Đi về miền Dao: Người Dao lên đèn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Đánh dấu sự trưởng thành, lập gia đình, đau ốm mãi không khỏi, hay cuộc sống no đủ, mùa màng bội thu, hoặc chuẩn bị cho kiếp sống ở thế giới bên kia..., người Dao tổ chức lễ lên đèn theo các thứ bậc 3 - 7 - 9, riêng 12 đèn là lễ cúng lớn nhất của đời người dân tộc Dao.

Định cư ở xã Phìn Ngan (H.Bát Xát, Lào Cai) bao đời, nhưng đây là lần đầu tiên họ Chảo tổ chức lễ cúng cấp sắc 12 đèn (Người Dao gọi là Tẩu Sai), góp chung còn có họ Tẩn, họ Phàn, họ Lý với số người tham dự nhiều kỷ lục là 43 đôi từ Nậm Chải, Y Tý, Nậm Pong, Ngũ Chỉ Sơn, Tòng Sành, cả người Dao bên Lai Châu cũng về dự lễ. Người Dao quan niệm một đời người từ khi sinh ra, kể cả khi đã mất đi, nếu chưa được lên 12 đèn là chưa thể vào tiên giới, nhiệm vụ con cháu đời sau khi có điều kiện, phải lo việc lên 12 đèn cho bản thân và cả cho tổ tiên.

Lên đèn

Trong tín ngưỡng, việc cúng đèn rất phổ biến, nhưng cúng 12 đèn chỉ dân tộc Dao mới có. Muốn lên đèn, người Dao phải đủ tuổi (trưởng thành), được học hành, rèn luyện, và được thầy sư phụ hướng dẫn đi đúng đường, sống đúng theo răn dạy tổ tiên, là tín đồ chân chính của Đạo giáo.

Nghi lễ lãnh chứng nhận cấp sắc 12 đèn dưới lễ đàn - tượng trưng núi Mỹ Sơn

Nghi lễ lãnh chứng nhận cấp sắc 12 đèn dưới lễ đàn - tượng trưng núi Mỹ Sơn

Lễ lên đèn với các thứ bậc gồm 3 đèn (tượng trưng sở hữu 36 quân binh), 7 đèn (72 quân binh), và 12 đèn, mốc cao nhất nên các quân nắm giữ không là quân binh hay âm binh nữa, mà là thiên binh với số lượng 120. Lực lượng thiên binh hùng mạnh này đồng hành với người lên 12 đèn muôn mặt trong đời sống, nhất là ở khía cạnh tâm linh, giúp họ xua đuổi tà ma, bệnh tật, vượt thắng xấu xa trần tục, tiêu diệt cái ác, để khi mãn hạn thế giới này, họ được về thiên cung cực lạc.

Ông Chảo Y Sai, người đứng ra tổ chức lễ lên 12 đèn ở Phìn Ngan đầu năm 2024

Ông Chảo Y Sai, người đứng ra tổ chức lễ lên 12 đèn ở Phìn Ngan đầu năm 2024

Cử hành một nghi lễ 12 đèn, ngoài yếu tố tâm linh, thuận thiên địa, tập hợp đủ số lượng 12 thầy cúng chính, gia chủ tổ chức lễ cúng ấy cũng phải có tiềm lực về kinh tế lo cho cái ăn, ở của những người tham gia ít nhất là hơn tháng ròng. Được tham dự vào lễ lên 12 đèn của người Dao ở Phìn Ngan, mới hiểu vì sao lễ lên 12 đèn khó tổ chức đến vậy.

