Trước thách thức này, các ngành chức năng, doanh nghiệp (DN) và hiệp hội đang khẩn trương tìm hướng thích ứng; đồng thời, biến khó khăn thành cơ hội nâng cao chất lượng chuỗi cung ứng.
Thách thức lớn, cơ hội mở rộng
Theo EUDR, các mặt hàng gỗ, cà phê, cao su được khai thác hoặc thu hoạch sau ngày 29-6-2023 và đưa vào Liên minh châu Âu (EU) sau ngày 31-12-2025 (đối với DN lớn và vừa) hoặc sau 30-6-2026 (đối với DN nhỏ, siêu nhỏ) phải đáp ứng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc.
Gia Lai có khoảng 100 nghìn ha cà phê và 102 nghìn ha cao su nên yêu cầu truy xuất nguồn gốc của EUDR đang tạo áp lực rất lớn.
Khu vực phía Đông tỉnh có khoảng 350 DN, cơ sở chế biến lâm sản; EUDR đang buộc số này phải điều chỉnh quy trình sản xuất, nếu không sẽ đối mặt nguy cơ mất một thị trường có giá trị xuất khẩu cao.
Ông Cao Xuân Thanh-Chánh Văn phòng Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) nhận định: EUDR là vấn đề sống còn của ngành gỗ Việt Nam. Hiện nay, DN đang gặp rất nhiều khó khăn vì hộ trồng rừng nhỏ lẻ, bản đồ chưa được số hóa đầy đủ hoặc khó chứng minh tọa độ đối với gỗ nhập khẩu phục vụ sản xuất viên nén.
“Chúng tôi rất cần hướng dẫn chi tiết và tập huấn từ các cơ quan nhà nước cũng như các tổ chức quốc tế”-ông Thanh chia sẻ.
Tạo thách thức lớn nhưng EUDR cũng mở ra cơ hội tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo hướng bền vững, nâng cao uy tín và giá trị hàng hóa Việt Nam. Một số tổ chức quốc tế như EU, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), Tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững (IDH) đang hỗ trợ các địa phương số hóa dữ liệu vùng trồng, thí điểm mô hình truy xuất nguồn gốc.
Ông Cyril Loisel-đại diện Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam-khẳng định: EU sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, đặc biệt là Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, nhằm hỗ trợ Việt Nam đáp ứng các điều kiện của EUDR.
Các dự án của EU trong lĩnh vực cà phê, ca cao… đang tập trung xây dựng công cụ truy xuất nguồn gốc và tăng cường năng lực cho DN. “Nhiều DN trong chuỗi cung ứng đã tham gia thử nghiệm công cụ truy xuất để bảo đảm sẵn sàng khi EUDR được thực thi”-ông Loisel cho biết.
Đại diện GIZ, ông Oemar Idoe thông tin rằng, tổ chức này đang triển khai nhiều dự án hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực môi trường, nông nghiệp và biến đổi khí hậu, trong đó có chương trình dành riêng cho EUDR.
“Mục tiêu kép của chúng tôi là hỗ trợ Việt Nam tuân thủ quy định EU, đồng thời duy trì phát triển KT-XH cho cộng đồng địa phương”-ông Oemar Idoe khẳng định.
Chủ động thích ứng, tăng năng lực hội nhập
Tại Gia Lai, nhiều DN đã sớm chuyển đổi để đáp ứng yêu cầu của EUDR. Công ty TNHH Vĩnh Hiệp (phường An Phú) mỗi năm xuất khẩu khoảng 160 nghìn tấn cà phê và đã chủ động hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế nhằm thúc đẩy canh tác bền vững, giảm phát thải cũng như bảo vệ hệ sinh thái.
Ngày 15-9-2025, Công ty CP Cao su Chư Sê-Kampong Thom (xã Chư Sê) trở thành DN đầu tiên trên thế giới đạt chứng nhận PEFC EUDR DDS, đảm bảo gỗ và sản phẩm gỗ khai thác từ rừng được quản lý hợp pháp, không phá rừng, thân thiện môi trường.
Tháng 9-2025, UBND tỉnh Gia Lai đã ban hành quyết định triển khai kế hoạch thích ứng với EUDR. Kế hoạch nhấn mạnh việc xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất từ cấp tỉnh đến xã, đẩy mạnh tuyên truyền đến người dân và DN, phát triển hệ thống truy xuất gắn tọa độ từng thửa đất, hỗ trợ sinh kế bền vững tại khu vực rủi ro và tận dụng các nguồn lực quốc tế.
Tỉnh cũng đang tiến hành rà soát toàn bộ vùng trồng gỗ nguyên liệu, đặt mục tiêu đến năm 2026, 100% diện tích rừng trồng phục vụ xuất khẩu phải có dữ liệu minh bạch, truy xuất được đến từng hộ. Đồng thời, tăng cường kiểm soát nhập khẩu gỗ nhằm tránh rủi ro liên đới.
Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp các địa phương hướng dẫn người dân gắn mã định danh thửa đất, cập nhật dữ liệu lên hệ thống tập trung.
Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Gia Lai phối hợp mở các lớp tập huấn về EUDR, hướng dẫn chủ rừng, DN xây dựng hồ sơ vùng trồng, quản lý rủi ro và số hóa bản đồ cho DN, HTX.
Ở tầm quốc gia, Việt Nam có lợi thế khi được Ủy ban châu Âu (EC) xếp vào nhóm “rủi ro thấp” từ tháng 5-2025. Nhờ đó, các mặt hàng cà phê, cao su và gỗ xuất sang EU chỉ phải áp dụng thủ tục thẩm định đơn giản, với tỷ lệ kiểm tra tuân thủ 1%.
Tuy nhiên, để vượt qua rào cản EUDR, DN phải chủ động chuẩn hóa dữ liệu vùng trồng, nâng cấp hệ thống truy xuất và phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý.
Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn-Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định: EUDR giống như “IUU trên cạn”, điều quan trọng là tất cả các bên hiểu đúng quy định và chuẩn bị đầy đủ mọi điều cần thiết.
Tháng 6-2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 26/2025/TT-BNNMT, yêu cầu chủ rừng cung cấp tọa độ địa lý trong bản kê khai lâm sản-đây là yếu tố then chốt đảm bảo truy xuất nguồn gốc theo tiêu chuẩn EUDR.
Ông Trương Tất Đơ-đại diện Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm-cho biết: Cục đang rà soát, chuẩn hóa dữ liệu và xây dựng nền tảng dữ liệu lâm nghiệp quốc gia để DN và người dân có thể tự tra cứu.