó vốn là một đồn điền nhỏ của linh mục thừa sai Corrompt (Cố Hiển). Vì ở gần làng Đal (làng Đal) của người Jrai đã có từ trước nên người Kinh ở đây gọi làng của mình là Trà Đa.

- Trà Dôm chỉ vùng đất gần làng Piơm của người Bahnar.

- Trà Bá ban đầu là tên một làng lập năm 1932, do ông Nguyễn Tỵ (xã Tỵ) mộ 15 gia đình từ đồng bằng lên lập làng gần đồn điền Ia Pết (SAPKO) làm rẫy, làm vườn và buôn bán.

- Trà Cú/Cu: Trong Sổ tay địa danh Việt Nam, ở mục từ Gia Lai, tác giả Đinh Xuân Vịnh viết: “Đạo Gia Lai ở Tây Nguyên thành lập năm 1932, tách từ tỉnh Kon Tum ra, đầu tiên gọi là đạo Trà Cú, Pháp gọi là Pleiku, lấy tên lỵ sở đạo mà gọi, sau đổi tên là đạo Gia Lai, lấy tên dân tộc thượng Gia Rai”.

Gần đây, khi đến Tiên Sơn, nói chuyện với một số người già trong vùng, chúng tôi vẫn nghe các cụ gọi những làng Jrai như làng Nhiêng, làng Tiêng ở gần đó là Trà Nhiên, Trà Tiên.

Trao đổi với Tiến sĩ ngôn ngữ  Phú Văn Hẳn, người Chăm, hiện đang làm việc tại Viện Khoa học Xã hội vùng Nam bộ, anh đồng ý với quan điểm thứ 2 và cho biết thêm: Không chỉ trong ngôn ngữ Chăm mà ngôn ngữ của các tộc người thuộc ngữ hệ Malayo-Polinesien nói chung (trong đó có người Jrai) thì cả plơi và pla đều có nghĩa là làng.

Vậy, chúng tôi thấy ý kiến cho rằng từ tố Trà trong những địa danh ở Gia Lai có nguồn gốc từ pla hay plơi-tức là làng trong ngôn ngữ Malayo-Polinesian mà cư dân Việt vùng ven biển miền Trung nước ta chịu ảnh hưởng từ trước, là có cơ sở.

Kim Vân

Có thể bạn quan tâm

Chư Sê

Chư Sê

(GLO)- Chư Sê là tên của dãy núi ngăn cách cao nguyên Pleiku với vùng trũng Cheo Reo (Ayun Pa) theo chiều Bắc Nam. Trên thực tế, người ta biết đến địa danh Chư Sê nhiều còn bởi nó cũng là tên của một đường đèo dài 3 km trên quốc lộ 25, cắt ngang dãy núi này.
Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

(GLO)- Tại Phòng Văn hóa-Thông tin thị xã An Khê hiện đang lưu giữ một bài thơ viết về người Bí thư chi bộ đầu tiên của An Khê: Liệt sĩ Đỗ Trạc, hy sinh ngày 7-3-1947. Trước đó, ông bị thực dân Pháp bắt, tra tấn 7 ngày 7 đêm. Không khuất phục được ông, chúng đã hèn hạ xử bắn ông tại sân vận động An Khê rồi chặt thành 3 khúc. Cảm động trước khí tiết của ông, một tác giả có tên Huỳnh Trung Tín đã có bài thơ “Đầu sóng hiên ngang“:
Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

(GLO)- Từ chỗ chỉ có 2 dân tộc tại chỗ là Bahnar và Jrai, kết quả điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho biết, trên địa bàn Gia Lai thời điểm đó có đến 38 dân tộc cùng chung sống. Những dân tộc có mặt ở Gia Lai muộn đều có những lý do riêng để chọn vùng đất này làm quê hương thứ hai, trong đó có cộng đồng người Tày và người Nùng ở xã Tơ Tung, huyện Kbang.
Thác Lệ Kim

Thác Lệ Kim

(GLO)- Lệ Kim là tên một thác nước trên suối Blang-ranh giới giữa xã Ia Tô (xã B14), huyện Ia Grai và xã Ia Dơk (xã B9), huyện Đức Cơ.
Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

(GLO)- Trong sử liệu về cách mạng Việt Nam có nhắc đến vai trò của các “Chiến sĩ quốc tế-Việt Nam mới“ trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954). Đó là những người châu Âu, châu Á, châu Phi, từng là sĩ quan, binh lính viễn chinh xâm lược Việt Nam, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã tình nguyện gia nhập Quân đội nhân dân Việt Nam, tham gia huấn luyện, chiến đấu chống Pháp, được Bác Hồ gọi là người “Việt Nam mới“.
Địa danh Đak Đoa và nguồn cội

