Bắc Tây Nguyên xưa qua ống kính người nước ngoài

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Di sản ảnh là loại hình di sản tư liệu khá phong phú. Ngày nay, với sự phát triển của mạng xã hội, di sản ảnh càng được nhiều người biết đến, là nguồn thông tin quan trọng để nâng cao sự hiểu biết về lịch sử và nhiều lĩnh vực khác của cuộc sống. Một điều khá thú vị là các nhà nhiếp ảnh nước ngoài từ lâu đã hướng ống kính máy ảnh vào các tộc người phía Bắc Tây Nguyên. Theo thời gian, những tấm ảnh đã trở thành một mảng tư liệu rất giá trị để nghiên cứu, tái hiện bức tranh thiên nhiên, vùng đất, con người nơi đây.
Địa bàn Tây Nguyên luôn được sự quan tâm ưu ái của các nhà nghiên cứu, nhà nhiếp ảnh chuyên và không chuyên. Trải qua thời gian dài, họ có những bộ sưu tập ảnh đủ các thể loại từ tư liệu dân tộc học, nhân học đến phong cảnh, nghệ thuật, khoa học, báo chí. Đáng chú ý là bộ sưu tập hình ảnh “Người Tây Nguyên” của EFEO (Viện Viễn Đông Bác Cổ-Pháp) bao quát nhiều lĩnh vực, từ khảo cổ, kiến trúc, bi ký cho đến dân tộc học với 8.500 bức ảnh. Bộ sưu tập này đã chuyển giao cho chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào năm 1957. Nhiều bức ảnh ghi lại cuộc sống, sinh hoạt của các bộ tộc ở Tây Nguyên, khẳng định sức quyến rũ của vùng đất xa xôi đối với các nhà thám hiểm cũng như các nhà dân tộc học đầu thế kỷ XX như: Lesopold Sabatier, cha Kemlin, Henri Maitre, Jacques Dournes, Jean Boulbet, Georges Condominas.
Đầu tiên phải kể đến bộ ảnh tư liệu dân tộc học gồm 200 bức về cuộc sống ở Tây Nguyên, do Jean Marie Duchange (1919-2007) chụp vào những năm 1952-1955. Trong 4 năm làm nhân viên y tế ở Tây Nguyên, Jean Marie Duchange đã chụp khá nhiều bức ảnh khắc họa bức tranh văn hóa của các dân tộc bản địa ở vùng đất này. Bộ ảnh cung cấp cho người xem một bức khảm chân dung sống động với các cụ ông, cụ bà, bé trai, bé gái, thanh niên, thiếu nữ… và lối phục sức hết sức độc đáo mà nay hầu như không còn tìm thấy. Bên cạnh đó, phương thức vận chuyển bằng voi, các hoạt động thường ngày (làm rẫy, giã gạo, dệt vải, cán bông...), hoạt động nghi lễ (tang ma, đâm trâu, cầu mùa...) và nhất là các kiến trúc tạo nên bản sắc Tây Nguyên (nhà dài, nhà rông, kho thóc, chòi rẫy, nhà mồ...) cũng được tác giả ghi lại một cách tỉ mỉ.
Các cô gái Bahnar biểu diễn đàn klông put. Ảnh: Daniel Léger
Các cô gái Bahnar biểu diễn đàn klông put. Ảnh: Daniel Léger
Bộ sưu tập ảnh vùng Bắc Tây Nguyên của nhà nhân học người Pháp-Jacques Dournes (1922-1993) cũng là di sản ảnh quý giá. Gần 25 năm sống ở Tây Nguyên, trong vai trò của một nhà truyền giáo đam mê điền dã dân tộc học, ông đã để lại một di sản vô giá, trong đó có nhiều ảnh tư liệu về các dân tộc vùng Bắc Tây Nguyên những năm 1950-1960. Tập sách gồm 92 trang ảnh có tựa “Pays Jrai” (Xứ Jrai). Bộ ảnh kèm theo thủ bút ghi chú của Jacques Dournes giúp người đọc nhìn thấy sự quyến rũ lạ lùng của văn hóa truyền thống người Jrai ở Bắc Tây Nguyên, từ mô tả lối vào làng, tượng nhà mồ, ngày hội, bữa cơm gia đình, cách thuần dưỡng voi, trang phục, vẻ đẹp của các cô sơn nữ và cả những di tích cho thấy mối quan hệ giữa người Jrai với người Chăm ở đồng bằng ven biển miền Trung. Bộ ảnh cực kỳ quý giá ngày nay được lưu trữ tại thư viện ảnh của Phái bộ Truyền giáo Hải ngoại tại Paris.
Bộ ảnh nhân học về người Bahnar-Rơngao, một nhóm địa phương thuộc dân tộc Bahnar, cư trú ở phía Bắc Tây Nguyên lại được thực hiện bởi một Cha lễ tên là Daniel Léger (1915-1980). Những ghi chép bằng ảnh hết sức chân thực và sinh động trong quá trình làm việc tại giáo phận Kon Tum trong những năm 60 của thế kỷ trước. Là một cha cố nhưng ông lại rất quan tâm đến văn hóa của các tộc người ở Kon Tum. Bằng chiếc máy ảnh, ông đã ghi lại cảnh sinh hoạt đời thường, sinh hoạt tôn giáo tại nơi mình được bổ nhiệm. Qua những bức ảnh ấy, ta được chiêm ngưỡng những ngôi làng cổ xưa còn giữ đúng hồn cốt của “buôn làng cổ truyền xứ Thượng” với mái nhà rông cao vút, những ngôi nhà sàn mang đậm phong cách kiến trúc truyền thống, xung quanh làng có hàng rào kiên cố, không xa làng là rừng xanh núi thẳm, thể hiện rõ nét tập quán cư trú của đồng bào Bahnar. Ngoài ra còn có nhiều bức ảnh sắc nét mô tả trang phục, trang sức vòng ống, nghề dệt truyền thống, nhạc cụ, hoa văn trang trí trên sọ thú, nhà làng truyền thống, cỗ quan tài độc mộc, những chiếc ché cổ, đặc biệt là loại ché “mẹ bồng con”-vật dụng đáng giá của đồng bào Tây Nguyên.
Kho tư liệu ảnh về thiên nhiên, lịch sử, văn hóa và con người Tây Nguyên rất phong phú, đa dạng. Đây là “chất liệu” không thể thiếu để nghiên cứu về di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, tìm hiểu về vùng đất, con người ở vùng đất này. Di sản ảnh về các tộc người Bắc Tây Nguyên đã được xuất bản, công bố ở một số công trình như sách ảnh xưa và nay, địa chí, chia sẻ trên các trang mạng xã hội. Bảo tàng các tỉnh Tây Nguyên cũng đã sưu tầm, trưng bày, triển lãm chuyên đề phục vụ nhu cầu khám phá, thưởng lãm văn hóa bản địa Tây Nguyên của đông đảo công chúng.
TẤN VỊNH