Lễ Tẩu Sai ở Phìn Ngan với sự tham dự kỷ lục của 43 đôi người Dao

Lễ Tẩu Sai ở Phìn Ngan với sự tham dự kỷ lục của 43 đôi người Dao

Chủ nhân tổ chức lễ lên 12 đèn ở Phìn Ngan đầu năm 2024 là ông Chảo Y Sai, 58 tuổi, kể về quá trình chuẩn bị: "Tổ tiên báo cho mình biết phải làm lễ từ cách đây 5 năm rồi, nhưng đến giờ mới đủ điều kiện làm. Tiền chuẩn bị sắm đồ lễ, riêng phần mình hết hơn 500 triệu đồng, 20 người trong họ chuẩn bị và sắm lễ hơn 6 tháng mới hoàn thiện. Lần lên đèn này có 43 cặp vợ chồng, khi biết số lượng mới tìm đất dựng lán cho 43 cặp vợ chồng và các thầy sư phụ đến ở trước cả tháng, chuẩn bị tinh thần và chuẩn bị thủ tục cho lễ cúng. Mỗi cặp tham dự đóng 12 triệu tiền đinh, cộng với gạo, giấy, lợn, gà, rượu, rau, củ, quả… Phần đóng góp ấy để nấu ăn hằng ngày phục vụ người tham gia lễ lên đèn, thầy sư phụ và khách mời khắp nơi. Mỗi bữa ăn trung bình gần 200 người, ngày đông nhất lên đến 400 người, ngày nào cũng ba bữa cơm rượu đầy đủ, no say cho đến khi hết lễ".

Tu thân

Vị trí của lễ lên 12 đèn ở Phìn Ngan nằm chơi vơi trên các thửa ruộng thang nơi lưng chừng núi ở thôn Sùng Hoảng. Một cái lán vĩ đại, dài gần trăm mét, rộng cỡ 30 m được dựng lên giữa đồng trước ngày diễn ra lễ chính hơn 1 tháng. Thầy đếm tiền làm việc liên tục 25 ngày từ ngay khi lán dựng xong, thầy viết sớ mất 6 tháng để viết đủ các loại sớ, phướn cho ngày trọng đại này. Nơi cử hành lễ Tẩu Sai, được coi là nơi thiêng nên người đến đó không được đùa cợt, không say sưa, không nói chuyện tình tứ, trai gái, không được nghĩ những điều xấu xa, mục đích giữ cho không gian lễ lên đèn thanh khiết, bình an, hòng đón mời tiên thánh và tổ tông về dự lễ.

Chuẩn bị lễ đàn để người lên 12 đèn bước chân trần lên 12 con dao, như vượt thắng trầm luân cuộc đời

Chuẩn bị lễ đàn để người lên 12 đèn bước chân trần lên 12 con dao, như vượt thắng trầm luân cuộc đời

Người cao tuổi nhất của lễ lên 12 đèn năm nay là cụ Phàn Thù Páo, 83 tuổi. Cụ vui mừng khoe: "Mình có 7 người con, lên đèn chỉ có mình và con trai cả Phàn Diếu Thông thôi, mấy đứa khác không đủ tiền làm. Lễ này mình cũng gánh cho 7 người khác là tổ tiên chưa được lên đèn. Mình vui lắm. Vì tổ tiên được lên đèn, là cũng được cấp thiên binh, rồi nó lại dùng binh lực đó phù hộ, bảo vệ cho gia đình và dòng họ mình".

Giấc ngủ đồng thiếp của người lên 12 đèn; khi tỉnh dậy, họ được “tái sinh” thành người mới

Giấc ngủ đồng thiếp của người lên 12 đèn; khi tỉnh dậy, họ được “tái sinh” thành người mới

Ở một góc lán, ông Tẩn Duần Kiêm, 63 tuổi, ngụ thôn Sùng Hoảng (xã Phìn Ngan), tâm sự trong hân hoan: "Mình đợi ngày này hơn 50 năm rồi, từ sau khi lên 3 đèn, nhưng giờ mới có điều kiện tham dự, không phải cứ muốn làm là được, cần chuẩn bị nhiều thứ lắm. Vợ chồng phải chọn mua váy áo, giày dép mới, tính sơ cũng hết gần 20 triệu đồng. Lễ vật phải có lợn, gà, gạo, rượu, tiền đinh… Mình lấy vợ năm 21 tuổi, bây giờ lên 12 đèn giống như đám cưới lần hai vậy. Kể từ giờ vợ chồng không sợ phải chia lìa nữa, có các thầy sư phụ và tổ tiên chứng giám ở lễ lên 12 đèn rồi, sau khi chết cũng vẫn mãi là vợ chồng của nhau".

