Người mang họ Hồ: Dựng những miền 'đất hứa'

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Người Vân Kiều phân bố chủ yếu ở Quảng Trị, Quảng Bình và lập làng dưới chân dãy Trường Sơn hùng vĩ.
Những nơi in dấu chân người Vân Kiều luôn có những nóc nhà sàn bình yên, giản dị, chất chứa biết bao huyền thoại đẫm chất sử thi...
Bản giữa lòng di sản
Phải mất nhiều giờ đi qua con đường độc đạo xuyên giữa rừng già mới đến được bản Đoòng (xã Tân Trạch, H.Bố Trạch, Quảng Bình). Thung lũng ấy được bao bọc giữa bốn bề núi đá của Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, là hiện thân của kỳ tích người Vân Kiều trong việc vạch rừng, lập làng, lập bản.

Bản Đoòng (xã Tân Trạch, H.Bố Trạch, Quảng Bình) giữa rừng di sản. Ảnh: Bá Cường
Bản Đoòng (xã Tân Trạch, H.Bố Trạch, Quảng Bình) giữa rừng di sản. Ảnh: Bá Cường
Ở bản Đoòng, nổi tiếng nhất phải kể đến Pả Tòa (73 tuổi), người “gieo mầm” sự sống ở vùng sâu thẳm núi rừng Phong Nha. Người ta kể lại rằng, hơn 30 năm trước, khi còn định cư ở khu vực xã Trường Sơn (H.Quảng Ninh, Quảng Bình), cuộc sống gia đình Pả Tòa phụ thuộc vào núi rừng, xuống suối bắt cá rồi lên rừng đặt bẫy thú. Trong một chuyến đi dài ngày, Pả Tòa phát hiện ra thung lũng bằng phẳng, bốn bề bao bọc bởi núi đá vôi, có suối có cá, có đất rộng để trồng cây nên ông quay về vận động dân làng dọn đến nơi ở mới.
Năm 1990, Pả Tòa và 4 người khác là Hồ Văn Bình, Hồ Văn Hoan, Hồ Văn Xay và Hồ Văn Thắng vạch rừng lập bản. Nhóm 5 hộ dân đầu tiên đã nương tựa nhau sống giữa vùng lõi vườn quốc gia. Năm 1991, bản Đoòng được thành lập, nhưng rồi có vài hộ dân rời đi, có người qua đời, người chuyển về lại xã theo chính sách hỗ trợ của nhà nước. Chỉ còn lại gia đình Pả Tòa gắn bó, cắm cọc dựng nhà. Giờ đây, cả bản Đoòng có 13 hộ dân nhưng hầu hết đều là con cháu ruột thịt của Pả Tòa.
Theo lời kể của Pả Tòa, hơn 30 năm qua chưa bao giờ rừng núi để cho gia đình ông lâm cảnh thiếu ăn thiếu mặc. Sự rắn rỏi, tháo vát của một người Vân Kiều chính hiệu làm ông đủ sức để bảo bọc, là cột chống cho cả đại gia đình. Dẫu đến giờ, bản Đoòng vẫn chưa có đầy đủ điện đường trường trạm, nhưng Pả Tòa vẫn tin là đại gia đình mình sống tốt. Giữa rừng sâu, những người con Vân Kiều cứ thế sinh sôi. 30 năm qua, dưới bàn tay của những “bà đỡ” tự nhiên, chưa có phụ nữ nào vượt cạn bất thành. 24 đứa trẻ được sinh ra và lớn lên khỏe mạnh như cây rừng. Thế rồi, cũng có những thầy giáo miền xuôi lên với bản Đoòng, dạy cho bọn trẻ cái chữ. Như thầy Hoàng Văn Sáu (54 tuổi), người cắm bản ngót 12 năm với giấc mơ cho lũ trẻ bản Đoòng biết mặt chữ, biết cộng trừ...

