Hành trình lan tỏa giá trị ấy của sách không thể ý nghĩa hơn, bởi trước đó bản thân họ cũng được sách trao lẽ sống để trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.
“Bồi đắp sự vững chãi từ bên trong”
Với một giáo viên Ngữ văn, việc đọc không chỉ là sở thích cá nhân mà còn là điều kiện để trở thành “ngọn đuốc” dẫn đường học trò vào thế giới văn chương, tri thức.
Vì lẽ đó, chị Trần Hoàng Nguyên-Giáo viên Ngữ văn Trường THPT chuyên Hùng Vương đọc khá nhiều thể loại, từ văn học đến lịch sử, tâm lý, nghiên cứu. Trong nhà chị, ngoài phòng đọc sách thì không gian nào cũng đầy… sách, từ phòng sinh hoạt chung đến từng góc nhỏ thư giãn.
Một trong những tác phẩm mà chị vô cùng yêu thích là “Cuộc đời của Pi” (Yann Martel). Đây là câu chuyện khiến bạn đọc thổn thức về hành trình giành lấy sự sống của cậu bé Pi, người sống sót duy nhất trên chiếc xuồng cứu nạn nhỏ bé giữa Thái Bình Dương sau vụ đắm tàu bi thảm.
Chị Nguyên kể, tác phẩm này từng được chị tặng một cậu học trò ở ngôi trường vùng biên nơi mình theo dạy trước đó.
Cô giáo Nguyên nhớ lại: “Tôi để ý thì thấy em lúc nào cũng rất trầm tư, như đang phải chịu đựng điều gì đó. Tìm hiểu thì được biết cuộc sống gia đình em không hạnh phúc bởi bố mẹ không hòa hợp”. Một hôm, chị mang sách tặng học trò với lời nhắn nhủ: “Có thể cuốn sách sẽ mang đến cho con nguồn cảm hứng. Đừng để hoàn cảnh bất hạnh nhấn chìm mình xuống”.
Cậu học trò đọc đi đọc lại tác phẩm đã được chuyển thể thành phim này và chia sẻ cảm nhận với cô giáo trong niềm xúc động: “Con nghĩ những người như Pi thì không thể nào không sống hạnh phúc được, bởi trong họ luôn có khát khao vượt qua thực tại”.
Dõi theo hành trình của học trò nhiều năm qua, chị Nguyên vui mừng thấy cậu nỗ lực hòa đồng cùng các hoạt động ở trường đại học và hiện giờ sắp sửa ra trường.
Nhắc đến một tác phẩm văn học khác từng giúp chị định hình giá trị cuộc sống, chị Nguyên “điểm danh” ngay cuốn “Túp lều bác Tom” của nữ văn sĩ Harriet Beecher Stowe. Thông thường, với mỗi người đọc, một tác phẩm sẽ “chạm” vào những góc độ nhận thức khác nhau tùy vào trải nghiệm. Riêng với chị, đây là cuốn sách củng cố niềm tin về sự thiện lương của con người.
“Người ta cứ mong chờ một kết thúc có hậu, nhưng không phải bao giờ cũng thế. Từ cuốn sách, tôi nhận ra, bất kể kết thúc có hậu hay không, sự đền đáp lớn nhất mà chúng ta nhận được trong cuộc sống chính là sự vững chãi từ bên trong - điều được rèn giũa, bồi đắp liên tục để rồi trở thành hệ giá trị của con người. Những người như bác Tom không bao giờ phải cảm thấy buồn khổ bởi cho đến khi nhắm mắt họ vẫn luôn làm đúng với điều mà họ tin chắc là thiện lương. Đây chính là cái lành trong câu “Ở hiền gặp lành” - chị Nguyên bày tỏ nghĩ suy về tác phẩm kinh điển này.
Nói thêm về điểm tựa mà sách mang lại, chị Nguyên cho hay, gần đây có một cuốn rất cập thời mà chị khá tâm đắc, đó là “Canh bạc AI-ChatGPT và tương lai loài người” (tác giả Ngô Di Lân). Từ chỗ phân tích ưu, nhược điểm của trí tuệ nhân tạo (AI), tác giả nhận định: Sự đầu tư của con người vào AI là một canh bạc bởi “chưa ai dám chắc công nghệ này sẽ dẫn loài người tới một cấp độ tiến hóa cao hơn hay đi tới sự diệt vong”.
