Phạm Ngọc Khuê - tác giả 'đoàn binh không mọc tóc'

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Bác sĩ Phạm Ngọc Khuê, Chủ nhiệm Quân y Trung đoàn Tây Tiến, chính là tác giả của những cái đầu trọc làm nên “thương hiệu” Tây Tiến.

Bác sĩ Phạm Ngọc Khuê (1964). Ảnh: TƯ LIỆU GIA ĐÌNH
Bác sĩ Phạm Ngọc Khuê (1964). Ảnh: TƯ LIỆU GIA ĐÌNH
“Xuống tóc” làm gương
Hồi cụ bà Vũ Thị Thanh Hảo, vợ bác sĩ Phạm Ngọc Khuê, lên chơi nhà người con trai Phạm Ngọc Thái trên đường Thụy Khuê (Hà Nội), tôi được bà kể cho nghe những mẩu chuyện tản mạn dọc đường Tây Tiến. Thì ra, ông Khuê chính là tác giả của “đoàn binh không mọc tóc”. Bệnh sốt rét rừng khiến bộ đội Tây Tiến rụng hết tóc là một nguyên nhân. Cái chính là thời đó chấy rận nhiều, từng có cả dịch chấy rận. Bộ đội Tây Tiến không có xà phòng, dầu gội đầu như thời nay, chỉ có cách khuyên lính cạo trọc đầu. Lúc đó, sĩ quan không phải ai cũng cạo trọc đầu. Bác sĩ Phạm Ngọc Khuê “xuống tóc” làm gương. Vợ ông lần đầu trông thấy chồng mình đầu trọc đã tức đến phát khóc, nhưng rồi nhìn quen dần, bà cũng… thấy được.
Họa sĩ Văn Đa kể rằng, có đợt anh em bị ghẻ lở rất nặng mà không có cách nào chữa được. Bác sĩ Phạm Ngọc Khuê đã nghĩ ra mẹo: chọn ngày nắng ráo, đưa bộ đội ta ra suối tắm cho cá rỉa, sau đó dùng thuốc đỏ bôi vào những chỗ ghẻ lở. Khó khăn gian khổ như vậy, song chẳng ai kêu ca phàn nàn.
Là Trưởng ban Liên lạc cựu chiến binh Tây Tiến suốt 10 năm, lúc sinh thời, PGS-TS-bác sĩ Lê Hùng Lâm đặc biệt trân trọng bác sĩ Phạm Ngọc Khuê. Ông coi vị trí thức lớp trước như người anh cả của chính mình. Hơn 10 năm trước, khi người viết tìm hỏi tư liệu về bác sĩ Phạm Ngọc Khuê, PGS-TS Lê Hùng Lâm đã dành vài giờ đồng hồ để trân trọng ôn lại kỷ niệm về người phụ trách quân y của Trung đoàn Tây Tiến có tâm hồn vui vẻ, lãng mạn, sống hòa đồng cùng anh em binh lính.
Khi đó, PGS-TS Lê Hùng Lâm kể lại kỷ niệm sau trận Mường Lò cuối năm 1947, Đại đội trưởng Như Trang bị thương nằm ở quân y xá trung đoàn trên một nhà sàn, được bác sĩ Phạm Ngọc Khuê cứu chữa. Nằm bên Như Trang là Quang Dũng đang lên cơn sốt rét. Nhưng cứ dứt cơn sốt là Quang Dũng ngồi dậy vẽ cảnh sông Mã, Như Trang ngồi cạnh tấm tắc khen. Khi Như Trang hát thử bài Tiếng cồng quân y vừa sáng tác (sau này được chọn làm ca khúc truyền thống của Tây Tiến) thì Quang Dũng lại hát hòa theo. Bác sĩ Phạm Ngọc Khuê rất mến hai chàng lính trẻ có máu văn nghệ này.
Viết sách “cải tạo sinh lực” cho thanh niên
Mùa hè năm 1948, nhà thơ Quang Dũng sáng tác bài thơ Tây Tiến. Người đầu tiên ông tin cậy, đưa cho đọc bản chép tay là bác sĩ Phạm Ngọc Khuê. Đọc xong bài thơ, ông vui sướng nói với “cậu em út” Lê Hùng Lâm: “Quang Dũng vừa có bài thơ hay lắm, chú đọc đi”. Quen đọc thơ kiểu học trò, nên Lê Hùng Lâm vặn lại những câu không hiểu, ví dụ như: “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”... Có câu ông trả lời. “Nhưng cuối cùng cái câu bậc thầy của ông Phạm Ngọc Khuê nói với mình: “Thơ hay là ở chỗ không giải thích giản đơn được. Cái không giải thích được là cái hay”, PGS-TS Lê Hùng Lâm từng kể. Cũng theo ông Lâm, trong kháng chiến cũng như hòa bình sau này, khi khó khăn thiếu thốn, nhà thơ Quang Dũng lại tìm đến bác sĩ Phạm Ngọc Khuê.
Ở tuổi đôi mươi, Phạm Ngọc Khuê thích văn chương, viết sách đến mức độ thành giai thoại như sau: Ông vào học Trường đại học Y khoa Đông Dương (thuộc dạng “của hiếm” thời trước Cách mạng Tháng Tám). Gia đình gửi tiền ra cho ăn học. Nhưng đến năm thứ sáu thấy ông vẫn xin tiền thuê nhà, cụ thân sinh liền cử người nhà ra tìm hiểu sự tình. Người nhà tá hỏa khi được trường cho biết sinh viên Phạm Ngọc Khuê xin bảo lưu từ năm thứ tư. Đến nhà trọ thì thấy cậu Khuê đang ở trên gác xép viết sách. Cụ ông phải ra tối hậu thư: nếu không học tiếp thì không chu cấp tiền học.
Cầm bằng tốt nghiệp bác sĩ Trường đại học Y khoa Đông Dương, Phạm Ngọc Khuê cho ra đời bộ sách Sức khỏe mới xuất bản năm 1941 gồm 8 quyển ký tên P.N.Khuê - mỗi quyển dành nhiều trang bàn bạc, lý giải, thuyết phục thanh niên Việt Nam cải tạo sinh lực.
Dọn nhà cho chú Quang Dũng
“Mẹ tôi kể: Hồi đó chú Quang Dũng ở nhà của bố mẹ tôi. Mỗi lần chú đi công tác, mẹ tôi đều nắm cho chú một nắm cơm và muối vừng mang đi ăn đường như mỗi lần bố tôi đi. Khi cô Thạch mang con trai đầu ra thăm chú Quang Dũng, tất cả việc đón tiếp, ăn ở đều tại nhà bố mẹ tôi. Ở đã lâu, cô thấy ngoài này sống vui vẻ, không muốn xa chú nữa. Và để cho cô chú chủ động trong sinh hoạt, bố tìm nhà; còn mẹ sắp gạo, mắm muối, vài quả trứng, nồi niêu như cho con gái ra ở riêng. Thế rồi bố tôi lễ mễ bê phản, mẹ tôi khệ nệ mang các đồ mình đã sắp, dọn nhà cho cô chú. Tình cảm của những gia đình bộ đội xa nhà, xa quê trong kháng chiến, đối với nhau tận tình, từng việc nhỏ như vậy đấy!”.
Bà Phạm Thanh Lương (con gái bác sĩ Phạm Ngọc Khuê)
Theo Kiều Mai Sơn (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

