D (người ngoài cùng bên phải) lấy chồng lúc 15 tuổi, sau 4 năm đã có 2 đứa con. Ảnh: Minh Nguyễn
Hang Kia, Pà Cò là hai xã vùng cao thuộc huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. Trai gái người Mông kết hôn từ rất sớm. Tình trạng tảo hôn từ lâu đã thành vấn nạn.
17 tuổi đã 2 con "cắp nách"
Nhà Vàng Thị D nằm sâu trong một thung lũng ở cuối bản Hang Kia, xã Hang Kia, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình.
Trong căn nhà gỗ lụp xụp và xám xịt đối lập với màu xanh ngút mắt, 3 người phụ nữ miệt mài với đường kim mũi chỉ. Mấy đứa trẻ nhỏ nheo nhóc, quần áo lấm lem nô đùa xung quanh.
 |
D là một trong những cặp đôi tảo hôn ở xã Hang Kia. D lấy chồng khi mới 14 tuổi. |
D năm nay gần 20 tuổi mà đã có 2 đứa con trai. Đứa lớn 4 tuổi, đứa nhỏ hơn 2 tuổi. Khi D dừng tay thêu, 2 đứa nhỏ sà vào lòng mẹ ngằn ngặt đòi ăn, nhưng không được đáp ứng. 3 người phụ nữ, có một người là bà nội của 2 đứa trẻ, một là hàng xóm vẫn ngồi thêu như đã quá quen với cảnh đám trẻ khóc đòi ăn.
Ngôi nhà siêu vẹo, dột nát của mẹ con D nằm ở cuối bản. Ván thưng ốp quanh nhà đã xuống cấp. Mái lợp cũng thủng vài chỗ. Trong nhà có 2 chiếc giường, ngổn ngang chăn màn. Mấy bao ngô vứt chỏng chơ trong góc nhà. Gian bếp nguội lạnh, tối như hũ nút. Hỏi D sao chưa nấu cơm, D ngại ngùng bảo: "Nhà chẳng còn chi, chỉ có mấy bao ngô thôi. Đợi bố của 2 đứa trẻ đi làm về mới có gạo nấu".
 |
Ngôi nhà lụp xụp của gia đình D. |
Hỏi D sao lấy chồng sớm vậy? D ngừng tay thêu, thật thà trả lời: “Cháu cũng chẳng biết nữa. Nó (chồng D) kéo về thì cháu rời nhà bố mẹ đẻ về đây ở”.
Cách đây gần 6 năm, D mới tròn 14 tuổi. Đi chơi hội xuân, D và bạn trai quen nhau. Đôi trai gái người Mông thấy "ưng cái bụng" thế là về nhà góp gạo thổi cơm chung.
Dẫn tôi đi thăm bản là trưởng bản Vàng A Nhà. Anh Nhà lắc đầu ngán ngẩm: “Nhà D thuộc diện khó khăn nhất bản. Nhà vốn nghèo, nay thêm 2 đứa trẻ nữa, nên cuộc sống càng khó. Ở bản này còn có nhiều cặp vợ chồng nhí như vợ chồng D. Họ kết hôn sớm lắm, đều chưa đủ tuổi”.
Vợ đẻ, chồng vẫn đang chạy chơi cùng trẻ con trong bản
Xã Hang Kia có 5 bản gồm Hang Kia, Thung Ẳng, Thung Mặn, Thung Mài và Pà Khôm. Người dân ở các bản đều là người Mông. Ở nơi này con trai, con gái thường lấy vợ, lấy chồng ngay cả khi chưa đủ tuổi đăng ký kết hôn.
Tảo hôn ở đây đã tồn tại bao đời, kéo hệ lụy đến tận ngày nay. Trai gái thích nhau, “kéo” nhau về nhà ở là nên vợ, nên chồng. Trong suy nghĩ của những bậc sinh thành, xưa mình vậy, giờ nó tiếp nối, dù có lấy chồng sớm một chút thì có vấn đề gì đâu.
 |
Vợ chồng anh Vàng A T. |
Cơn mưa chiều sầm sập đổ xuống, đôi vợ chồng trẻ Vàng A. T (SN 2006) ở bản Hang Kia cũng vội vàng chuyển đám ngô vừa phơi vào trong nhà. Cô bé L (SN 2005 - vợ của T) mặc chiếc váy đỏ sặc sỡ, cố gắng lắm mới đưa được bao ngô vào nhà.
