Việc sáp nhập 2 tỉnh Bình Định và Gia Lai thành tỉnh Gia Lai mới là dấu mốc quan trọng nhằm mở rộng không gian phát triển, tích hợp và tối ưu hóa các nguồn lực, nâng cao vị thế địa phương, tạo nên những xung lực mới cho sự phát triển toàn diện, bền vững trong hành trình vững tiến vào kỷ nguyên mới của dân tộc.
Cực tăng trưởng chiến lược kết nối rừng và biển
Ngày 12-6-2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Theo đó, toàn bộ diện tích tự nhiên và quy mô dân số của tỉnh Gia Lai và tỉnh Bình Định được sáp nhập để hình thành tỉnh mới mang tên Gia Lai. Trung tâm chính trị-hành chính của tỉnh đặt tại TP. Quy Nhơn.
Sau khi hợp nhất, tỉnh Gia Lai mới trở thành địa phương có diện tích lớn thứ 2 cả nước (sau tỉnh Lâm Đồng mới) với 135 đơn vị hành chính cấp xã gồm 110 xã và 25 phường.
Sự kết hợp giữa một tỉnh miền núi giàu tài nguyên như Gia Lai với một tỉnh duyên hải có thế mạnh về kinh tế biển, công nghiệp và du lịch như Bình Định là sự bổ sung hoàn hảo để cùng phát triển.
Tỉnh Gia Lai hiện có hơn 1,4 triệu ha đất sản xuất nông nghiệp, phần lớn là đất đỏ bazan, rất thích hợp với các loại cây trồng có giá trị cao như: cà phê, hồ tiêu, cao su... Tỉnh đã hình thành các vùng chuyên canh cây ăn quả với tổng diện tích hơn 30.000 ha. Bên cạnh đó, tỉnh có gần 7.800 ha cây dược liệu với 537 loài dược liệu quý hiếm.
Gia Lai là địa phương có diện tích rừng lớn nhất Tây Nguyên và đứng thứ 4 cả nước với hơn 650.000 ha, trong đó có Khu dự trữ sinh quyển thế giới cao nguyên Kon Hà Nừng với hệ sinh thái động-thực vật vô cùng phong phú, đa dạng, giàu tiềm năng phát triển du lịch sinh thái và bảo tồn thiên nhiên.
Tỉnh thu hút 295 dự án đầu tư vào sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; có 82 dự án thủy điện, 88 dự án năng lượng tái tạo được quy hoạch với tổng quy mô công suất hơn 4.332 MW.
Cùng với lợi thế về tài nguyên thiên nhiên, hạ tầng giao thông cũng được đầu tư đồng bộ với nhiều tuyến huyết mạch như: quốc lộ 14, quốc lộ 19, quốc lộ 25, đường Trường Sơn Đông cùng Cảng Hàng không Pleiku, Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh… giúp kết nối thuận tiện giữa Tây Nguyên với các tỉnh duyên hải miền Trung, Đông Nam Bộ và với các tỉnh Nam Lào, Đông Bắc Campuchia.
Trong khi đó, tỉnh Bình Định có vị thế chiến lược ven biển, sở hữu hệ thống giao thông hiện đại, đa dạng và kết nối liên vùng hiệu quả. Đặc biệt, Cảng Quy Nhơn là một trong những cảng biển lớn, có thể tiếp nhận tàu hàng đến 70.000 tấn ra vào an toàn. Hiện tại, tỉnh đang quy hoạch Bến cảng Phù Mỹ với khả năng tiếp nhận tàu có trọng tải lên đến 150.000 tấn.
