Tát nước gàu dây

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Tát nước là công việc quen thuộc của người làm nông ngày xưa. Ở quê tôi, cứ đến vụ lúa tháng 6 là cánh đồng thiếu nước, nhà nào cũng lo nạo vét, khơi mạch lỗ đìa ở góc ruộng, ngày đêm dùng gàu dây tát nước cho lúa.
Gàu đan bằng tre, có hình dáng hao hao đầu cá tràu mà đáy gàu là miệng cá. Vành gàu là thanh tre, bản to hơn vành nong, hai bên hông và đáy gàu được nẹp bằng khung tre, tất cả đều được dùi lỗ nức mây vào thân gàu rất chắc chắn. Trên vành gàu có cái thang bắc qua vừa để cố định miệng gàu vừa để cột dây. Dùng cám hoặc phân bò trộn với dầu rái trét cho kín, chống chảy nước và mối mọt. Một chiếc gàu tốt là phải chắc, đẹp, khi tát phải nhẹ và êm.
Dây gàu thường làm bằng lạt tre, để khi tát có sức bật mạnh, đưa gàu cho nhẹ. Chặt cây tre, chẻ ra nhiều sợi lạt dài, mỏng, bỏ ruột giữ cật, chuốt nhẵn, nhúng nước “dún” cho mềm, xoắn lại thành dây. Một chiếc gàu có 4 dây, 2 dây miệng và 2 dây đáy cột ở hai phía đối xứng nhau. Chặt lóng trảy to vừa lòng nắm tay, dài bằng chiều ngang bàn tay, xỏ 4 đầu dây vào làm tay gàu, cầm tát cho êm.
Tát nước gàu dây phải có 2 người ở hai phía đối diện nhau, khoảng cách phụ thuộc vào chiều rộng của cái sòng, thế đứng hơi nghiêng về sau. Mỗi người cầm một dây miệng và một dây đáy. Dây miệng ngắn hơn dây đáy một cẳng tay, vì vậy, nếu tay trái cầm dây miệng thì chân trái tiến lên một bước, chân sau hơi choãi ra trụ cho vững. Khi tát, các động tác tay phối hợp với chân, lưng, bụng nhịp nhàng và đòi hỏi hai người phải ăn khớp với nhau.
Minh họa: Huyền Trang
Minh họa: Huyền Trang
Một chu kỳ tát nước bắt đầu bằng việc tung bốn dây ra, khi miệng gàu vừa tiếp xúc mặt nước thì nhấc dây đáy hơi cao hơn, cùng lúc hất nhẹ dây miệng một cái thật nhanh là nước đầy gàu. Tiếp đến, 2 người hơi ngửa phía sau, lập tức 2 dây miệng căng ra, theo đà, gàu vọt nhanh từ dưới lỗ lên sòng, khi vừa tầm, hếch dây đáy một chút, nước tuôn ào xuống. Đường đi của gàu vẽ thành hình hạt xoài, hết vòng này đến vòng khác, liên tục để tạo đà. Tát nước dùng đà chứ không dùng sức, dây lúc căng, lúc chùng theo nhịp của đôi tay.
Làm nông rất vất vả nhưng thường thì làm nghề nào yêu nghề đó. Mùa nắng hạn, trên đồng lúc nào cũng có nhiều người tát nước, đông nhất là thời điểm chiều mát, đêm trăng và sáng sớm. Tiếng nước chen với tiếng cười nói rộn ràng.
Có những cặp tát nước không biết mệt, ấy là khi họ phối hợp nhịp nhàng, các động tác thực hiện một cách nhuần nhuyễn. Những đôi nam nữ đang có tình ý với nhau, tát nước còn phải sao cho thật đẹp. Nhìn từ xa, trông họ như đang múa, đôi tay điều khiển 4 dây và chiếc gàu lượn vòng uyển chuyển, nước bung ra trắng xóa như hoa mận. Thường thì qua mùa tát nước, họ nên vợ nên chồng.
Gàu dây và tát nước gàu dây dùng để chống hạn. Không chỉ thế, tự thân nó còn toát lên vẻ đẹp của sự cân xứng, hài hòa. Người làm ra một chiếc gàu tốt là một nghệ nhân thực thụ, còn người tát nước như là nghệ sĩ trên đồng ruộng. Mùa tát nước là mùa của gắn kết, yêu thương trong cuộc sống lao động của người nông dân.
PHAN VĂN THIÊN

Có thể bạn quan tâm

Khi sông gặp biển

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Khi sông gặp biển

(GLO)- Giữa dòng chảy ký ức, bài thơ "Khi sông gọi biển" của tác giả Nguyễn Thanh Mừng gợi về hình bóng con sông xưa với lời hẹn thơ ngây, thể hiện nỗi niềm tiếc nuối trước những đổi thay. Sông vẫn đợi, chỉ người đã không còn như trước.

