Khi thành lập năm 2005, Tu Mơ Rông là một trong những huyện nghèo nhất cả nước. Với hơn 95% dân số là đồng bào Xơ Đăng, đời sống người dân chủ yếu dựa vào nương rẫy, canh tác tự cung tự cấp. Hạ tầng giao thông, điện lưới, trường học, trạm y tế hầu như chưa có. Thiên tai liên tiếp như cơn bão số 9 năm 2009, 2018… càng làm trầm trọng thêm khó khăn.
Trong bối cảnh đó, Đảng bộ và chính quyền huyện đã xác định rõ hướng phát triển dựa trên tiềm năng đặc hữu của địa phương, đó là phát triển dược liệu dưới tán rừng, đặc biệt là sâm Ngọc Linh. Cùng với đó là chiến lược bảo vệ rừng, phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
Vượt qua gian khó, khẳng định hướng đi đúng
Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Tu Mơ Rông Võ Trung Mạnh, chia sẻ: “Chúng tôi xác định, phát triển cây dược liệu, đặc biệt là sâm Ngọc Linh, không chỉ là hướng đi kinh tế, mà còn gắn với bảo vệ rừng, giữ gìn bản sắc văn hóa và tạo sinh kế bền vững cho người dân. Đó là nền tảng để Tu Mơ Rông từng bước thoát nghèo, vươn lên phát triển”.
Sau 20 năm thành lập, diện tích trồng dược liệu của huyện đã đạt hơn 4.000ha, trong đó có hơn 3.000ha , diện tích lớn nhất cả nước. Nhiều hộ dân Xơ Đăng đã trở thành “tỷ phú vùng cao” nhờ trồng sâm, có thu nhập hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng mỗi năm. Với sự tham gia của các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ dân, chuỗi giá trị sâm Ngọc Linh đang dần được hình thành, từ bảo tồn giống gốc, trồng dưới tán rừng, đến chế biến, chiết xuất và quảng bá sản phẩm. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) giúp xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm dược liệu của huyện.
Đặc biệt, huyện đã chủ động đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp: hỗ trợ người dân bán sâm và dược liệu qua sàn thương mại điện tử, sử dụng mã QR truy xuất nguồn gốc, livestream quảng bá sản phẩm... Nhờ đó, sản phẩm dược liệu của Tu Mơ Rông đã tiếp cận được khách hàng trên toàn quốc, mở ra cơ hội phát triển thị trường và thu hút đầu tư.
Với trên 95% dân số là người Xơ Đăng, Tu Mơ Rông là “kho tàng văn hóa vùng cao” đậm đà bản sắc. Hằng năm, huyện tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch tại các thôn, làng như: hội thi làn điệu ting ting, nghệ thuật quần chúng, thi ẩm thực truyền thống, bắn nỏ, giã gạo, đan lát… Các hoạt động diễn ra sôi nổi với sự tham gia của các nghệ sĩ và người dân, mang đến không gian văn hóa sống động, gắn kết cộng đồng.
Trưởng Phòng Văn hóa thông tin và Khoa học huyện Tu Mơ Rông Nguyễn Bá Thành chia sẻ: “Chúng tôi không chỉ bảo tồn mà còn làm sống lại văn hóa Xơ Đăng qua các hoạt động truyền dạy cồng chiêng, tặng chiêng quý, phát triển du lịch cộng đồng. Thông qua các hội thi ẩm thực truyền thống, văn hóa ẩm thực của dân tộc Xơ Đăng sẽ được nhiều người biết đến, giúp cho văn hóa của người dân bản địa nơi đây được bay xa, tạo ra sức sống văn hóa mãnh liệt nơi đây”.
Khát vọng vươn lên từ bản sắc và tri thức bản địa
Từ một huyện với tỷ lệ hộ nghèo trên 70%, đến nay Tu Mơ Rông đã giảm xuống còn 22%. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 18 triệu đồng/người/năm (2005) lên 47 triệu đồng/người/năm (2025). Thu ngân sách từ 40 tỷ đồng tăng lên gần 70 tỷ đồng. Toàn huyện đã có điện lưới quốc gia đến 100% thôn làng, đường giao thông cơ bản hoàn thiện, trường học và trạm y tế được đầu tư nâng cấp. Các khu dân cư kiểu mẫu như Tu Thó, Ba Khen-Long Tro, Mô Za... góp phần thay đổi diện mạo nông thôn miền núi.
Huyện cũng đi đầu trong chuyển đổi số tại vùng cao: phủ sóng wifi miễn phí tại các điểm cộng đồng, tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng số, ứng dụng trong cải cách hành chính và giáo dục. Nhờ sự hỗ trợ từ các đơn vị kết nghĩa như Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Đồng Nai…, nhiều trường học đã được trang bị thiết bị dạy học trực tuyến.
Hướng tới giai đoạn mới, theo định hướng của tỉnh Kon Tum, huyện Tu Mơ Rông sẽ sắp xếp lại đơn vị hành chính, tiến tới mô hình gồm 4 xã trọng điểm. Đây là bước đi chiến lược nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý, tập trung nguồn lực phát triển toàn diện và bền vững.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Tu Mơ Rông Võ Trung Mạnh khẳng định: “Chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy thành quả 20 năm qua, lấy phát triển dược liệu làm nền tảng, du lịch sinh thái và cộng đồng làm động lực, đổi mới tư duy làm kim chỉ nam, sẽ không ngừng đổi mới, không ai bị bỏ lại phía sau".
Chặng đường kế tiếp của Tu Mơ Rông đang mở ra một trang mới của khát vọng vươn lên từ bản sắc, từ tri thức bản địa, từ những vườn sâm ẩn mình dưới tán rừng Ngọc Linh. Không chỉ là “thủ phủ sâm Ngọc Linh”, Tu Mơ Rông đang định hình mình như một hình mẫu của phát triển kinh tế xanh, gắn với bảo tồn văn hóa và ứng dụng công nghệ trong quản trị địa phương. Với sự đoàn kết, sáng tạo và quyết tâm, vùng đất nơi chân núi Ngọc Linh chắc chắn sẽ còn viết tiếp những trang sử vẻ vang hơn nữa trong hành trình tới.
Theo Hoàng Phúc Thắng (NDO).
