Ruộng quê

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Những năm 50-60 của thế kỷ trước, đồng ruộng Tuy Phước (Bình Định) quê tôi còn trong lành lắm. Cánh đồng nào người dân cũng đều bón phân chuồng, thi thoảng mới thêm tí phân hóa học. Có lẽ nhờ vậy cho nên trên đồng luôn có các loại cá rô, cá sặc, cá lóc nhỏ, cua đồng… sinh sống. Bà con thường trồng lúa 2 vụ trong năm, vụ tháng 3 và vụ tháng 8. Mùa tháng 8 thường mưa, nông dân quê tôi ngày ấy chưa có áo ni lông đi mưa như bây giờ, họ thường dùng những tấm áo tơi kết bằng lá, xếp chồng lên nhau hoặc dùng chiếc chiếu gấp làm đôi, may kín bên dưới, chừa 2 bên chỗ cánh tay, nhìn xa bà con mặc áo tơi trông như những con cò đang lúi húi làm đồng.
Đến mùa làm ruộng, việc đầu tiên là phát bờ. Người ta dùng phảng (một loại dao lưỡi dài, cán cũng dài) phạt cỏ bờ ruộng, sau đó mới thuê trâu cày. Cả 2 xóm trên của làng tôi bấy giờ chỉ có 2, 3 nhà nuôi trâu. Nhà nuôi trâu tuy vất vả song rất thuận lợi trong công việc, chủ động được cày bừa, lại có phân chuồng bán quanh năm. Quê tôi cày ruộng khác với ngoài Bắc, cày và bừa đều dùng 2 con trâu, chỉ có cày đất thổ (đất cao thường trồng đậu, khoai) mới dùng bò. Cặp trâu lực lưỡng mang một cái ách lớn trên vai, kéo theo sau chiếc đòn cày, bên dưới gài lưỡi cày sắc, bóng loáng, nghiêng một bên. Trâu kéo rất khỏe, đường cày thẳng, lưỡi cày ăn sâu xuống nền đất 20-30 cm, lật đất đều sang 2 bên. Chốc chốc người cày lại hô “dí, thá” lệnh cho trâu đi sang bên trái hoặc bên phải. Thường khi cày xong, bốn góc ruộng đường cày không tới nên phải dùng cuốc dặm và san bằng mặt ruộng sau khi bừa. Mỗi ruộng bừa, bọn trẻ chúng tôi mang theo đụt (giỏ đựng cá đan bằng tre, nắp tròn vành loe và có nắp đậy) bước lép nhép theo sau mỗi đường bừa, bắt cá rô, cá diếc, cua… trồi lên mặt bùn.
 Minh họa: HUYỀN TRANG
Minh họa: HUYỀN TRANG
Vào mùa gặt, xóm làng nhộn nhịp đông vui. Tôi còn nhớ, hôm nào ruộng nhà gặt thì sáng sớm má tôi cắp một chiếc thúng khá lớn cứ đi dọc theo đường làng hốt lấy những bãi phân trâu còn nóng hổi. Sân nhà chiều hôm trước đã được má con tôi quét sạch sẽ. Phân trâu mang về, bà hòa nước vào rồi đổ xuống đất, rải đều lên mặt sân. Mấy phút sau, phân trâu tạo thành một lớp “xi măng” mỏng, nhờ vậy mặt sân không hề có lẫn hạt cát, hạt sạn nào. Rồi nhờ mấy người đàn ông khỏe, vần những tảng đá núi khá lớn, một mặt phẳng, trước đó xếp chồng ở một góc vườn, kê lên những đòn kê làm từ thân cây dừa và cây gỗ để đập lúa. Lúa gặt xong, người ta bó thành từng bó rồi gom lại gánh về, thường là dùng chiếc đòn xóc, 2 đầu nhọn mới chịu được gánh lúa nặng trĩu, nhún nhảy kĩu kịt trên vai.
Lúa gánh về sân nhà đến đâu, đập đến đó. Người đứng đập lúa cứ lấy từng bó đập mạnh xuống mặt phẳng tảng đá, hạt lúa văng ra nghe rào rào. Dùng trang gỗ cào lúa lại thành đống, sau đó đổ lúa đầy thúng rồi dùng một cái gạt làm bằng ống cây trảy (một loại thuộc họ tre nhưng nhỏ hơn, lóng dài) dùng lâu năm đã bóng nước gạt qua cho lúa cao bằng miệng thúng. Thường tỷ lệ ăn chia giữa chủ ruộng và người gặt là 9/1, cứ 10 thúng lúa thì chủ 9 thúng, người gặt 1 thúng. Gặt đập lúa cả ngày, gia chủ nấu cơm trưa cho người gặt ăn, đến xế chiều thì đãi thêm cốm, đường tán, “sa sa” (chế biến từ rong biển, đông lại như sâm xanh ở Tây Nguyên) mùa này thường được người ta gánh đi bán dạo khắp xóm làng.
Gặt xong, phơi xong thì rê lúa (địa phương gọi là giê) trước khi đưa vào bồ chứa. Bấy giờ, hầu như nhà nào cũng có một chiếc xe lúa đóng bằng gỗ, ván, có 4 chân, bên trên có một chiếc muỗng lớn cũng bằng ván để đựng lúa. Từ đây lúa chảy xuống, người đứng quay một cái quạt gắn giữ thùng xe, thổi lúa lép bay ra phía trước, còn lúa chắc và lúa lẫn lép rơi xuống 2 miệng xe bên dưới. Thu hoạch xong, rơm rơi ra và những bó rạ sau đập trở thành chất đốt phổ biến của người dân quê tôi. Phải xây những cây rơm và cây rạ để dành dùng cả năm. Để một cây gỗ ở giữa, rơm chất xung quanh. Đống rạ thì khó chất hơn, phải quay đuôi vô trong, đầu rạ ra ngoài, dưới to trên nhỏ, xây lên đến chóp thì dùng chiếc nón cũ chụp lại tránh mưa ướt làm hỏng rạ.
Những năm sau này, người quê tôi không còn phải gánh lúa về nhà đập nữa mà dùng máy tuốt ngay trên ruộng. Những con mương nhỏ chạy quanh cánh đồng cũng không còn, thay vào đó là con mương thủy lợi thẳng tắp, đầy ắp nước. Ruộng làm đến 3 vụ, đất không nghỉ. Thuốc trừ sâu, phân hóa học được sử dụng nhiều, đồng ruộng cũng không còn con cua, con ốc chứ chưa nói đến cá, tôm…
Chợt nhớ những ngày mưa tháng 8, nhớ hình ảnh lũ trẻ chúng tôi xắn quần bì bõm lội ruộng bắt cá sau mỗi đường bừa…
THANH PHONG

