Nếu không tháo gỡ, từ ngày 1-1-2026, Mỹ sẽ cấm nhập khẩu nhiều mặt hàng chủ lực như: cá ngừ, cá thu, cá kiếm, mực, ghẹ… của nước ta. Ðây là cú sốc lớn cho ngành thủy sản, ảnh hưởng hàng trăm nghìn ngư dân và doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu.
Cú sốc lớn
Theo ông Nguyễn Đình Kha - Phó Giám đốc Sở Công Thương, nếu cảnh báo của Mỹ thành sự thật, toàn bộ hải sản xuất sang thị trường này sẽ phải dừng lại.
Mỹ và EU đang là 2 thị trường xuất khẩu hải sản trọng điểm. Nếu để mất thị trường Mỹ, uy tín quốc tế của nước ta sẽ bị suy giảm, kéo theo việc tiếp cận các thị trường khác như châu Phi, Trung Đông cũng khó khăn hơn.
Tại các cảng cá, nhiều ngư dân tỏ ra bất ngờ khi nhận thông tin này. Ông Trần Ngọc Hoang (phường Hoài Nhơn Đông) - chủ 7 tàu cá chuyên đánh bắt xa bờ - thốt lên: “Lâu nay, anh em ngư dân luôn nhắc nhở nhau phải bảo vệ cá heo, cá voi, rùa biển trong quá trình khai thác. Mọi người đang chung tay cố gắng gỡ thẻ vàng chống khai thác IUU, nay thêm quy định này nữa thì quả thực là rất khó khăn”.
Lão ngư Trần Quốc Ngữ - Vạn trưởng Vạn Long Thành (phường Hoài Nhơn) cũng tỏ ra lo lắng không kém: “Tàu thuyền của Vạn Long Thành đều đang thực hiện tốt mọi quy định của pháp luật. Nếu Mỹ ngừng nhập cá ngừ, thu nhập của hàng nghìn hộ ngư dân, hàng chục doanh nghiệp chế biến sẽ ra sao”.
Theo Chi cục Thủy sản, lệnh cấm sẽ tác động trực tiếp đến 2 nghề chủ lực của ngư dân trong tỉnh là lưới vây và câu cá ngừ đại dương, trong đó, sản lượng cá ngừ khoảng 14.000 tấn/năm. Nếu không xuất được sang thị trường Mỹ vốn có sức tiêu thụ lớn, giá ổn định, kim ngạch xuất khẩu sụt giảm mạnh sẽ đẩy nhiều hộ ngư dân vào cảnh khó khăn.
Bà Cao Thị Kim Lan - Phó Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH An Hải - cho rằng, các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu hải sản sẽ cực kỳ khó khăn. Thị trường Mỹ vốn lớn nhất nhì, nếu mất đi, sản xuất sẽ đình trệ, doanh thu giảm, tìm thị trường thay thế là điều không dễ dàng.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Mỹ hiện là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ hai của nước ta; năm 2024 đạt 1,8 tỷ USD, riêng cá ngừ xuất sang Mỹ đạt 387 triệu USD.
Nếu lệnh cấm áp dụng, kim ngạch xuất khẩu có thể giảm hàng trăm triệu USD mỗi năm. Không chỉ tác động trực tiếp đến doanh nghiệp, hàng chục nghìn lao động trong ngành chế biến cũng có nguy cơ mất việc. Tác động gián tiếp cũng không nhỏ.
Việt Nam sẽ thiếu nguồn nguyên liệu hợp lệ vì nhiều nước cung cấp cho ta như: Indonesia, Philippines, Hàn Quốc, Đài Loan... cũng bị Mỹ từ chối tương đương.
Cần sớm hành động
Trước tình hình này, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tham mưu văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành liên quan.
Ngày 10-9-2025, VASEP đã có công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương, Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường)… kiến nghị các biện pháp khẩn cấp.
VASEP đề xuất thuê tư vấn Mỹ, thành lập tổ công tác liên ngành, làm việc trực tiếp với NOAA để làm rõ thủ tục và đề nghị cơ chế chuyển tiếp. Đồng thời, các DN cần chuẩn bị chứng nhận quốc tế như MSC, Dolphin Safe để chứng minh nghề cá an toàn, minh bạch nguồn gốc.
Theo VASEP, trong ngắn hạn, giải pháp nhanh nhất là nhập nguyên liệu từ nước khác để chế biến xuất sang Mỹ. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế. Về lâu dài, cần tập trung đưa thủy sản Việt Nam ra khỏi diện lệnh cấm. Điều này đòi hỏi sự phối hợp của cả Chính phủ, các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp.
Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, nếu muốn giữ thị trường Mỹ, chúng ta buộc phải thay đổi phương thức khai thác. Các giải pháp được Bộ nhấn mạnh gồm: cải tiến ngư cụ, áp dụng hệ thống giám sát bằng định vị và camera AI, công bố dữ liệu khai thác minh bạch, bổ sung quy định bảo vệ động vật có vú biển vào Luật Thủy sản.
Cùng với đó, cần đẩy mạnh vận động ngoại giao, thông qua hiệp hội, nhà nhập khẩu Mỹ để kiến nghị cơ chế chuyển tiếp. Doanh nghiệp cần chuẩn bị kịch bản đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá lớn vào Mỹ, đồng thời tăng đầu tư vào chứng nhận quốc tế nhằm nâng cao uy tín sản phẩm.
Theo các chuyên gia trong nước, Việt Nam chỉ còn khoảng 3 tháng để hoàn thiện hồ sơ bổ sung gửi phía Mỹ trước khi lệnh cấm có hiệu lực. Nếu chậm trễ, không chỉ mất đi thị trường Mỹ mà còn đối diện rào cản kép, khi vẫn chưa gỡ được thẻ vàng IUU của EU.