Nói là vợ chồng, chứ T và L còn nhỏ lắm. T vừa vỡ tiếng. Vợ chồng T gọi nhau là mày, tao. Họ vừa cưới nhau đầu năm 2022. Nhà L ở cách nhà chồng một cánh rừng. L và T quen nhau ở hội xuân. Trước đó, T vẫn còn đang đi học. Tìm được người yêu, T bỏ học rồi bảo bố mẹ lo cưới xin cho mình.
Từ hai đứa trẻ vừa chưa hết tuổi dậy thì, đôi trẻ đã thành vợ chồng. Về làm dâu nhà chồng, L cũng thấy lạ lẫm. Ngày đi làm cùng T, ăn cùng mâm, L vẫn chưa quen với sự thay đổi đột ngột này. Từ hôm lấy vợ, T cũng thấy có gì đó gò bó. Hàng ngày, ngoài thời gian trên nương, về nhà là T đi chơi bạt mạng. Giờ có vợ, khi đi chơi cũng phải hỏi xem vợ có đồng ý hay không.
T bảo, từ ngày lấy vợ, T không phải đi học nữa. Vợ chồng T chưa có công ăn việc làm gì, giờ làm nương cùng bố mẹ. T bảo: "Vợ chồng đi đâu chơi cũng phải xin tiền bố mẹ. Vợ cháu ngồi thêu, ngày cũng chỉ kiếm được 20 nghìn đồng".
 |
Cô bé Vàng. Y .L lấy chồng khi mới 15 tuổi. |
Trên đường đi thăm bản, thi thoảng chúng tôi lại bắt gặp những bé gái tuổi đời còn rất trẻ ngồi sau xe máy của đám trai bản. Nhiều cậu trai làng, tóc nhuộm xanh đỏ, đi xe máy, đôi chân còn phải kiễng mỗi khi dừng xe.
Trưởng bản Vàng A Nhà bảo: "Nhiều đôi thành vợ thành chồng cả rồi đấy. Có những cháu nhỏ mới 14 tuổi đã sinh đứa con đầu lòng. Đa phần các gia đình đó thuộc diện khó khăn. Cái ăn, cái mặc thiếu thốn trăm bề".
Cách đây ít hôm, anh Nhà vừa được một người trong họ ở cùng bản mời đến ăn mừng con dâu sinh được đứa cháu nội. Người mẹ trẻ này tên là Vàng Y. Th (14 tuổi), sinh đứa con trai nặng 2,5kg. Cháu Th người gày nhẳng, cao chỉ khoảng 1,4m. Khuôn mặt non nớt, vậy mà Th đã làm mẹ. Th chưa biết chăm sóc cho con kiểu gì. Chồng Th cũng vậy, ngày vợ đẻ vẫn chạy đi chơi với trẻ con hàng xóm. Th lo lắng, nhà thì nghèo, không biết sắp tới vợ chồng lấy gì nuôi con.
Cách nhà Th vài bước chân là gia đình Sùng Y. Nh. Nh lại không được may mắn như Th. Nh lấy chồng được 2 năm, sinh được cậu con trai kháu khỉnh. Cách đây 4 tháng, vợ chồng Th cãi nhau. Th cũng hay bị chồng đánh. Cuối năm 2022, Th bỏ luôn cả chồng lẫn con về nhà mẹ đẻ ở. Năm nay, Th mới 17 tuổi. Th bảo: "Cháu về đi tìm chồng khác. Cháu không trở về nhà chồng cũ nữa".
Ở vùng sơn cước này, hình ảnh những đôi vợ chồng nhí không còn là chuyện hiếm nữa. Những đôi trẻ này đến với nhau dễ dàng, nên bỏ nhau cũng rất nhanh. Không ít thiếu nữ Mông bước sang tuổi 18 mà đã trải qua 2-3 đời chồng.
Theo thống kê của Chi cục Dân số và Kế hoạch hoá Gia đình tỉnh Hòa Bình, năm 2022, toàn tỉnh có 231 trường hợp tảo hôn và mang thai tuổi vị thành niên. Trong giai đoạn 2018-2022 đã có 115 trường hợp tảo hôn có hình thức xử lý vi phạm. Trong 5 năm qua, số trường hợp tảo hôn giảm qua các năm. Tuy nhiên, số trường hợp là người dân tộc thiểu số chiếm đa số, từ đây ảnh hưởng của tảo hôn đến chất lượng cuộc sống cũng như chất lượng dân số sẽ nhiều hơn.
