Ruộng quê

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Những năm 50-60 của thế kỷ trước, đồng ruộng Tuy Phước (Bình Định) quê tôi còn trong lành lắm. Cánh đồng nào người dân cũng đều bón phân chuồng, thi thoảng mới thêm tí phân hóa học. Có lẽ nhờ vậy cho nên trên đồng luôn có các loại cá rô, cá sặc, cá lóc nhỏ, cua đồng… sinh sống. Bà con thường trồng lúa 2 vụ trong năm, vụ tháng 3 và vụ tháng 8. Mùa tháng 8 thường mưa, nông dân quê tôi ngày ấy chưa có áo ni lông đi mưa như bây giờ, họ thường dùng những tấm áo tơi kết bằng lá, xếp chồng lên nhau hoặc dùng chiếc chiếu gấp làm đôi, may kín bên dưới, chừa 2 bên chỗ cánh tay, nhìn xa bà con mặc áo tơi trông như những con cò đang lúi húi làm đồng.
Đến mùa làm ruộng, việc đầu tiên là phát bờ. Người ta dùng phảng (một loại dao lưỡi dài, cán cũng dài) phạt cỏ bờ ruộng, sau đó mới thuê trâu cày. Cả 2 xóm trên của làng tôi bấy giờ chỉ có 2, 3 nhà nuôi trâu. Nhà nuôi trâu tuy vất vả song rất thuận lợi trong công việc, chủ động được cày bừa, lại có phân chuồng bán quanh năm. Quê tôi cày ruộng khác với ngoài Bắc, cày và bừa đều dùng 2 con trâu, chỉ có cày đất thổ (đất cao thường trồng đậu, khoai) mới dùng bò. Cặp trâu lực lưỡng mang một cái ách lớn trên vai, kéo theo sau chiếc đòn cày, bên dưới gài lưỡi cày sắc, bóng loáng, nghiêng một bên. Trâu kéo rất khỏe, đường cày thẳng, lưỡi cày ăn sâu xuống nền đất 20-30 cm, lật đất đều sang 2 bên. Chốc chốc người cày lại hô “dí, thá” lệnh cho trâu đi sang bên trái hoặc bên phải. Thường khi cày xong, bốn góc ruộng đường cày không tới nên phải dùng cuốc dặm và san bằng mặt ruộng sau khi bừa. Mỗi ruộng bừa, bọn trẻ chúng tôi mang theo đụt (giỏ đựng cá đan bằng tre, nắp tròn vành loe và có nắp đậy) bước lép nhép theo sau mỗi đường bừa, bắt cá rô, cá diếc, cua… trồi lên mặt bùn.
 Minh họa: HUYỀN TRANG
Minh họa: HUYỀN TRANG
Vào mùa gặt, xóm làng nhộn nhịp đông vui. Tôi còn nhớ, hôm nào ruộng nhà gặt thì sáng sớm má tôi cắp một chiếc thúng khá lớn cứ đi dọc theo đường làng hốt lấy những bãi phân trâu còn nóng hổi. Sân nhà chiều hôm trước đã được má con tôi quét sạch sẽ. Phân trâu mang về, bà hòa nước vào rồi đổ xuống đất, rải đều lên mặt sân. Mấy phút sau, phân trâu tạo thành một lớp “xi măng” mỏng, nhờ vậy mặt sân không hề có lẫn hạt cát, hạt sạn nào. Rồi nhờ mấy người đàn ông khỏe, vần những tảng đá núi khá lớn, một mặt phẳng, trước đó xếp chồng ở một góc vườn, kê lên những đòn kê làm từ thân cây dừa và cây gỗ để đập lúa. Lúa gặt xong, người ta bó thành từng bó rồi gom lại gánh về, thường là dùng chiếc đòn xóc, 2 đầu nhọn mới chịu được gánh lúa nặng trĩu, nhún nhảy kĩu kịt trên vai.
Lúa gánh về sân nhà đến đâu, đập đến đó. Người đứng đập lúa cứ lấy từng bó đập mạnh xuống mặt phẳng tảng đá, hạt lúa văng ra nghe rào rào. Dùng trang gỗ cào lúa lại thành đống, sau đó đổ lúa đầy thúng rồi dùng một cái gạt làm bằng ống cây trảy (một loại thuộc họ tre nhưng nhỏ hơn, lóng dài) dùng lâu năm đã bóng nước gạt qua cho lúa cao bằng miệng thúng. Thường tỷ lệ ăn chia giữa chủ ruộng và người gặt là 9/1, cứ 10 thúng lúa thì chủ 9 thúng, người gặt 1 thúng. Gặt đập lúa cả ngày, gia chủ nấu cơm trưa cho người gặt ăn, đến xế chiều thì đãi thêm cốm, đường tán, “sa sa” (chế biến từ rong biển, đông lại như sâm xanh ở Tây Nguyên) mùa này thường được người ta gánh đi bán dạo khắp xóm làng.
Gặt xong, phơi xong thì rê lúa (địa phương gọi là giê) trước khi đưa vào bồ chứa. Bấy giờ, hầu như nhà nào cũng có một chiếc xe lúa đóng bằng gỗ, ván, có 4 chân, bên trên có một chiếc muỗng lớn cũng bằng ván để đựng lúa. Từ đây lúa chảy xuống, người đứng quay một cái quạt gắn giữ thùng xe, thổi lúa lép bay ra phía trước, còn lúa chắc và lúa lẫn lép rơi xuống 2 miệng xe bên dưới. Thu hoạch xong, rơm rơi ra và những bó rạ sau đập trở thành chất đốt phổ biến của người dân quê tôi. Phải xây những cây rơm và cây rạ để dành dùng cả năm. Để một cây gỗ ở giữa, rơm chất xung quanh. Đống rạ thì khó chất hơn, phải quay đuôi vô trong, đầu rạ ra ngoài, dưới to trên nhỏ, xây lên đến chóp thì dùng chiếc nón cũ chụp lại tránh mưa ướt làm hỏng rạ.
Những năm sau này, người quê tôi không còn phải gánh lúa về nhà đập nữa mà dùng máy tuốt ngay trên ruộng. Những con mương nhỏ chạy quanh cánh đồng cũng không còn, thay vào đó là con mương thủy lợi thẳng tắp, đầy ắp nước. Ruộng làm đến 3 vụ, đất không nghỉ. Thuốc trừ sâu, phân hóa học được sử dụng nhiều, đồng ruộng cũng không còn con cua, con ốc chứ chưa nói đến cá, tôm…
Chợt nhớ những ngày mưa tháng 8, nhớ hình ảnh lũ trẻ chúng tôi xắn quần bì bõm lội ruộng bắt cá sau mỗi đường bừa…
THANH PHONG