Bản Ra Ly Rào mới (xã Hướng Sơn, H.Hướng Hóa, Quảng Trị). Ảnh: Thanh Lộc
Bản Ra Ly Rào mới (xã Hướng Sơn, H.Hướng Hóa, Quảng Trị). Ảnh: Thanh Lộc
Bản không hút thuốc uống rượu
Đi khắp các bản làng giữa miền sơn cước Đakrông (Quảng Trị), mới biết đồng bào thiếu thốn lắm nhưng có thứ không hề thiếu trong những gian nhà sàn: rượu và thuốc lá. Riêng ở bản Cu Pua (xã Đakrông, H.Đakrông), rượu và thuốc lá lại trở nên xa lạ. Nhiều người dân ở bản Cu Pua khắc lên tấm ván gỗ trong nhà dòng chữ: “Chổi ngoãi bloong tâng đông”, nghĩa là “Không uống rượu trong nhà”. Câu “khẩu hiệu” này nhắc nhở con cháu cũng như khách lạ về một lối sống khác biệt.
Ông Hồ Ê Nót, dân bản Cu Pua, kể rằng con dân của bản đã quen với nếp sống không uống rượu, hút thuốc. Ai có ép có mời, họ cũng chỉ lắc đầu và cười ý nhị. Ở các hàng quán trong bản, có muốn cũng chẳng tìm mua được lấy một giọt rượu. Ai còn phì phèo thuốc lá cũng sẽ bị coi là lạc hậu. Bọn trẻ ở bản cũng “miễn nhiễm” với thuốc lá. Chính bọn trẻ lại bắt người già noi gương để bỏ thuốc. Ở Cu Pua, thanh niên hút thuốc có nguy cơ… ế vợ, vì con gái và gia đình nhà gái dị ứng với thuốc lá, rượu chè.
Rất dễ hiểu vì sao tiệc tùng ở Cu Pua đều là… “tiệc chay”. Đám cưới cũng thấy dựng rạp sặc sỡ, mâm bát đường hoàng, bày hẳn hộp đựng quà mừng hình trái tim. Thịt cá ê hề, ai muốn ăn bao nhiêu tùy thích, nhưng dưới mỗi bàn tiệc không có bia mà chỉ sắp toàn nước ngọt. Bản Cu Pua không uống rượu khiến lực lượng an ninh của xã cũng “được nhờ”, chẳng bao giờ phải lo đi can ngăn mấy vụ đánh lộn, gây gổ. Dân bản Cu Pua không quen xài câu “nam vô tửu như kỳ vô phong”, vẫn thấy phong độ ngời ngời.

Người dân bản Cu Pua (xã Đakrông, H.Đakrông, Quảng Trị) không hút thuốc lá, không uống rượu bia. Ảnh: Nguyễn Phúc
Người dân bản Cu Pua (xã Đakrông, H.Đakrông, Quảng Trị) không hút thuốc lá, không uống rượu bia. Ảnh: Nguyễn Phúc
Niềm vui bản mới
Bản Sắt ở xã Trường Sơn, H.Quảng Ninh (Quảng Bình) hầu hết là dân cư người Vân Kiều. Nơi đây có địa hình lòng chảo, thường xuyên trở thành túi nước đón lũ vào mùa mưa. Hàng trăm năm qua, người dân bản Sắt sống trồi sụt theo những cơn mưa rừng. Giấc mơ về những mái nhà cao ráo, kiên cố để an cư lạc nghiệp luôn cháy bỏng trong lòng dân bản. Thế rồi, ngày ấy cũng đến. Chính quyền địa phương với sự hỗ trợ của các nhà hảo tâm đã “gom” được gần 10 tỉ đồng để xây dựng khu tái định cư cho những hộ Vân Kiều ở bản Sắt. Tháng 7.2021, có 34 căn nhà hoàn thành, làm nơi ở mới cho 152 người.
Ông Pả Muôn, Trưởng bản Sắt, khoe ngoài ngôi nhà mới kiên cố có diện tích 40 m2, làm bằng khung bê tông, tường sắt, tôn chống nóng…, mỗi hộ dân còn được cấp 300 m2 đất. Chưa hết, nhà nước đầu tư dãy nhà 2 tầng làm điểm trường kết hợp nhà tránh lũ cộng đồng. “Thật không còn gì bằng, dân làng được ở quây quần cùng nhau trong những ngôi nhà mới, trên những khu đất bằng phẳng. Giờ có mưa lũ, bà con chả có gì phải lắng lo”, Pả Muôn mừng ra mặt.

Một bản làng Vân Kiều xinh xắn ở xã Đakrông (H.Đakrông, Quảng Trị). Ảnh: Nguyễn Phúc
Một bản làng Vân Kiều xinh xắn ở xã Đakrông (H.Đakrông, Quảng Trị). Ảnh: Nguyễn Phúc
Cách bản Sắt vài chục cây số về phía nam là bản Ra Ly Rào mới (xã Hướng Sơn, H.Hướng Hóa, Quảng Trị). Xuân Nhâm Dần 2022 là năm đầu tiên 45 hộ dân người Vân Kiều ở bản Ra Ly Rào mới đón xuân trong nhà mới, ở bản làng mới. Sau hàng trăm mùa xuân sống thấp thỏm trong nỗi lo sạt lở, cuối cùng họ cũng có mùa xuân bình yên.
Nhớ lại hồi cuối năm 2020 đầu năm 2021, thiên tai sạt lở kinh hoàng đổ xuống phía tây Quảng Trị. Bản Ra Ly Rào (xã Hướng Sơn) là một trong những địa phương bị thiệt hại nặng nề khi đất đá vùi nhà cửa, đất đai và cả con đường dẫn vào bản. Nhưng năm nay, mọi thứ đã khác rồi. Chỉ ngay trước tết hơn 1 tháng, 45 hộ dân ở vùng nguy hiểm nhất của bản Ra Ly Rào đã được di dời khẩn cấp ra vùng đất bằng phẳng, an toàn. Ở đó, họ còn có cả nhà mới và những mảnh ruộng mới...
Ghé bản Ra Ly Rào mới, cảm nhận niềm vui lan khắp muôn nơi. Nhìn từ xa, những ngôi nhà mới xây cùng kích cỡ, sơn cùng màu sắc… cứ như những tổ chim bồ câu đẹp mắt. Phía trước nhà, cờ đỏ tung bay phần phật, ngay bên dưới là những chậu lan rừng đang nở hoa... Ông Hồ Văn Ất (Trưởng bản Ra Ly Rào mới) mừng rỡ bảo, sau bao nhiêu lận đận, bà con bản Ra Ly Rào mới vừa có được những ngày sống hạnh phúc, đủ đầy.
(còn tiếp)
Theo Nguyễn Phúc - Bá Cường (TNO)
 

