Sâm 'quốc bảo' Việt đi về đâu?: Kỳ vọng phiên bản sâm Việt tốt hơn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Công trình khoa học về chọn tạo giống cây sâm Ngọc Linh của GS-TS Dương Tấn Nhựt và cộng sự có thể coi là bước khởi đầu mang tính đột phá để tạo ra phiên bản sâm Ngọc Linh với phẩm chất vượt trội sâm nguyên bản.

Tôi may mắn gặp GS-TS Trần Công Luận, một nhà nghiên cứu về sâm Ngọc Linh (SNL). Qua những lần trao đổi về sâm Việt, GS Luận rất hào hứng với công trình nghiên cứu chọn tạo giống cây SNL của GS-TS Dương Tấn Nhựt và cộng sự. Ông đánh giá đó là một nghiên cứu rất có giá trị để hướng tới tạo ra giống SNL khỏe hơn, tốt hơn nhằm có thể mở rộng vùng trồng, biến loại sâm "quốc bảo" này thành sản phẩm công nghiệp.

Muốn sâm Việt trồng đại trà theo mô hình công nghiệp như thế này, cần phải tạo ra một thế hệ giống khỏe hơn

Muốn sâm Việt trồng đại trà theo mô hình công nghiệp như thế này, cần phải tạo ra một thế hệ giống khỏe hơn

Chìa khóa để nâng cấp giống sâm Ngọc Linh

Qua tìm hiểu, chúng tôi còn được biết thêm công trình nghiên cứu này đã được công bố trên tạp chí Scientia Horticulturae (ISI, Q1). Trong giới nghiên cứu khoa học trên thế giới, ISI đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc cung cấp các bài báo khoa học đáng tin cậy nhất. Trong khi đó, Q1 là chỉ số của nhóm tạp chí uy tín, có độ chọn lọc rất cao nên cực kỳ khó đăng bài. Nói như vậy để thấy giá trị của công trình nghiên cứu do GS Nhựt và cộng sự thực hiện.

Vậy giá trị của công trình nghiên cứu này nằm ở đâu? Theo tìm hiểu của chúng tôi, hầu hết giống cây SNL được gieo trồng hiện nay là giống nguyên bản với số lượng nhiễm sắc thể nhị bội (2n = 2x = 24). Trong thực tế, giống SNL nguyên bản mọc tự nhiên chỉ được tìm thấy ở dãy núi Ngọc Linh, tại độ cao trên dưới 2.000 m so với mực nước biển, thuộc địa phận các tỉnh Kon Tum và Quảng Nam. Tại hai địa phương này, việc trồng SNL cũng chỉ giới hạn ở biên độ rất hẹp trên vùng núi Ngọc Linh. Các nhà khoa học cho rằng SNL rất khó trồng, kém phát triển khi rời xa bản địa của mình. "So sánh sâm Lai Châu (SLC) và SNL thì thấy SLC khi di thực dễ thích ứng hơn còn SNL thì "khó chịu" hơn", GS-TS Trần Công Luận cho biết.

Chúng tôi đã đến Lai Châu, quê hương của thứ (variety) sâm Việt là SLC (P.vietnamensis var. Fuscidiscus) và ghi nhận giống SNL mang ra trồng ở đây phát triển rất kém. Một số vùng núi ở các tỉnh khác cũng đang thử nghiệm di thực SNL nhưng chưa thể nói là thành công như mong đợi. Vấn đề đặt ra khi muốn sâm "quốc bảo" trở thành sản phẩm "quốc kế dân sinh", hướng tới một nền công nghiệp sâm thì phải mở rộng vùng trồng, di thực SNL đi xa hơn, xuống thấp hơn và năng suất từng cá thể SNL phải cao hơn. Bài toán được đặt ra là phải làm cho cây SNL có chứa số lượng vật chất di truyền tăng lên gấp "số bội lần" thì mới có thể giải quyết được những vấn đề cốt lõi đó. Nhóm nghiên cứu của GS-TS Dương Tấn Nhựt đã thành công trong việc tạo cây SNL tứ bội (2n = 4x = 48) thông qua phương pháp xử lý đa bội bằng tác nhân ức chế phân bào colchicine.