Địa danh Đak Đoa và nguồn cội

(GLO)- Trong các địa danh quen thuộc ở Gia Lai, có lẽ không địa danh nào được sử dụng cho nhiều không gian khác nhau, ở những thời điểm lịch sử khác nhau như Đak Đoa. Điều này, làm cho những người ở Gia Lai (hay tỉnh Pleiku thời kỳ trước giải phóng) sẽ hình dung ra những vùng đất riêng khi nhắc đến Đak Đoa.
Nhìn lại trận công đồn Tú Thủy

Nhìn lại trận công đồn Tú Thủy

(GLO)- Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của Gia Lai nói chung, của An Khê nói riêng có một trận đánh được Lịch sử Đảng bộ tỉnh Gia Lai ghi nhận: trận công đồn Tú Thủy (thuộc huyện An Khê) tháng 3-1947. Đây là trận phản công quy mô lớn đầu tiên trên chiến trường Gia Lai kể từ khi quân Pháp tái chiếm Tây Nguyên năm 1946.
Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

(GLO)- Những thập niên gần đây, cái tên Tơ Tung đã dần trở nên quen thuộc với đồng bào các dân tộc tỉnh Gia Lai và du khách quan tâm đến Tây Nguyên, bởi nơi ấy có di tích Làng kháng chiến Stơr-quê hương anh hùng Núp-những tên đất, tên người sớm nổi tiếng cùng tiểu thuyết “Đất nước đứng lên“ của nhà văn Nguyên Ngọc; có làng Leng Tơpung với những đội cồng chiêng đủ các thế hệ, giới tính… rất đặc biệt của Tây Nguyên.
Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

(GLO)- Nơi chúng tôi muốn nói đến là vùng đất ở phía Đông Bắc xã Sơn Lang, huyện Kbang. Gần đây, chốn xa xôi cách trở này rất “hút“ người và trở thành một địa danh “hot“ bởi có nhiều thác-rừng hùng vĩ, một điểm đến tiềm năng của du lịch Gia Lai. Thế nhưng trên thực tế, việc đọc và viết địa danh này như thế nào hẳn đã từng làm không ít người lúng túng.
Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

(GLO)- Sản vật Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng có thể nói là rất nhiều, cả xưa và nay. Nhưng trong phạm vi bài viết này chỉ xin nói về sản vật tự nhiên của Gia Lai. Những sản vật này là gì và nay còn gì?
Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

(GLO)- Đã là dân Phố núi thì hầu như ai cũng đã một lần đặt chân đến Công viên Diên Hồng, bởi đây là nơi giải trí công cộng, lại nằm ngay trung tâm TP. Pleiku. Công viên có diện tích 12,3 ha, trong đó diện tích mặt nước là 2,7 ha với 2 hồ nước. Nơi đây có nhà hàng, khách sạn, có các khu vui chơi, khu thể thao, vườn hoa cây cảnh và chuồng thú, có mặt hồ vui chơi đạp vịt, chèo thuyền, phía trên là chiếc cầu treo bắc ngang tạo điểm nhấn thú vị…
Thăm bảo tàng cổ vật

Thăm bảo tàng cổ vật

(GLO)- Lần lữa đôi lần, mới đây tôi cũng đến thăm Bảo tàng Cổ vật (trực thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai). Thăm rồi lại muốn giới thiệu thêm cho nhiều người biết. Băn khoăn vì, gần trọn buổi sáng hôm ấy mà chỉ có mình tôi với sự nhiệt tình đến du dương của cô thuyết minh viên Nguyễn An. An giải thích rằng, khách đến tham quan phần lớn là đi theo đoàn, cá nhân thì cũng… lai rai. Với tôi, bảo tàng này là độc nhất vô nhị: bảo tàng trong một ngôi chùa và chùa trong bảo tàng, nằm ngay giữa trung tâm TP. Pleiku.
Tìm hiểu địa danh Lệ Chí, Lệ Cần

Tìm hiểu địa danh Lệ Chí, Lệ Cần

(GLO)- Lệ Chí, Lệ Cần là những địa danh được người dân Pleiku biết đến nhiều, gắn với một đặc sản mang tên khoai lang Lệ Cần. Đây là những địa danh được hình thành khá sớm ở Gia Lai.