Có thể bạn quan tâm

Cửu Trại Câu du ký

Cửu Trại Câu du ký

Nơi chúng tôi đến trong chuyến đi dài ngày lần này là vùng đất Cửu Trại Câu xinh đẹp, một trong những danh lam thắng cảnh của Tứ Xuyên, rất đắc địa về mặt phong thủy của Trung Hoa lục địa.

Những người 'vác tù và' bảo vệ rừng ở Yên Bái

Bảo vệ lá phổi xanh Mù Cang Chải

Dưới những tán rừng xanh ngát tại Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Mù Cang Chải ( Yên Bái), những năm trở lại đây, người dân xã Chế Tạo chủ động xã hội hóa từ nguồn dịch vụ môi trường rừng thành lập các tổ đội trực tiếp tuần tra, kiểm tra hàng tuần để bảo vệ những “lá phổi xanh” này.

Bảo vệ động vật hoang dã trên dãy Trường Sơn: Xuyên rừng tìm dấu chân thú

Bảo vệ động vật hoang dã trên dãy Trường Sơn: Xuyên rừng tìm dấu chân thú

Ẩn sâu dưới những tán rừng xanh thẳm của Vườn quốc gia Vũ Quang là thế giới đầy sống động của vô số loài động vật quý hiếm. Để sở hữu cánh rừng già cổ thụ với hàng nghìn loài động vật, có những “chiến binh” đang ngày đêm thầm lặng bảo vệ kho báu khổng lồ giữa đại ngàn Trường Sơn.

Sơn thếp cho chén vỡ hóa lành

Sơn thếp cho chén vỡ hóa lành

Bên đống bát đĩa vỡ toang, mọi người hì hụi chọn ra những cái tan nát nhất để thực hành một kỹ thuật thú vị trong nghệ thuật sơn ta, đó là thếp vàng - bạc, mục đích hàn gắn lại sản phẩm, che đi vết vỡ bằng kỹ thuật sơn thếp, dưới sự hướng dẫn của họa sĩ Nguyễn Xuân Lục.

Cán bộ an ninh gặp gỡ, tuyên truyền người dân không nghe kẻ xấu lôi kéo vượt biên. Ảnh: T.T

Buôn làng rộng lòng bao dung - Kỳ cuối: Thức tỉnh những người lầm lỡ

(GLO)-Giữa tháng 3-2024, Thiếu tướng Rah Lan Lâm-Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Bí thư Đảng ủy, Giám đốc Công an tỉnh cùng đoàn công tác của Bộ Công an có chuyến sang Thái Lan để gặp gỡ những người dân tộc thiểu số Việt Nam đang cư trú bất hợp pháp ở 2 địa điểm thuộc huyện Bang Yai, tỉnh Nonthaburi.

Hậu phương người lính - điều chưa kể

Hậu phương người lính - điều chưa kể

LTS: Chấp nhận dấn thân và hy sinh để bảo vệ đất nước, những người lính Quân đội nhân dân Việt Nam luôn nêu cao ý chí quyết tâm gìn giữ, tỏa sáng hình ảnh anh “Bộ đội Cụ Hồ” nơi tuyến đầu gian khó. Song ít ai biết rằng, phía sau họ là hy sinh thầm lặng, những nỗi niềm canh cánh của người hậu phương.

'Bảo mẫu' đàn chim trời

'Bảo mẫu' đàn chim trời

Dựng trang trại trồng tre, nuôi vịt nhưng thấy đàn chim trời hàng nghìn con về trú ngụ, làm tổ, ông Nguyễn Mạnh Cường (Hà Tĩnh) đã dừng việc chăn nuôi, nhường vườn cây xanh tốt cho đàn chim trú ngụ, làm tổ.