Nhiều công trình nghiên cứu về sâm Ngọc Linh của GS Nhựt có tính cấp thiết cao

Nhiều công trình nghiên cứu về sâm Ngọc Linh của GS Nhựt có tính cấp thiết cao

Gặp "cha đẻ" của sâm Ngọc Linh đa bội

Chúng tôi lên Đà Lạt, đến Viện Nghiên cứu khoa học Tây nguyên để gặp GS-TS Dương Tấn Nhựt sau nhiều lần gọi điện thuyết phục ông. Tại đây, GS Nhựt cho biết đã có gần 30 năm nghiên cứu trong lĩnh vực chọn và tạo giống cây SNL (Panax vietnamensis). "Đây cũng chỉ là một trong nhiều công trình mà tôi và các cộng sự âm thầm nghiên cứu với mong muốn được góp phần nhỏ vào sự phát triển cây sâm quốc bảo", GS Nhựt khiêm tốn nói.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, nhóm nghiên cứu dưới sự chủ trì của GS-TS Dương Tấn Nhựt đã sử dụng nguồn vật liệu là mẫu lá, cuống lá và rễ của cây SNL in vitro (phát triển trong ống nghiệm) 3 tháng tuổi (thể lưỡng bội 2n = 24). Các mẫu phôi ở các dạng hình cầu, hình tim và có lá mầm đồng nhất được tách từ cụm phôi nuôi cấy trên môi trường tối ưu tại Viện Nghiên cứu khoa học Tây nguyên được sử dụng làm nguồn mẫu ban đầu cho các thí nghiệm. Điều khiến chúng tôi càng cảm kích việc làm của các nhà khoa học đối với công trình mang tầm vóc quốc gia rất có giá trị này là sự hy sinh, vượt khó của họ. Như GS Nhựt tâm sự, ông và các cộng sự phải tận dụng hóa chất của những thí nghiệm khác để dùng trong khi nghiên cứu.

"Chúng tôi chỉ được Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ VN hỗ trợ một ít kinh phí, còn phần lớn chúng tôi phải bỏ tiền túi để làm nghiên cứu này. Đi tiên phong trong nghiên cứu tạo cây SNL đa bội, chúng tôi chấp nhận gặp rất nhiều trở ngại khó khăn", vị giáo sư ngành công nghệ sinh học thực vật thổ lộ.

GS-TS Dương Tấn Nhựt trong phòng thí nghiệm

GS-TS Dương Tấn Nhựt trong phòng thí nghiệm

Chúng tôi hỏi vì sao ông cùng cộng sự quyết tâm tiên phong và vượt khó để làm nghiên cứu này, GS-TS Dương Tấn Nhựt cho biết chính "tính cấp thiết" đã khiến ông và cộng sự quyết dồn hết tâm sức để nghiên cứu chọn tạo giống cây SNL. "Tạo được cây giống SNL đa bội với những đặc tính mong muốn như sức sống cao, sinh trưởng và phát triển tốt, từ đó mới có thể góp phần cải thiện và làm phong phú thêm nguồn cây giống sâm quý của VN", GS Nhựt nhấn mạnh.

Trong buổi gặp gỡ, GS Dương Tấn Nhựt tự hào giới thiệu với chúng tôi TS ngành khoa học giống cây trồng và công nghệ sinh học Nguyễn Văn Bình. Theo GS Nhựt, TS Bình là một trong những nhà khoa học nghiên cứu về SNL đầu tiên. TS Bình đã chia sẻ cho chúng tôi hiểu thêm về tính cấp thiết của việc phát triển các cá thể đa bội nhân tạo như nghiên cứu nói trên của GS Nhựt. Theo đó, ngày nay nhu cầu về cây dược liệu gia tăng trong khi phương pháp nhân giống truyền thống thường phụ thuộc vào môi trường, dễ bị ảnh hưởng của nhiều tác động sinh học và phi sinh học bất lợi. Mặt khác, hàm lượng hợp chất thứ cấp thấp khi thu hoạch cây dược liệu không đáp ứng đủ nhu cầu về cả số lượng lẫn chất lượng. Với thực trạng như vậy, việc phát triển các cá thể đa bội nhân tạo sẽ là cách tiếp cận tiềm năng nhằm tăng sức sống và hàm lượng hợp chất thứ cấp của cây dược liệu.

Đặc biệt, với SNL, một loài sâm đặc hữu của VN, nhóm chất có tác dụng quyết định đến tác dụng dược lý của loài sâm này là các saponin mà đại diện chính là MR2, G-Rb1 và G-Rg1. Hơn nữa, loài sâm này có hàm lượng saponin khung dammaran cao nhất và lượng saponin triterpenoid nhiều nhất so với các loài khác thuộc chi Panax trên thế giới. Tuy nhiên, cây SNL nguyên bản có thời gian nuôi trồng kéo dài từ 6 - 7 năm. Hơn nữa, SNL lưỡng bội sinh trưởng rất chậm, trọng lượng thấp nên không đáp ứng được nhu cầu.

"Đây là những nghiên cứu tiên phong trên thế giới trong việc ứng dụng kỹ thuật công nghệ sinh học và công nghệ nano trong công tác chọn và tạo giống cây SNL", TS Bình nói về công trình nghiên cứu tạo giống SNL do GS Nhựt chủ trì.