Về hạ tầng giao thông, Bình Định có 5 tuyến quốc lộ đi qua, bảo đảm kết nối thông suốt với các vùng kinh tế trọng điểm; có Cảng Hàng không Phù Cát, tuyến đường sắt Bắc-Nam đi qua tỉnh với Ga Diêu Trì-1 trong 10 ga tàu hỏa lớn nhất cả nước. Bình Định còn có nhiều lợi thế về phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo; kinh tế ven biển, du lịch biển đảo và dịch vụ logistics…
Không chỉ hội tụ tiềm năng, dư địa để phát triển kinh tế, 2 địa phương còn có sự tương đồng về lịch sử, văn hóa-xã hội. Cộng đồng các dân tộc Kinh, Bahnar, Jrai, Chăm, Hrê… cùng sinh sống lâu đời, đoàn kết, gắn kết giữa vùng cao và vùng biển.
Theo đó, việc sáp nhập 2 tỉnh không chỉ nhằm tinh giản tổ chức bộ máy hành chính mà quan trọng hơn là tạo nền tảng cho sự phát triển đột phá, hình thành một “cực tăng trưởng mới” liên hoàn từ cao nguyên đến vùng biển. Sự liền mạch về địa bàn mở ra cơ hội quy hoạch vùng nguyên liệu-chế biến-xuất khẩu theo chuỗi khép kín, từ đó nâng cao giá trị gia tăng hàng hóa nông-lâm-thủy sản.
Đồng thời, các trục giao thông huyết mạch như quốc lộ 19, tuyến cao tốc Quy Nhơn-Pleiku khi được khơi thông sẽ trở thành hành lang kinh tế Đông-Tây, kết nối Tây Nguyên với duyên hải miền Trung và xa hơn là Campuchia, Lào, Thái Lan.
Việc quản lý tập trung, thống nhất sẽ giúp huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tránh sự dàn trải, manh mún; có thể hấp thụ các dự án đầu tư quy mô lớn mang tầm quốc tế, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của tỉnh Gia Lai mới.
Tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai và Thường trực Tỉnh ủy Bình Định diễn ra vào sáng 2-6, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh về 3 đột phá chiến lược có tính nền tảng và dẫn dắt toàn bộ tiến trình phát triển của tỉnh Gia Lai mới gồm: đột phá về thể chế phát triển, chuyển từ quản lý sang kiến tạo và phục vụ; đột phá về hạ tầng, liên kết xây dựng nền tảng vật chất cho tăng trưởng nhanh và bền vững; đột phá về nguồn lực nhân lực cần có chiến lược dài hạn để phát triển đội ngũ cán bộ, công chức và nhân lực kỹ thuật chất lượng cao, năng động, sáng tạo và năng lực thích ứng với chuyển đổi số, chuyển đổi xanh.
Khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành, bộ máy hành chính được tinh gọn, năng động, hiện đại; hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; cùng với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền… sẽ giảm chi phí hành chính, nâng cao năng lực quản trị nhà nước, cung cấp các dịch vụ công và các dịch vụ y tế, văn hóa, giáo dục chất lượng tốt hơn cho người dân; rút ngắn khoảng cách phát triển giữa đô thị với nông thôn, vùng dân tộc thiểu số và giữa biên giới với đồng bằng; có thêm nhiều nguồn lực để triển khai nhiệm vụ trọng yếu giữ vững quốc phòng-an ninh. Việc sáp nhập là “cơ hội vàng” để khai thác tiềm năng nhằm phát triển du lịch của 2 tỉnh.
Phát biểu chỉ đạo về định hướng phát triển tỉnh Gia Lai mới tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai và Thường trực Tỉnh ủy Bình Định diễn ra vào sáng 2-6, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Để việc hợp nhất tỉnh Gia Lai và tỉnh Bình Định thành một thực thể hành chính-kinh tế mới không chỉ lớn về quy mô, mà còn mạnh về năng lực cạnh tranh, có khả năng hội nhập sâu vào chuỗi giá trị quốc gia và toàn cầu, 2 tỉnh phải kết tinh trí tuệ để nghĩ về một tỉnh Gia Lai mới, chủ động xây dựng tầm nhìn phát triển dài hạn, xác lập những đột phá chiến lược về quản trị, hạ tầng, khoa học công nghệ và nguồn nhân lực, phát huy cao nhất những điểm bổ sung giữa 2 địa phương để tỉnh Gia Lai mới vươn lên thành một cực tăng trưởng quan trọng của khu vực Trung Trung Bộ, góp phần đưa đất nước bứt phá mạnh mẽ trong giai đoạn phát triển mới”.
