Emagazine

E-magazine Chung tay bảo tồn nhà rông



So với gần 20 năm trước, những ngôi nhà rông truyền thống ở vùng đất Kông Chro bây giờ khác rất nhiều, như được khoác một chiếc áo mới. Đơn cử, nhà rông làng Tờ Nùng 1 (xã Ya Ma) mới được làm lại cách đây tròn 1 năm. Nhà rông không còn mái tranh dày, “chân ngắn” tạo nên kiến trúc thấp và dài như một con thuyền lớn giữa làng. Sàn nhà cũng được nâng cao hơn hẳn so với nhà cũ. Mái tranh thì được thay thế bằng mái tôn đỏ theo kiểu nhà Thái. Vách nhà đan bằng tre có vẽ những hoa văn đặc trưng cũng được thay bằng vách tôn màu xanh lá, tiệp màu với những ruộng rẫy và dãy núi phía sau.



Những cái mới đã làm thay đổi diện mạo ngôi nhà rông. Nhưng còn đó bức tượng 2 người đàn ông mặc trang phục truyền thống cầm khiên trong tư thế sẵn sàng bảo vệ ngôi nhà chung của làng. Bên trong nồng đượm hơi người, đem đến sự thân thuộc trong không gian sinh hoạt cộng đồng. Chiều mưa, đứng bên hiên nhà, có thể quan sát gần như trọn vẹn nhịp sống chậm rãi vốn có của làng. Bà con đi làm rẫy trở về, dẫn theo con nhỏ thong dong trên các ngả đường. Những đứa trẻ điềm nhiên chơi bóng trong mưa trước sân nhà rông.

Thuộc thế hệ 8X của làng Tờ Nùng 1, anh Đinh Văn Poi cho biết, tuổi đời của anh gắn liền với các mốc làm nhà rông.



Cách nhà rông làng Tờ Nùng 1 không xa, ngôi nhà rông của làng Tờ Nùng-Măng cũng mang một dáng vẻ tương tự với phần mái chóp nhọn kiểu nhà Thái. Sau một ngày lao động vất vả, anh Hlol và một số thanh niên trong làng ghé qua nhà rông chuyện trò trước khi về nhà. Tối tối, họ lại kéo nhau ra nhà rông ngủ chung.



Cũng theo anh Hlol, 2 năm trước, khi làng làm nhà rông mới, mỗi người trong làng đóng góp 500 ngàn đồng. Với gia đình đông con thì đây là số tiền không nhỏ. Tuy nhiên, tất cả các hộ trong làng đều đồng lòng, quyết tâm làm mới không gian sinh hoạt chung.

Có thể thấy, sự hiện diện của những ngôi nhà rông-thiết chế văn hóa ở hầu khắp các làng Bahnar trên vùng đất giàu trầm tích văn hóa này lại chính là minh chứng chân thực nhất cho nỗ lực gìn giữ di sản văn hóa của cộng đồng. Nhà rông dù mang dáng vẻ nào vẫn luôn được những chủ nhân của nó nêu cao ý thức bảo tồn. Theo quy luật tất yếu của sự phát triển, dọc đường Trường Sơn, sự hiện diện của những ngôi nhà rông đã tạo nên phong vị riêng cho văn hóa một vùng đất.



Ông Tạ Văn Chinh-Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện-cho biết: Người Bahnar rất có ý thức bảo tồn nhà rông, bởi đây là biểu tượng văn hóa, tinh thần của cộng đồng. Hầu như làng nào cũng có nhà rông. Dù lớn hay nhỏ, hàng năm, các làng đều tổ chức cúng nhà rông, sửa chữa khi bị hư hỏng, hoặc góp tiền, góp sức để làm mới. Tuy nhiên, một số làng không giữ được kiến trúc nhà rông truyền thống mà pha trộn cách làm nhà theo kiểu mới. Thời gian qua, ngành Văn hóa đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân nâng cao nhận thức, chung tay bảo tồn nhà rông nói riêng và bảo tồn bản sắc dân tộc mình nói chung.



Tháng 5-2024, làng Kon Măh (xã Hà Tây, huyện Chư Păh) tổ chức lễ cúng nhà rông mới. Ngôi nhà chung được dân làng cùng nhau sửa chữa chứ không làm mới. Khác với kiến trúc thấp của nhà rông ở vùng Đông Trường Sơn, nhà rông Bahnar ở vùng đất Hà Tây có dáng vẻ bề thế, “mái cao vút, hình lưỡi rìu dựng ngược, bay lên giữa bầu trời xanh tựa một cánh chim” (nhà văn Nguyên Ngọc).