Khi tìm đến cuốn sách trên, chị Nguyên cũng đang trong tâm trạng hoang mang trước thông tin nhiều chiều về AI. Lĩnh hội tác phẩm, chị dần định hình cách sử dụng ChatGPT một cách hiệu quả, giúp vững tâm và chủ động hơn trong công việc.
Sách-liệu pháp tinh thần
Bận rộn với lịch thăm khám bệnh dày đặc và những ca trực đêm ở bệnh viện nhưng không gian làm việc của bác sĩ Nguyễn Thị Anh Thơ không bao giờ thiếu sách. Khi bà nghỉ hưu cách đây vài năm, sách cũng luôn trên tay mỗi sáng, bên bàn trà.
Thật ngỡ ngàng khi được nhìn ngắm “gia tài” đồ sộ với khoảng 3.000 cuốn sách trong nhà bác sĩ Thơ, nguyên Trưởng khoa Khám (Bệnh viện Đa khoa tỉnh Gia Lai). Bà đọc rất đa dạng, cả sách khoa học, triết học, kỹ năng lẫn sách văn học. Sách giữ cho bà cân bằng, bồi đắp sự hiểu biết và tình thương để hiểu mình, hiểu người, vượt lên những khắc nghiệt của môi trường công việc.
“Mỗi ngày, tôi thường xuyên chứng kiến ranh giới vô cùng mong manh giữa sự sống và cái chết. Nhưng còn thấy được cái cao cả hơn nữa, đó là tình cha con, tình mẹ con, tình cảm giữa con người với con người thấm đẫm trong cuộc sống của mình”-bà trải lòng.
Với bác sĩ Thơ, sách là “bậc thầy” dạy cách ứng xử. Đơn cử, khi một người bệnh bực bội, nóng nảy do đau đớn, thay vì áp đặt mệnh lệnh của người thầy thuốc, bà ý thức rằng mình chỉ cần khuyên nhủ: “Hãy bình tĩnh, nói cho tôi xem anh muốn gì hay là tôi có thể giúp được gì cho anh?” thì tất cả sẽ trở nên nhẹ nhàng.
Sách còn được bà xem như một liệu pháp điều trị giảm nhẹ dành cho người bệnh. Trong đó, tác phẩm “Hành trình sinh tử” (Dzongsar Khyentse Rinpoche) từng được bà giới thiệu đến một số bệnh nhân và người nhà để giúp họ bình thản chấp nhận quy luật sinh - lão - bệnh - tử. Với những bệnh nhân lớn tuổi, mắt kém, bà giới thiệu sách nói thay cho sách giấy.
Bác sĩ Thơ cho biết, đọc nhiều thể loại nhưng bà vẫn yêu thích nhất sách self-help (sách “tự lực”, giúp người đọc hoàn thiện bản thân và rèn luyện kỹ năng). Với tay lên kệ lấy xuống tác phẩm “Hiểu về trái tim” (sư Thích Minh Niệm) và “Không giới hạn”, “Trở về không” (Joe Vitale), bác sĩ Thơ cho hay các cuốn sách trên giúp bà vỡ ra nhiều thứ để rồi từ đó sống bao dung hơn, hạnh phúc hơn. Sau những điều bất như ý hoặc biến cố từng xảy đến, “người bạn” này giúp bà nhận ra sự cần thiết phải buông bỏ và chấp nhận quy luật được - mất của cuộc sống.
Bà đúc kết: “Không có gì tuyệt đối đúng, tuyệt đối sai, cũng như không có ai hoàn hảo. Vì vậy đừng khó chịu, đừng phán xét. Mỗi người đều có nỗi niềm, gánh nặng riêng mà ta không nhìn thấy. Học cách chấp nhận những phần chưa hoàn hảo của chính mình và người khác, ta sẽ có cuộc sống nhẹ nhàng hơn. Thế giới này cần tử tế, chân thành, không cần hoàn hảo”.