Huyền bí chiêng Mlem

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Sau bức phù điêu Phật thuộc văn hóa Champa được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2017, Bảo tàng tỉnh Gia Lai tiếp tục lập hồ sơ đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia đối với bộ chiêng Mlem bởi giá trị đặc biệt về văn hóa, lịch sử của hiện vật này.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân-nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh-cho biết: “Bộ chiêng Mlem được Bảo tàng tỉnh sưu tầm năm 1986, là hiện vật gốc, độc bản, có giá trị khoa học, lịch sử cao. Đây cũng là bộ chiêng có hình thức độc đáo, nhỏ gọn, cho đến nay chưa thấy xuất hiện bộ chiêng nào có kích thước nhỏ như vậy ở khu vực Tây Nguyên. Xét về giá trị cổ vật, đây là tài sản quý của một gia đình, một tộc người và cũng là chiêng thiêng, chỉ được dùng trong những dịp quan trọng, cúng tế thần linh với những nghi lễ đặc biệt kèm theo”.
Chiêng quý Mlem còn có tên gọi khác là chiêng Ơi Yăh, đang được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh. Bộ chiêng bằng đồng, niên đại được xác định ở khoảng thế kỷ XIX, gồm 7 chiếc, trong đó có 6 chiếc chiêng và 1 chiếc cồng. Chiếc lớn nhất có đường kính 17 cm, chiếc nhỏ nhất có đường kính 12 cm. Mỗi chiếc cồng, chiêng đều được đục 2 lỗ để luồn dây đeo.
Chị Nguyễn Thị Lệ Hằng-nhân viên Phòng Nghiệp vụ (Bảo tàng tỉnh) cho biết: Sưu tầm cách đây 34 năm, bộ chiêng được lưu giữ cẩn thận và trưng bày tại Bảo tàng để giới thiệu đến khách tham quan những giá trị đặc biệt cũng như dòng chảy văn hóa tinh thần của tộc người thông qua bộ chiêng quý.
Bộ chiêng Mlem gồm 7 chiếc bằng đồng có kích thước độc đáo, nhỏ gọn. Ảnh: Minh Châu
Bộ chiêng Mlem gồm 7 chiếc bằng đồng có kích thước độc đáo, nhỏ gọn. Ảnh: Minh Châu
Theo hồ sơ hiện vật, trước khi giao về cho Bảo tàng, chiêng Mlem thuộc sở hữu của ông Rmah Hanh, thuộc dòng họ Rmah Yăh-đứng đầu chi nhánh lớn nhất của dòng họ Rmah, sinh sống giữa vùng biên giới huyện Đức Cơ và huyện Oyadav, tỉnh Ratanakiri (Vương quốc Campuchia). Câu chuyện về chiêng thiêng được ông Rmah Hanh kể lại và được cán bộ Bảo tàng tỉnh ghi chép, lưu giữ cẩn thận.
Chuyện kể rằng, cách đây đã lâu lắm rồi, dòng họ Rmah làm chủ cả một vùng đất đai rộng lớn từ Hàm Rồng đến An Phú (nay thuộc TP. Pleiku). Có năm mất mùa, dân làng rơi vào cảnh đói kém, ông Rmah Yăh đã đem bộ chiêng này cùng voi và nô lệ dự định bán cho người Campuchia hoặc Lào, Thái Lan. Nhưng khi đang đi trên đường, thấy măng đã mọc, cho rằng mùa đói sắp qua, ông đem voi, chiêng và đoàn nô lệ trở về.
Đến nhà, ông nói với người nhà và dân làng rằng: Đây là bộ chiêng thiêng, chỉ những người trong dòng họ mới được giữ và chỉ dùng trong lễ cúng dòng họ, lễ cúng thần linh ở nhà rông. Vào thời kỳ người Xê Đăng lớn mạnh, họ đã kéo đến đánh người Jrai, giết 8 người con trai trong dòng họ rồi chôn ở 8 cột nhà rông để thị uy dân làng và phô trương sức mạnh của mình. Những người còn lại trong dòng họ phải đem bộ chiêng này chạy trốn. Sau nhiều đợt di cư, ngày nay, một bộ phận của dòng họ Rmah đã định cư tại làng Sâm (xã Ja Gor, huyện Oyadav, tỉnh Ratanakiri, Vương quốc Campuchia).
Chị Hằng cho biết thêm, truyền thuyết và những thông tin thú vị về bộ chiêng thiêng Mlem luôn được thuyết minh viên Bảo tàng tỉnh cố gắng chuyển tải đến khách tham quan để lan tỏa các giá trị của Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trong đời sống văn hóa tinh thần của các dân tộc bản địa. Cồng chiêng không chỉ là công cụ vật chất mà còn mở cánh cửa để bước vào đời sống văn hóa thăm thẳm của các tộc người.
Chiêng Mlem đã được UBND tỉnh công nhận là cổ vật không chỉ bởi giá trị vật chất, mà còn bởi đằng sau đó là những câu chuyện kể đầy màu sắc, quyến rũ, biểu hiện đời sống tinh thần vô cùng rực rỡ, phong phú của con người. Nếu được công nhận là Bảo vật quốc gia, giá trị của cổ vật chiêng Mlem sẽ được quảng bá, giới thiệu rộng rãi hơn đến với những người yêu mến văn hóa Tây Nguyên cũng như các nhà nghiên cứu.
MINH CHÂU

