Ruộng quê

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Những năm 50-60 của thế kỷ trước, đồng ruộng Tuy Phước (Bình Định) quê tôi còn trong lành lắm. Cánh đồng nào người dân cũng đều bón phân chuồng, thi thoảng mới thêm tí phân hóa học. Có lẽ nhờ vậy cho nên trên đồng luôn có các loại cá rô, cá sặc, cá lóc nhỏ, cua đồng… sinh sống. Bà con thường trồng lúa 2 vụ trong năm, vụ tháng 3 và vụ tháng 8. Mùa tháng 8 thường mưa, nông dân quê tôi ngày ấy chưa có áo ni lông đi mưa như bây giờ, họ thường dùng những tấm áo tơi kết bằng lá, xếp chồng lên nhau hoặc dùng chiếc chiếu gấp làm đôi, may kín bên dưới, chừa 2 bên chỗ cánh tay, nhìn xa bà con mặc áo tơi trông như những con cò đang lúi húi làm đồng.
Đến mùa làm ruộng, việc đầu tiên là phát bờ. Người ta dùng phảng (một loại dao lưỡi dài, cán cũng dài) phạt cỏ bờ ruộng, sau đó mới thuê trâu cày. Cả 2 xóm trên của làng tôi bấy giờ chỉ có 2, 3 nhà nuôi trâu. Nhà nuôi trâu tuy vất vả song rất thuận lợi trong công việc, chủ động được cày bừa, lại có phân chuồng bán quanh năm. Quê tôi cày ruộng khác với ngoài Bắc, cày và bừa đều dùng 2 con trâu, chỉ có cày đất thổ (đất cao thường trồng đậu, khoai) mới dùng bò. Cặp trâu lực lưỡng mang một cái ách lớn trên vai, kéo theo sau chiếc đòn cày, bên dưới gài lưỡi cày sắc, bóng loáng, nghiêng một bên. Trâu kéo rất khỏe, đường cày thẳng, lưỡi cày ăn sâu xuống nền đất 20-30 cm, lật đất đều sang 2 bên. Chốc chốc người cày lại hô “dí, thá” lệnh cho trâu đi sang bên trái hoặc bên phải. Thường khi cày xong, bốn góc ruộng đường cày không tới nên phải dùng cuốc dặm và san bằng mặt ruộng sau khi bừa. Mỗi ruộng bừa, bọn trẻ chúng tôi mang theo đụt (giỏ đựng cá đan bằng tre, nắp tròn vành loe và có nắp đậy) bước lép nhép theo sau mỗi đường bừa, bắt cá rô, cá diếc, cua… trồi lên mặt bùn.
 Minh họa: HUYỀN TRANG
Minh họa: HUYỀN TRANG
Vào mùa gặt, xóm làng nhộn nhịp đông vui. Tôi còn nhớ, hôm nào ruộng nhà gặt thì sáng sớm má tôi cắp một chiếc thúng khá lớn cứ đi dọc theo đường làng hốt lấy những bãi phân trâu còn nóng hổi. Sân nhà chiều hôm trước đã được má con tôi quét sạch sẽ. Phân trâu mang về, bà hòa nước vào rồi đổ xuống đất, rải đều lên mặt sân. Mấy phút sau, phân trâu tạo thành một lớp “xi măng” mỏng, nhờ vậy mặt sân không hề có lẫn hạt cát, hạt sạn nào. Rồi nhờ mấy người đàn ông khỏe, vần những tảng đá núi khá lớn, một mặt phẳng, trước đó xếp chồng ở một góc vườn, kê lên những đòn kê làm từ thân cây dừa và cây gỗ để đập lúa. Lúa gặt xong, người ta bó thành từng bó rồi gom lại gánh về, thường là dùng chiếc đòn xóc, 2 đầu nhọn mới chịu được gánh lúa nặng trĩu, nhún nhảy kĩu kịt trên vai.