Thông qua các nghi thức, các lần trò chuyện cùng thầy cúng, chúng tôi hiểu thêm lễ lên 12 đèn còn là bài học để người tham dự tu thân, tích đức. Người Dao quan niệm khi đã lên 12 đèn, chứng tỏ việc tu dưỡng đạo đức đã lên một tầng cao, phải sống yêu thương, biết cư xử đúng mực, ăn ở đạo đức, không nói dối, không ăn cắp, không ghen ghét, biết giúp người, chăm làm việc thiện…

Cụ ông Phàn Thù Páo cầm các hình nhân tượng trưng tổ tiên về tham dự lễ lên 12 đèn

Cụ ông Phàn Thù Páo cầm các hình nhân tượng trưng tổ tiên về tham dự lễ lên 12 đèn

Sau khi lên 12 đèn, người Dao tin rằng lúc mất đi được lên thiên cung nên xem cái chết rất nhẹ nhàng. Ý nghĩa tinh thần sâu đậm ấy càng khiến cho lễ lên 12 đèn thêm linh thiêng, long trọng, với rất nhiều hoạt động cúng tế, diễn xướng, vũ đạo, treo tranh thờ… diễn ra liên tục trong 6 ngày 5 đêm. Lễ lên 12 đèn nay đã trở thành bản sắc đặc biệt, được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia từ 27.12.2012.

(còn tiếp)

Có thể bạn quan tâm

Gặp lại ở chợ phiên

Gặp lại ở chợ phiên

Những phiên chợ ở vùng cao giống như “bảo tàng sống” về đất và người. Chợ phiên vùng cao A Lưới không chỉ là nơi mua bán hàng hóa, mà dường như còn chứa đựng cả một kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào Bru - Vân Kiều, Tà Ôi, Cơ Tu... ở miền Tây xứ Huế này.

Lập Trung tâm tài chính quốc tế để Việt Nam bứt phá - Bài 1: Mở lối thu hút dòng vốn mới

Lập Trung tâm tài chính quốc tế để Việt Nam bứt phá - Bài 1: Mở lối thu hút dòng vốn mới

Với việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM và Đà Nẵng, một giai đoạn mới cho phát triển của các vùng kinh tế đặc thù, hình thành cầu nối hút vốn mới cho nền kinh tế. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết để tạo hành lang cho các trung tâm tài chính vận hành.

Làng tỉ phú... tái nghèo

Làng tỉ phú... tái nghèo

Hàng chục hộ dân trong một làng ở vùng cao Quảng Nam bỗng chốc trở thành "tỉ phú" nhờ nguồn tiền đền bù từ dự án thủy điện. Nhưng rồi chỉ sau mấy mùa rẫy, họ lại nhanh chóng nằm trong diện… hộ nghèo.

Mỹ vị miền trung du

Mỹ vị miền trung du

Không chỉ là một loại thực phẩm có bề dày lịch sử, mà ở xứ Quảng còn có một loại phở khác biệt được gọi là phở sắn khô với cách làm, nguyên liệu, hương vị hết sức độc đáo mà chẳng nơi nào có được.

Thì thầm từ gốm Yang Tao

Thì thầm từ gốm Yang Tao

Nhờ may mắn làm cái nghề viết lách nên tôi từng có dịp đến nhiều trung tâm gốm của cả nước. Nghề gốm mỗi nơi mỗi kiểu, sản phẩm đơn giản có, tinh xảo có; quy trình tạo tác thủ công lẫn công nghiệp hóa vài ba công đoạn cũng có.

Bà Tiên nơi rẻo cao

Bà Tiên nơi rẻo cao

Nhiều học sinh của Trường Trường Tiểu học và THCS Ba Lế, xã Ba Lế (huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi) vẫn thường gọi bà Nguyễn Thị Thủy Tiên (58 tuổi) - nhân viên cấp dưỡng của trường, là bà ngoại.

“Nhà tâm lý” đặc biệt

“Nhà tâm lý” đặc biệt

(GLO)- Không chỉ truyền dạy kiến thức, giáo viên chủ nhiệm còn là những “nhà tâm lý học” đồng hành cùng học sinh trong suốt quãng thời gian học tập. Có người chỉ kiêm nhiệm một vài năm nhưng có người lại gắn bó với vai trò này suốt cả sự nghiệp “trồng người”.