(GLO)- 2 tỉnh Bình Định và Gia Lai (cũ) hợp nhất là cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển vùng Duyên hải-Tây Nguyên. Cùng với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội…, văn hóa nghệ thuật cũng được công chúng hết sức quan tâm.

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Tôi không phải một dịch giả chuyên nghiệp - mào đầu vậy hoàn toàn không phải để biện hộ cho những sơ suất, sai sót và thô lậu mà bất cứ ai khi chạm tay vào việc dịch nói riêng, việc chữ nghĩa nói chung, dẫu là tay thuận hay tay ngang, đều phải đối mặt và chịu trách nhiệm.

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Để chào đón thời khắc đặc biệt của đất nước, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ cao cả với vai trò, vị thế là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ mà người đứng đầu hệ thống Mặt trận đã tin tưởng giao phó; kể từ tháng 7.2025, Báo Đại đoàn kết ra mắt ấn phẩm Tinh hoa Việt bộ mới.
Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Nhen tình yêu dân ca, bài chòi

Nhen tình yêu dân ca, bài chòi

Với ngọn lửa đam mê nghệ thuật truyền thống, vợ chồng Nghệ nhân Ưu tú Lý Thành Long đứng ra truyền dạy làn điệu dân ca, bài chòi cho nhiều học sinh tại Trường THCS Tam Quan (ở phường Tam Quan, TX Hoài Nhơn).

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
null