Ngày đầu tháng dương lịch ngày 1.11, Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), CLB Thiên văn học Đà Nẵng, Đại học Đà Nẵng (DAC) thông tin về những sự kiện thiên văn thú vị xảy ra trong tháng này. Đáng chú ý là hiện tượng siêu trăng lớn nhất 2025, mưa sao băng cực đại chờ người Việt quan sát.
1. Siêu trăng lớn nhất năm 2025 (ngày 5.11)
Vào đêm 5.11, siêu trăng thứ hai của năm - siêu trăng hải ly sẽ mọc lên trên bầu trời khắp thế giới. Đây sẽ là trăng tròn lớn và sáng nhất năm 2025 với kích thước lớn hơn tới 7% và sáng hơn khoảng 15% so với những lần trăng tròn thông thường.
Mặt trăng sẽ nằm ở vị trí xung đối. Lúc này bề mặt của mặt trăng sẽ phản xạ tối đa ánh sáng mặt trời về phía trái đất. Mặt trăng trong giai đoạn này mọc vào lúc hoàng hôn, đạt đỉnh cao nhất vào nửa đêm và lặn vào lúc bình minh.
Vì vậy, trăng tròn hiện diện trọn vẹn suốt cả đêm, từ khi trời vừa lặn cho đến khi mặt trời mọc. Do được mặt trời chiếu sáng trực tiếp ở phía đối diện, trăng tròn rất sáng và dễ quan sát bằng mắt thường, kể cả trong điều kiện có một chút mây mù.
Tuy nhiên, cũng chính vì ánh sáng quá rực rỡ này, trăng tròn thường làm lu mờ các thiên thể mờ như tinh vân hay thiên hà, khiến thời điểm này không lý tưởng cho việc quan sát chúng. Lần trăng tròn này được các bộ lạc bản địa đầu tiên ở Mỹ gọi là trăng hải ly, vì đây là thời điểm đặt bẫy hải ly trước khi các đầm lầy và sông suối bị đóng băng.
2. Cực đại mưa sao băng Leonids (ngày 17 - 18.11)
Trận mưa sao băng Leonids có nguồn gốc từ sao chổi Tempel-Tuttle, được phát hiện từ năm 1865. Khi sao chổi này di chuyển gần mặt trời, nó để lại nhiều mảnh vụn là các thiên thạch nhỏ, trải dài trong không gian và cắt qua quỹ đạo trái đất.
Trong quá trình di chuyển quanh mặt trời, trái đất sẽ cắt ngang qua khu vực của đám tàn dư này vào những thời điểm nhất định trong năm. Khi các mảnh vụn này lao vào bầu khí quyển của trái đất với tốc độ rất cao, chúng ma sát với không khí, nóng lên và bốc cháy, tạo thành vệt sáng ta gọi là sao băng.
Trận mưa sao băng Leonids hoạt động từ khoảng ngày 6 đến ngày 30.11.2025 với cực điểm vào đêm ngày 17, rạng sáng ngày 18.11. Tần suất trận mưa sao băng này có thể lên đến 15 sao băng mỗi giờ trong điều kiện lý tưởng.
3. Trăng non (ngày 20.11)
Vào thời điểm trăng non, mặt trăng nằm gần đường thẳng nối giữa trái đất và mặt trời. Trong pha này, phần được chiếu sáng của mặt trăng hướng hoàn toàn về phía mặt trời, trong khi phần tối lại quay về phía trái đất.
Chính vì sự vắng mặt hoàn toàn của ánh sáng mặt trăng vào ngày này, thời kỳ trăng non được xem là thời điểm tốt nhất trong tháng để quan sát các thiên thể mờ trên bầu trời như các thiên hà, hay các cụm sao.
4. Sao Thiên Vương ở vị trí xung đối (ngày 21.11)
Vào thời điểm xung đối, sao Thiên Vương, trái đất và mặt trời sẽ gần như thẳng hàng theo thứ tự vừa kể. Điều này khiến hành tinh khổng lồ màu xanh này trở thành một trong những mục tiêu thú vị nhất để quan sát trong năm.
Tại thời điểm này, toàn bộ bề mặt đối diện với trái đất của sao Thiên Vương sẽ được mặt trời chiếu sáng. Nhờ vậy, hành tinh này sẽ sáng hơn bất kỳ thời điểm nào khác trong năm và sẽ hiện diện trên bầu trời suốt cả đêm.
Tuy nhiên, dù ở vị trí thuận lợi nhất, sao Thiên Vương vẫn quá xa để có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Khi quan sát dưới kính thiên văn, sao Thiên Vương chỉ hiện ra như là một chấm xanh nhỏ.
Theo Cao An Biên (TNO)