Già Byăn cho biết: Nhà rông được làm từ cuối năm 2011. Đến năm 2015, làng sửa chữa lần đầu tiên. Đây là lần thứ hai làng sửa nhà rông với sự chung tay góp sức của cả cộng đồng. Toàn bộ nguyên vật liệu đều do người dân đóng góp. Phụ nữ trong độ tuổi lao động góp 10 bó tranh, đàn ông thì góp tre nứa, dây mây. Tất cả dân làng đều góp ngày công sửa nhà. Vì vậy, việc chung tay sửa chữa ngôi nhà rông thể hiện sức mạnh cộng đồng và tiềm lực to lớn của làng trong việc tập hợp, đoàn kết người dân.



Dù làm nhà rông mới hay sửa chữa, người Bahnar chỉ dựa vào kinh nghiệm trao truyền để thực hiện. Lần sửa chữa này cũng vậy. Làng Kon Măh chia thành 5 tổ, mỗi tổ mỗi việc. Từ xa, mái nhà rông làng Kon Măh bề thế, kiêu hãnh vươn lên giữa bầu trời xanh. Nhà rông sừng sững giữa một bên là đường liên xã, một bên là dòng suối Tơ Pơng, trở thành niềm tự hào của người làng bao đời. Họ không chỉ góp sức bảo tồn nhà rông, mà từ ngôi nhà chung này, nhiều giá trị văn hóa khác được gìn giữ, phát huy qua các thế hệ. Và, đối với người Bahnar, bảo tồn văn hóa còn là cách giữ gìn đoàn kết cộng đồng. Hay nói cách khác, giữ được tinh thần đoàn kết là giữ được các giá trị văn hóa, trước mọi sự tác động.

Sau làng Kon Măh, người dân làng Kon Sơ Lăl cạnh bên cũng đang chuẩn bị nguyên vật liệu để sửa nhà rông vào năm sau. Sự chuẩn bị này được tính bằng tháng, bằng năm, bằng sự đoàn kết và đồng lòng của cả cộng đồng.



Nhìn vào những mái nhà rông sừng sững giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, chúng ta càng thấy được công sức và nỗ lực của những chủ nhân văn hóa. Cho dù mỗi cộng đồng có cách làm riêng, bảo tồn nguyên bản hay thay đổi, làm “mới trên nền cũ” cho phù hợp với điều kiện tự nhiên, môi trường sống nhưng ý thức bảo vệ di sản văn hóa vẫn luôn được tiếp nối từ mạch nguồn quá khứ.


Có thể bạn quan tâm

Người trẻ “làm mới” hồn quê

E-magazine Người trẻ “làm mới” hồn quê

(GLO)-Từ những nguyên liệu, món ăn gắn liền với ký ức quê nhà, nhiều người trẻ đang nỗ lực “lên đời” sản vật truyền thống bằng cách làm mới: sáng tạo trong cách làm, ứng dụng công nghệ, quảng bá linh hoạt, với khát vọng đưa hương vị quê vươn xa.

Làng Canh Tiến nhìn từ trên cao.

E-magazine "Đánh thức" Canh Tiến

Đường lớn đã thông, điện được thắp sáng sẽ “đánh thức” và mở ra những bước tiến dài về một tương lai tươi sáng cho người dân ở làng Canh Tiến - ngôi làng lâu nay "biệt lập" với thế giới bên ngoài.

Thư viện xanh về làng Canh Tiến

E-magazine Thư viện xanh về làng Canh Tiến

(GLO)-6 năm qua, những người trẻ tham gia dự án Thư viện xanh đã tích cực vận động tài trợ sách, làm sản phẩm tái chế, trang trí điểm đọc… Từ đó, 8 thư viện đã hình thành, góp phần lan tỏa văn hóa đọc ở những nơi trẻ em còn nhiều thiệt thòi.

 Kỳ cuối: Khát vọng vươn xa

E-magazine Sáp nhập tỉnh Gia Lai và Bình Định: Tầm nhìn chiến lược, hiệu quả bước đầu - Kỳ cuối: Khát vọng vươn xa

(GLO)- Sáp nhập 2 tỉnh Gia Lai và Bình Định không chỉ là sự kiện hành chính mà còn là bước đi chiến lược, khởi đầu cho khát vọng vươn lên mạnh mẽ. Trong tầm nhìn dài hạn, sự hợp nhất này mở ra cơ hội để Gia Lai trở thành “cực tăng trưởng mới” của khu vực Nam Trung Bộ-Tây Nguyên.