Lúa gánh về sân nhà đến đâu, đập đến đó. Người đứng đập lúa cứ lấy từng bó đập mạnh xuống mặt phẳng tảng đá, hạt lúa văng ra nghe rào rào. Dùng trang gỗ cào lúa lại thành đống, sau đó đổ lúa đầy thúng rồi dùng một cái gạt làm bằng ống cây trảy (một loại thuộc họ tre nhưng nhỏ hơn, lóng dài) dùng lâu năm đã bóng nước gạt qua cho lúa cao bằng miệng thúng. Thường tỷ lệ ăn chia giữa chủ ruộng và người gặt là 9/1, cứ 10 thúng lúa thì chủ 9 thúng, người gặt 1 thúng. Gặt đập lúa cả ngày, gia chủ nấu cơm trưa cho người gặt ăn, đến xế chiều thì đãi thêm cốm, đường tán, “sa sa” (chế biến từ rong biển, đông lại như sâm xanh ở Tây Nguyên) mùa này thường được người ta gánh đi bán dạo khắp xóm làng.
Gặt xong, phơi xong thì rê lúa (địa phương gọi là giê) trước khi đưa vào bồ chứa. Bấy giờ, hầu như nhà nào cũng có một chiếc xe lúa đóng bằng gỗ, ván, có 4 chân, bên trên có một chiếc muỗng lớn cũng bằng ván để đựng lúa. Từ đây lúa chảy xuống, người đứng quay một cái quạt gắn giữ thùng xe, thổi lúa lép bay ra phía trước, còn lúa chắc và lúa lẫn lép rơi xuống 2 miệng xe bên dưới. Thu hoạch xong, rơm rơi ra và những bó rạ sau đập trở thành chất đốt phổ biến của người dân quê tôi. Phải xây những cây rơm và cây rạ để dành dùng cả năm. Để một cây gỗ ở giữa, rơm chất xung quanh. Đống rạ thì khó chất hơn, phải quay đuôi vô trong, đầu rạ ra ngoài, dưới to trên nhỏ, xây lên đến chóp thì dùng chiếc nón cũ chụp lại tránh mưa ướt làm hỏng rạ.
Những năm sau này, người quê tôi không còn phải gánh lúa về nhà đập nữa mà dùng máy tuốt ngay trên ruộng. Những con mương nhỏ chạy quanh cánh đồng cũng không còn, thay vào đó là con mương thủy lợi thẳng tắp, đầy ắp nước. Ruộng làm đến 3 vụ, đất không nghỉ. Thuốc trừ sâu, phân hóa học được sử dụng nhiều, đồng ruộng cũng không còn con cua, con ốc chứ chưa nói đến cá, tôm…
Chợt nhớ những ngày mưa tháng 8, nhớ hình ảnh lũ trẻ chúng tôi xắn quần bì bõm lội ruộng bắt cá sau mỗi đường bừa…
THANH PHONG