Có thể bạn quan tâm

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Trong ngôi nhà sàn dưới chân núi ở làng K8, xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh), Nghệ nhân nhân dân Ðinh Chương nở nụ cười sảng khoái, hồ hởi nói: “Bà con trong làng đang trông chờ ngày 1.7.2025, để không chỉ núi liền núi, sông liền sông mà đồng bào Bana ở hai tỉnh trước đây sẽ về chung mái nhà tỉnh Gia Lai mới”.
Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Nhân dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh (1.7.1915 – 1.7.2025), sáng 29.6, tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng tổ chức Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp” nhằm tri ân những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh đối với Đảng, đất nước và nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và cắt băng khai mạc Triển lãm.
Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
Núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh) đã đi vào thơ của tác giả Nguyễn Thanh Mừng. Ảnh: Phạm Quý

Cao nguyên trong thơ Nguyễn Thanh Mừng

(GLO)- Tên tuổi nhà thơ Nguyễn Thanh Mừng gắn liền với các tập thơ “Rượu đắng”, “Ngàn xưa”, .... Viết không nhiều nhưng thơ ông lại có mặt trong hầu hết các tuyển tập danh tiếng thơ Việt Nam hiện đại. Mấy năm gần đây, ông dành tình thương mến với Tây Nguyên và viết nhiều về vùng đất này.

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

(GLO)- Với đặc thù làm việc trong sự cô đơn, tĩnh lặng, nhiều kỹ thuật viên (KTV) có kinh nghiệm tại một số phòng thu trên địa bàn TP. Pleiku (tỉnh Gia Lai) đang âm thầm đứng sau những bản thu chất lượng của các ca sĩ chuyên và không chuyên, chắp cánh cho đam mê âm nhạc.

null