Sẵn sàng cho một Gia Lai mới phát triển
Thực hiện chủ trương của Trung ương, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai và Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Định đã chủ động tổ chức các cuộc họp, hội nghị để triển khai phương án sáp nhập tỉnh, thống nhất nhiều nội dung quan trọng và ban hành các văn bản chỉ đạo xuyên suốt. Đề án hợp nhất đơn vị hành chính cấp tỉnh được 2 tỉnh phối hợp xây dựng, lấy ý kiến Nhân dân và hoàn chỉnh trình Chính phủ đúng tiến độ.
Theo Thạc sĩ Nguyễn Đức Quang-nguyên Trưởng khoa Nhà nước-Pháp luật và Quản lý nhà nước (Trường Chính trị tỉnh), việc hợp nhất 2 tỉnh ngoài phù hợp với 6 tiêu chí theo chủ trương của Trung ương đề ra còn tạo nên sức mạnh tổng hợp, vừa có kinh tế rừng, vừa có kinh tế biển. Đây là đặc điểm giúp hình thành cực tăng trưởng mới trong khu vực.
Từ góc nhìn cơ sở, ông Vũ Đình Hạnh-Chủ tịch UBND huyện Chư Prông-cho rằng: “Để bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp vận hành trơn tru, yếu tố then chốt là đội ngũ cán bộ, công chức tại các xã mới phải nhanh chóng thích nghi với yêu cầu mới. Mỗi cán bộ, công chức phải tự nâng cao tinh thần trách nhiệm, không ngừng học hỏi, bổ sung kinh nghiệm, nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực điều hành để đáp ứng tốt hơn nhiệm vụ được giao”.
Trước khi tỉnh mới và chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào vận hành, UBND tỉnh Gia Lai đã phối hợp với UBND tỉnh Bình Định tổ chức vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại 10 xã, phường trọng điểm.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hữu Quế trực tiếp kiểm tra, giám sát hoạt động thử nghiệm tại Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Pleiku mới đã đánh giá việc vận hành diễn ra suôn sẻ, người dân thuận tiện khi nộp và nhận kết quả giải quyết các thủ tục hành chính.
Cổng thông tin dịch vụ hành chính công quốc gia có giao diện đơn giản, người dân dễ dàng truy cập để nộp hồ sơ. Khi chính thức vận hành, chính quyền địa phương 2 cấp sẽ phục vụ người dân, doanh nghiệp ngày càng tốt hơn.
Hội nghị lần thứ 20 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Gia Lai khóa XVI (mở rộng) diễn ra chiều 26-6 đã đánh dấu bước chuyển giao quan trọng trong tiến trình tổ chức bộ máy hành chính địa phương.
Tại hội nghị này, đồng chí Hồ Văn Niên-Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh-bày tỏ: “Chúng ta đang đi qua thời khắc lịch sử, đầy trọng trách nhưng cũng rất nhiều cơ hội mở ra phía trước. Tôi tin tưởng rằng, với bản lĩnh, truyền thống đoàn kết và tinh thần dấn thân, đội ngũ cán bộ, đảng viên toàn tỉnh sẽ tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm, hành động quyết liệt, sáng tạo để cùng xây dựng tỉnh Gia Lai mới trở thành trung tâm phát triển năng động, bền vững ở khu vực Tây Nguyên-duyên hải Nam Trung Bộ”.
Khi thời cơ đã chín muồi và hội tụ các yếu tố về chính trị, kinh tế, xã hội; khi ý Đảng thuận với lòng dân đã mở ra chương mới để Gia Lai cất cánh vươn lên trên hành trình đổi mới của đất nước.