 Kỳ 4: Nhận diện thách thức, tháo gỡ kịp thời

E-magazine Sáp nhập tỉnh Gia Lai và Bình Định: Tầm nhìn chiến lược, hiệu quả bước đầu - Kỳ 4: Nhận diện thách thức, tháo gỡ kịp thời

(GLO)- Bên cạnh kết quả đạt được, nhiều khó khăn, thách thức cũng được tỉnh Gia Lai nhận diện kịp thời sau sáp nhập. Với sự chỉ đạo quyết liệt và vào cuộc quyết liệt, đồng bộ, các vướng mắc từng bước được tháo gỡ.

Kỳ 3: Bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả

E-magazine Sáp nhập tỉnh Gia Lai và Bình Định: Tầm nhìn chiến lược, hiệu quả bước đầu - Kỳ 3: Bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả

(GLO)- Sau 3 tháng hợp nhất, bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp ở tỉnh Gia Lai đã nhanh chóng vận hành ổn định, hoạt động theo hướng tinh gọn, giảm tầng nấc trung gian, nâng cao rõ rệt hiệu lực quản lý và hiệu quả phục vụ nhân dân.

Gia Lai: Rộn ràng trung thu

Gia Lai: Rộn ràng trung thu

(GLO)-Trung thu đang đến gần, không khí tập luyện và làm lân ở một số nơi ở trở nên sôi nổi. Người tỉ mỉ chế tác từng chiếc đầu lân, người hăng say luyện tập, góp phần giữ gìn truyền thống và mang niềm vui đến cho thiếu nhi.

Nông dân U60 biến vườn nho thành điểm check-in hút khách

Nông dân U60 biến vườn nho thành điểm check-in hút khách

(GLO)- Tọa lạc bên bờ kè sông Lại Giang (phường Bồng Sơn, tỉnh Gia Lai), vườn nho của ông Phùng Bá Thân (SN 1966) đã trở thành điểm check-in “gây sốt” mùa hè qua. Không chỉ hút mắt bởi sắc xanh và chùm nho trĩu quả, nơi đây còn gợi mở tiềm năng phát triển nông nghiệp gắn với du lịch trải nghiệm.

Không gian trẻ - trải nghiệm vui

E-magazine Không gian trẻ - trải nghiệm vui

(GLO)- Những mô hình do giới trẻ khởi xướng như Phiên chợ cộng đồng đậm tinh thần “sống xanh” đến khu tích hợp giữa ăn uống với giải trí, hay tổ chức workshop mỗi ngày… mang đến nhiều trải nghiệm thú vị, thu hút nhiều độ tuổi tham gia.

Liên kết vùng sau sáp nhập: Nền tảng cho nông nghiệp bền vững

Liên kết vùng sau sáp nhập: Nền tảng cho nông nghiệp bền vững

(GLO)- Sau sáp nhập, Gia Lai có nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp nhờ đất đai rộng lớn, màu mỡ cùng điều kiện khí hậu thuận lợi. Để nền nông nghiệp phát triển theo hướng bền vững, tỉnh cần đề ra giải pháp căn cơ, nhất là hình thành các vùng liên kết sản xuất gắn với thị trường xuất khẩu.

Toàn cảnh giao thông kết nối của tỉnh Lâm Đồng sau sáp nhập

E-magazine Toàn cảnh giao thông kết nối của tỉnh Lâm Đồng sau sáp nhập

Khi sáp nhập, tỉnh Lâm Đồng mới sẽ có không gian phát triển với nhiều tiềm năng. Để có thể phát huy tối đa những lợi thế thì hạ tầng giao thông đóng vai trò vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông vẫn còn nhiều hạn chế cần được đầu tư để đáp ứng yêu cầu phát triển trong tình hình mới.

Bà con nông dân trải bạt dưới từng gốc cà phê để thu hái. Ảnh: Vũ Thảo

E-magazine Chủ động ứng phó trước chính sách thương mại của Mỹ

(GLO)- Mỹ là một trong những thị trường đang chiếm khoảng 9-10% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh, với các mặt hàng chủ yếu như cà phê nhân, mủ cao su. Trước việc Mỹ sẽ áp mức thuế mới, nhiều doanh nghiệp đã chủ động ứng phó, điều chỉnh chiến lược thị trường, tối ưu chi phí, chuẩn hóa sản phẩm.