Có thể bạn quan tâm

Xếp từng hạt gạo thành tranh

Xếp từng hạt gạo thành tranh

Cha mẹ làm nông, cả tuổi thơ của Trương Kim Ngân (sinh năm 1994) đã quen với việc gieo mạ, gặt lúa. Về sau, theo nghề họa sĩ - nghệ nhân, chị vẫn để bàn tay mình gắn bó với từng hạt gạo thân yêu thay vì chỉ có cọ, màu, giấy vẽ…

Khi sông gặp biển

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Khi sông gặp biển

(GLO)- Giữa dòng chảy ký ức, bài thơ "Khi sông gọi biển" của tác giả Nguyễn Thanh Mừng gợi về hình bóng con sông xưa với lời hẹn thơ ngây, thể hiện nỗi niềm tiếc nuối trước những đổi thay. Sông vẫn đợi, chỉ người đã không còn như trước.

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

(GLO)- Suốt 50 năm qua, bà Kpă H’Mi (SN 1961, buôn Chư Jú, xã Ia Rsai, huyện Krông Pa) vẫn luôn say mê những giai điệu dân ca Jrai. Bà là niềm tự hào của buôn làng khi không chỉ lưu giữ mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ thêm yêu và gắn bó với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mắt hạ cho nhau

Thơ Lenguyen: Mắt hạ cho nhau

(GLO)- "Mắt hạ cho nhau" của Lenguyen là khúc ngân dịu dàng của tuổi học trò, nơi bằng lăng tím, phượng đỏ và tiếng ve gọi về ký ức. Bài thơ chan chứa hoài niệm, tiếc nuối những rung động đầu đời chưa kịp nói thành lời.

“Tên Người là cả một niềm thơ”

“Tên Người là cả một niềm thơ”

(GLO)- Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai) hiện trưng bày, giới thiệu nhiều hình ảnh, tài liệu, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác. Một trong số đó là tập sách “Tên Người là cả một niềm thơ” do ông Nguyễn Khoa-Cán bộ lão thành cách mạng trao tặng năm 2004.

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

(GLO)- 12 năm liên tục duy trì chương trình “Trang sách mùa hè” cũng là chừng ấy thời gian cán bộ, viên chức Thư viện tỉnh dành nhiều tâm huyết để tạo ra một không gian vừa học vừa chơi mới mẻ, hấp dẫn.

Tháng năm nhớ Người

Tháng năm nhớ Người

(GLO)- Bài thơ “Tháng năm nhớ Người” của Lenguyen khắc họa hình ảnh Bác Hồ qua ký ức làng quê, tình mẹ, giọt lệ, hương sen và ánh nắng Nam Đàn,... như lời tri ân sâu lắng dành cho vị Cha già kính yêu của dân tộc suốt đời vì dân, vì nước.

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

(GLO)- Từ ngày 16 đến 20-5, gần 40 ca sĩ, diễn viên, nghệ nhân Gia Lai đã tham gia 2 sự kiện vô cùng ý nghĩa tại tỉnh Nghệ An. Đó là hội diễn nghệ thuật quần chúng “Tiếng hát Làng Sen” và triển lãm “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người” năm 2025.

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2023); 47 năm Ngày Quốc tế Bảo tàng (18/5/1978 - 18/5/2025), sáng 12-5, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp Bảo tàng Quang Trung khai mạc triển lãm ảnh chủ đề “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”.

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

(GLO)- “Mây biên giới” của tác giả Đào An Duyên là bài thơ giàu cảm xúc về vẻ đẹp thanh bình nơi biên cương Tổ quốc. Tác giả khắc họa hình ảnh cột mốc trong nắng dịu, mây trời không lằn ranh, rừng khộp lặng im... như một bản hòa ca của thiên nhiên và lịch sử...

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

(GLO)- "Gia Lai một hai ba" của Nguyễn Thanh Mừng dẫn người đọc qua những nẻo đường dốc đèo, qua tiếng thác reo và chiêng cồng, để gặp lại khí phách người xưa. Mỗi hình ảnh, mỗi nhịp thơ là một lát cắt vừa hoang sơ, vừa tự hào về bản sắc không thể phai mờ của đại ngàn Tây Nguyên.

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

(GLO)- Trong bài thơ "Nghe con đọc thơ về Tổ quốc", tác giả Lê Thành Văn để mạch cảm xúc tuôn chảy tự nhiên: từ sự rưng rưng khi nhớ về chiến tranh đến niềm tin lặng lẽ gửi gắm vào thế hệ mai sau. Bài thơ như một nhịp cầu nối liền quá khứ đau thương và hiện tại bình yên.