Có thể bạn quan tâm

Giải Booker 2025: Danh sách đề cử đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm

Giải Booker 2025: Danh sách đề cử đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm

(GLO)-Danh sách đề cử của Giải Booker 2025 danh giá mới được công bố, trong đó có 13 tác phẩm của các tác giả đến từ nhiều quốc gia khác nhau, cũng như sự cân bằng về tỷ lệ nam - nữ và sự đan xen giữa tên tuổi cũ và mới. Điều này cho thấy sự đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm của giải thưởng này.

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

(GLO)- 11 tuổi, Nguyễn Trịnh Gia Thy (học sinh lớp 5.9, Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, phường Pleiku) được nhiều người ưu ái gọi là “cây cọ nhí”. Những bức tranh của Thy không chỉ khéo léo về đường nét, bố cục, màu sắc mà còn chứa đựng những thông điệp ý nghĩa về cuộc sống.

Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

Cặp đôi nghệ sĩ Nguyễn Cơ-Hồng Mai: Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

(GLO)- Cùng sinh năm rồng (1988) và lớn lên với tình yêu dành cho từng nhịp vũ đạo, Nguyễn Văn Cơ và Trần Thị Hồng Mai-hai nghệ sĩ trưởng thành từ Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San trở thành cặp đôi hiếm hoi của làng múa ở cao nguyên Pleiku, luôn song hành cả trên sân khấu và trong đời sống.

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

null