Có thể bạn quan tâm

Chuyện học trong một gia đình trí thức Jrai

Chuyện học trong một gia đình trí thức Jrai

(GLO)- Sinh ra trong một gia đình trí thức người Jrai ở thị xã Ayun Pa (tỉnh Gia Lai), cô Kpă H’Nina-Giáo viên môn Tiếng Anh ở Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng (huyện Ia Grai) không chỉ được rèn giũa tinh thần ham học, mở mang kiến thức mà còn được thừa hưởng vẻ đẹp của cả bố và mẹ.

“Tổ quốc bên bờ sóng”

“Tổ quốc bên bờ sóng”

(GLO)- Đó là chủ đề cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật cấp quốc gia do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức nhằm thực hiện kế hoạch tuyên truyền về biển, đảo năm 2025.

Báo Gia Lai: Phụng sự và kiến tạo

Báo Gia Lai phụng sự và kiến tạo

(GLO)- Qua 78 năm xây dựng và trưởng thành (16/3/1947-16/3/2025), Báo Gia Lai xứng đáng là cơ quan ngôn luận của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Trong xu thế hiện nay, Báo Gia Lai chú trọng phát huy vai trò kiến tạo nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền.

Nhạc sĩ Thụy Kha qua đời

Nhạc sĩ Thụy Kha qua đời

Nhạc sĩ Thụy Kha qua đời lúc 10h45 sáng 13/3 tại Hà Nội. Năm cuối đời, ông chống chọi với bệnh ung thư. Vài tháng gần đây, nhiều đồng nghiệp chia sẻ hình ảnh thăm nhạc sĩ Thụy Kha trong bệnh viện. 

Tiết mục múa của đơn vị Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng trình diễn tại Liên hoan nghệ thuật quần chúng huyện Ia Grai năm 2025.

Liên hoan nghệ thuật quần chúng lực lượng vũ trang huyện Ia Grai: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng giành giải nhất toàn đoàn

(GLO)- Trong 2 đêm (11 và 12-3), huyện Ia Grai tổ chức Liên hoan nghệ thuật quần chúng lực lượng vũ trang năm 2025. Liên hoan quy tụ 13 đơn vị tham gia. Mỗi đơn vị đăng ký trình diễn từ 3 đến 5 tiết mục ca, múa và diễn tấu các loại nhạc cụ.

Thơ Bút Biển: Nắng chưa qua

Thơ Bút Biển: Nắng chưa qua

(GLO)- "Nắng chưa qua" của Bút Biển là một bài thơ đầy hoài niệm. Bằng những câu thơ nhẹ nhàng mà day dứt, tác giả khắc họa nỗi buồn của sự xa cách, khi ký ức vẫn còn đó nhưng hiện tại chỉ còn lại gió lùa, hoa rụng và căn phòng trống,... dường như có ai đang ngóng về một vệt nắng chưa qua.

Bản hòa ca cùng triền ký ức

Bản hòa ca cùng triền ký ức

(GLO)- Dù đã có hơn 30 năm sống ở Pleiku nhưng khi đọc tập “Vân môi say phố” của Ngô Thanh Vân (NXB Hội Nhà văn, 2024), tôi lại có cảm tưởng được khám phá một miền đất tưởng chừng quá đỗi quen thuộc.

Giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Giải phóng tỉnh tại xã Gào

Giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Giải phóng tỉnh tại xã Gào

(GLO)- Tối 10-3, tại làng C (xã Gào), Đội Thông tin lưu động-Trung tâm Văn hóa-Thông tin và Thể thao TP. Pleiku tổ chức chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng tỉnh (17/3/1975-17/3/2025), chào mừng Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV.

Hội viên Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh tại chương trình chào mừng Ngày Âm nhạc Việt Nam năm 2024. Ảnh: H.N

Nhạc sĩ Gia Lai kiếm tìm tác phẩm có sức ảnh hưởng lớn

(GLO)- Bám sát hơi thở cuộc sống và đưa bản sắc dân tộc vào tác phẩm, các nhạc sĩ Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh Gia Lai đã thực sự cố gắng trong hoạt động sáng tác nhằm ghi dấu ấn. Song, làm gì để tác phẩm lan tỏa rộng rãi, ghi đậm trong tâm trí người nghe đang là trăn trở của những người tâm huyết.

Thi vẽ tranh chào mừng Đại hội Đảng và Đại hội cháu ngoan Bác Hồ các cấp: Sáng tạo, ý nghĩa

Thi vẽ tranh chào mừng Đại hội Đảng và Đại hội cháu ngoan Bác Hồ các cấp: Sáng tạo, ý nghĩa

(GLO)- Độc đáo, sáng tạo, ý nghĩa là những đánh giá chung về hơn 300 bức tranh của các tác giả “nhí” gửi về tham gia cuộc thi vẽ tranh chào mừng Đại hội Đảng, Đại hội cháu ngoan Bác Hồ các cấp do Hội đồng Đội thị xã Ayun Pa (tỉnh Gia Lai) phát động gần 1 tháng qua.

Thơ Sơn Trần: Nhớ Pleiku

Thơ Sơn Trần: Nhớ Pleiku

(GLO)- "Nhớ Pleiku" là một tác phẩm đầy cảm xúc của tác giả Sơn Trần. Từng câu thơ vẽ nên bức tranh phố núi đẹp mơ mộng với cảnh sắc yên bình, quyện hòa cùng ký ức, tình yêu và nỗi nhớ...