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

(GLO)- Suốt 50 năm qua, bà Kpă H’Mi (SN 1961, buôn Chư Jú, xã Ia Rsai, huyện Krông Pa) vẫn luôn say mê những giai điệu dân ca Jrai. Bà là niềm tự hào của buôn làng khi không chỉ lưu giữ mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ thêm yêu và gắn bó với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mắt hạ cho nhau

Thơ Lenguyen: Mắt hạ cho nhau

(GLO)- "Mắt hạ cho nhau" của Lenguyen là khúc ngân dịu dàng của tuổi học trò, nơi bằng lăng tím, phượng đỏ và tiếng ve gọi về ký ức. Bài thơ chan chứa hoài niệm, tiếc nuối những rung động đầu đời chưa kịp nói thành lời.

“Tên Người là cả một niềm thơ”

“Tên Người là cả một niềm thơ”

(GLO)- Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai) hiện trưng bày, giới thiệu nhiều hình ảnh, tài liệu, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác. Một trong số đó là tập sách “Tên Người là cả một niềm thơ” do ông Nguyễn Khoa-Cán bộ lão thành cách mạng trao tặng năm 2004.

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

(GLO)- 12 năm liên tục duy trì chương trình “Trang sách mùa hè” cũng là chừng ấy thời gian cán bộ, viên chức Thư viện tỉnh dành nhiều tâm huyết để tạo ra một không gian vừa học vừa chơi mới mẻ, hấp dẫn.

Tháng năm nhớ Người

Tháng năm nhớ Người

(GLO)- Bài thơ “Tháng năm nhớ Người” của Lenguyen khắc họa hình ảnh Bác Hồ qua ký ức làng quê, tình mẹ, giọt lệ, hương sen và ánh nắng Nam Đàn,... như lời tri ân sâu lắng dành cho vị Cha già kính yêu của dân tộc suốt đời vì dân, vì nước.

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

(GLO)- Từ ngày 16 đến 20-5, gần 40 ca sĩ, diễn viên, nghệ nhân Gia Lai đã tham gia 2 sự kiện vô cùng ý nghĩa tại tỉnh Nghệ An. Đó là hội diễn nghệ thuật quần chúng “Tiếng hát Làng Sen” và triển lãm “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người” năm 2025.

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2023); 47 năm Ngày Quốc tế Bảo tàng (18/5/1978 - 18/5/2025), sáng 12-5, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp Bảo tàng Quang Trung khai mạc triển lãm ảnh chủ đề “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”.

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

(GLO)- “Mây biên giới” của tác giả Đào An Duyên là bài thơ giàu cảm xúc về vẻ đẹp thanh bình nơi biên cương Tổ quốc. Tác giả khắc họa hình ảnh cột mốc trong nắng dịu, mây trời không lằn ranh, rừng khộp lặng im... như một bản hòa ca của thiên nhiên và lịch sử...

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

(GLO)- "Gia Lai một hai ba" của Nguyễn Thanh Mừng dẫn người đọc qua những nẻo đường dốc đèo, qua tiếng thác reo và chiêng cồng, để gặp lại khí phách người xưa. Mỗi hình ảnh, mỗi nhịp thơ là một lát cắt vừa hoang sơ, vừa tự hào về bản sắc không thể phai mờ của đại ngàn Tây Nguyên.

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

(GLO)- Trong bài thơ "Nghe con đọc thơ về Tổ quốc", tác giả Lê Thành Văn để mạch cảm xúc tuôn chảy tự nhiên: từ sự rưng rưng khi nhớ về chiến tranh đến niềm tin lặng lẽ gửi gắm vào thế hệ mai sau. Bài thơ như một nhịp cầu nối liền quá khứ đau thương và hiện tại bình yên.

Thơ Lê Vi Thủy: Biên cương mùa gió

Thơ Lê Vi Thủy: Biên cương mùa gió

(GLO)- Giữa những cơn gió xào xạc của núi rừng Tây Nguyên bỏng rát, bài thơ “Biên cương mùa gió” của Lê Vi Thủy như thổi vào lòng người nỗi xúc động lặng thầm. Từ ánh mắt trẻ thơ đến no ấm buôn làng và những giọt mồ hôi người lính, tất cả hòa quyện trong khát vọng yên bình nơi địa đầu Tổ quốc.