Có thể bạn quan tâm

Dùng mặt nạ kỹ thuật số để phục hồi tranh. (Ảnh: Franetic)

Công nghệ đột phá phục chế tranh cổ chỉ trong vài giờ

(GLO)-Với những bức tranh có niên đại hàng thế kỷ, bị hỏng nặng, việc phục chế gặp nhiều rủi ro và tiêu tốn thời gian. Một bước đột phá về công nghệ vừa được các nhà khoa học thử nghiệm thành công, đã giải quyết được khó khăn này, đó là phương pháp mặt nạ kỹ thuật số.

Đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi

(GLO)- Người Tây Nguyên làm du lịch không chỉ bằng khu nghỉ dưỡng, mà còn bằng lòng hiếu khách và nghệ thuật kể chuyện. Vậy nên, đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi mà hãy đánh thức nó bằng chính giọng nói của rừng, bằng bàn tay của bà con và bằng tình yêu với buôn làng của mình.

Ý nghĩa các biểu tượng trong lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui

Ý nghĩa các biểu tượng trong lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui

(GLO)- Lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui là hiện tượng văn hóa xã hội đặc sắc của cộng đồng người Jrai ở Plei Ơi, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai. Nghi lễ này tập hợp nhiều biểu tượng văn hóa độc đáo giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thế giới tâm linh của cư dân bản địa.

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

“Khánh Hòa là xứ trầm hương/Non cao biển rộng người thương đi về” - những câu thơ của nhà nghiên cứu Quách Tấn trong biên khảo Xứ trầm hương vừa là sự khẳng định danh xưng của một miền đất, vừa như lời mời gọi lữ khách bốn phương tìm về với thủ phủ của trầm hương Việt Nam.

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

(GLO)- Ở buôn E Kia (xã Ia Rsai, huyện Krông Pa), ông Hiao Thuyên được biết đến là một nghệ nhân tài hoa khi giỏi cả sáo trúc, biểu diễn cồng chiêng, hát dân ca... Bằng những việc làm thiết thực, ông đã góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Jrai và xây dựng khối đại đoàn kết ở buôn làng.

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Nhắc đến đại ngàn Tây Nguyên, có lẽ biểu tượng văn hóa “sừng sững” chính là những mái nhà rông, nhà dài truyền thống của đồng bào các dân tộc. Trong những biến chuyển của thời đại, không gian che chở các hộ gia đình và lan tỏa văn hóa cộng đồng ấy khó tránh khỏi những hư hao, nghiêng ngả.

Đa dạng lễ cúng cầu mưa của người Jrai

Đa dạng lễ cúng cầu mưa của người Jrai

(GLO)- Tuy có sự phát triển của hệ thống thủy lợi song lễ cúng cầu mưa vẫn đóng vai trò quan trọng trong đời sống cư dân vùng thung lũng Cheo Reo. Sự đa dạng trong nghi thức cúng của mỗi cộng đồng dân cư đã góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

Biểu tượng vũ trụ trên cây nêu của người Bahnar

Biểu tượng vũ trụ trên cây nêu của người Bahnar

(GLO)- Người Bahnar quan niệm rằng mọi sự vật, hiện tượng đều có sự hiện diện của thần linh và con người phải tôn trọng, thờ cúng. Vì vậy, họ có nếp sống, sinh hoạt văn hóa với hệ thống lễ hội vô cùng phong phú, gắn với vòng đời người và chu kỳ canh tác nông nghiệp.

null