GS-TS Dương Tấn Nhựt có gần 30 năm nghiên cứu trong lĩnh vực chọn và tạo giống cây sâm Ngọc Linh

GS-TS Dương Tấn Nhựt có gần 30 năm nghiên cứu trong lĩnh vực chọn và tạo giống cây sâm Ngọc Linh

Trong nghiên cứu khoa học, GS-TS Dương Tấn Nhựt đóng góp rất lớn cho sự phát triển khoa học công nghệ sinh học của tỉnh Lâm Đồng. Ông chủ nhiệm hàng chục đề tài khoa học, trong đó phải kể đến các đề tài nghiên cứu về SNL. Hiện GS-TS Dương Tấn Nhựt đang tiếp tục nghiên cứu hướng di thực SNL để loại dược liệu quý này phát triển được ở nhiều nơi có khí hậu tương đồng chứ không chỉ ở Quảng Nam, Kon Tum.

Có thể bạn quan tâm

Nhân chứng đường số 7

Nhân chứng đường số 7

Đã 50 năm sau cuộc truy kích trên đường số 7 (nay là quốc lộ 25), nhưng những cựu binh vẫn hào hùng kể về câu chuyện một thời kiên cường, sẵn sàng đem cả tính mạng dâng cho Tổ quốc.

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối: Vươn mình trong kỷ nguyên mới

(GLO)- 50 năm sau ngày giải phóng, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng nỗ lực vươn lên của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, vùng đất “nóc nhà” của Đông Dương chuyển mình mạnh mẽ. Bước vào giai đoạn mới, vùng Tây Nguyên đang đứng trước vận hội mới, phát huy lợi thế vươn lên cùng đất nước.

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 3

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 3: Đường 7 hồi sinh…

(GLO)- Đường 7 (nay là quốc lộ 25) từng chứng kiến cuộc rút chạy hỗn loạn của quân ngụy vào tháng 3-1975. Nửa thế kỷ trôi qua, vùng đất ấy không còn dáng dấp hoang tàn của chiến tranh mà đã khoác lên mình diện mạo mới, trù phú, màu mỡ và yên bình.

Lối về nẻo thiện

Lối về nẻo thiện

Nơi ấy, những con người lầm lỗi bắt đầu với từng con chữ dưới sự dìu dắt của những người thầy mang sắc phục công an. Lớp học đặc biệt còn nhen nhóm ý chí hoàn lương, mở thêm một cánh cửa ra thế giới bên ngoài.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 7: Ngày giải phóng qua lời kể của những người tham gia chiến đấu

Vào những ngày tháng Tư lịch sử, không khí tại TP Hồ Chí Minh náo nhiệt hơn, nhất là khi những tiêm kích Su và trực thăng của Quân chủng Phòng không - Không quân Việt Nam bay tập luyện trên bầu trời thành phố, chuẩn bị cho chương trình kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam (30/4/1975 - 30/4/2025).

Xanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2

E-magazineXanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2: Buôn Ma Thuột từ hoang phế vươn lên thủ phủ Tây Nguyên

(GLO)- Nếu chiến thắng Đak Tô-Tân Cảnh ( năm 1972) xoay chuyển cục diện chiến trường Tây Nguyên thì chiến thắng Buôn Ma Thuột đánh sập “tử huyệt” của địch, mở ra Chiến dịch Hồ Chí Minh để Bắc-Nam sum họp một nhà. Từ một thị xã hoang phế, Buôn Ma Thuột ngày nay xứng đáng là thủ phủ Tây Nguyên

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Từ bao đời nay, với người dân trên đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), mỗi khi có người thân gặp nạn ngoài biển mà không tìm thấy xác, gia đình họ sẽ tìm đến “pháp sư” nhờ nặn một “hình nhân thế mạng” bằng đất sét, thực hiện nghi lễ chiêu hồn, nhập cốt rồi mang đi chôn như người quá cố.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 5: Chuyện về người chiến sĩ nhiều lần cảm tử, góp công giải phóng miền Nam

Phải hẹn rất nhiều lần, tôi mới gặp được người cựu chiến binh, Đại uý Nguyễn Đức Trọng (SN 1956, quê quán xã Long Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An, người góp công cùng đồng đội tham gia giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 1: Chiến thắng Đức Lập trong ký ức của một cựu binh

30/4 năm nay đánh dấu mốc chặng đường 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Bắc Nam sum họp một nhà. Để có được niềm hạnh phúc cho ngày thống nhất ấy, không biết bao nhiêu công sức, máu xương của các thế hệ cha anh đã hy sinh vì Tổ quốc.