Lợi ích của việc đấu giá đối với khoáng sản là rất rõ. Không chỉ minh bạch và công bằng, thống kê từ các cuộc đấu giá thành công trong hơn 10 năm thực hiện cơ chế đấu giá quyền khai thác khoáng sản cho thấy giá trúng đấu giá tăng ít nhất là 30% so với giá khởi điểm, có những khu vực, giá trúng đấu giá cao gấp 2 - 2,4 lần so với giá khởi điểm.
 |
Đấu giá hay không đấu giá? (ảnh minh họa) |
Đáng tiếc, trong 13 năm thực hiện cơ chế đấu giá được quy định tại luật Khoáng sản 2010, ở T.Ư chỉ có 10/441 giấy phép khai thác khoáng sản được cấp thông qua đấu giá, chiếm 2,2%. Ở địa phương, chỉ 827/5.200 giấy phép được cấp ở 63 tỉnh, thành thông qua đấu giá, đạt 14,8%. Ngân sách nhà nước có thể đã mất hàng nghìn tỉ đồng với hàng nghìn giấy phép được cấp theo kiểu xin - cho trong thời gian qua.
Trả lời chất vấn tại kỳ họp 7 Quốc hội khóa XV vừa qua, Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh nói dù quan điểm là đấu giá tối đa để tăng thu ngân sách, bộ này buộc phải cấp phép thay vì đấu giá vì đây là những khu vực Chính phủ quy định không đấu giá. Thực tế, Nghị định 158 năm 2016 của Chính phủ chỉ quy định 7 tiêu chí khoanh định khu vực khoáng sản không đấu giá. Trước đó, Bộ TN-MT đã trình Thủ tướng ban hành Quyết định 203 năm 2014 phê duyệt khu vực khoáng sản không đấu giá. Và danh mục này tiếp tục được Bộ TN-MT trình bổ sung sau đó. Đối chiếu các quy định này vào thực tiễn, theo các chuyên gia, có tới hơn 90% số mỏ khoáng sản không thực hiện đấu giá, tức là chỉ cấp phép.
Đây là lý do chính khiến cơ chế đấu giá khai thác khoáng sản không đạt được mục tiêu trong 13 năm qua, dù ai cũng thấy được các lợi ích của nó. Nhưng đáng ngại hơn là dự thảo luật Địa chất và Khoáng sản đang được Quốc hội thảo luận, sẽ thay thế luật Khoáng sản 2010, lại đang luật hóa các quy định từ Nghị định 158 với các quy định rộng và khái quát hơn. Đại biểu Quốc hội Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) khi thảo luận dự luật này đã khẳng định: nếu không có sự thay đổi căn bản các quy định hiện hành thì sẽ khó có thể chuyển mạnh sang đấu giá quyền khai thác khoáng sản như mong muốn được.
Bộ trưởng TN-MT Đặng Quốc Khánh, trước Quốc hội, thừa nhận cần rà soát lại các quy định tại Nghị định 158 để Chính phủ chỉ quy định không đấu giá với những khu vực khoáng sản liên quan tới chiến lược, an ninh năng lượng của quốc gia. Tuy nhiên, để tạo nên sự thay đổi căn bản, để đấu giá tối đa, trước hết cần có sự thay đổi căn bản trong tư duy lập pháp để chấm dứt những tác động của lợi ích cục bộ hay lợi ích nhóm.
Một quy định minh bạch, chặt chẽ ngay trong luật, tránh giao việc quy định chi tiết cho Chính phủ và các bộ, ngành, đồng thời tránh tình trạng mỗi nơi hiểu một kiểu, là cách duy nhất để thực hiện mục tiêu mở rộng việc đấu giá, chấm dứt cấp phép kiểu xin - cho trong khai thác khoáng sản.
Nguy cơ thất thoát tài nguyên khoáng sản: Công an vào cuộc điều tra mỏ cát vi phạm
