Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề liên quan trực tiếp đến người dân, với những tâm tư, tình cảm khác nhau trong mối lương duyên, cũng như những đòi hỏi cấp bách để đưa đất nước thoát khỏi nguy cơ tụt hậu, rơi vào bẫy thu nhập trung bình.
Tỉnh lớn, xã lớn
Theo các chuyên gia, với diện tích 331.212 km2, dân số hơn trăm triệu người, nhưng lại có đến 63 tỉnh, thành; 705 quận, huyện và 10.595 xã, phường, bộ máy hành chính của nước ta khá cồng kềnh, thiếu tính liên kết, khó tạo ra đột phá phát triển. Do đó, việc hợp nhất, sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh có quy mô diện tích nhỏ, dân số ít để thành lập các đơn vị hành chính lớn hơn, rộng hơn, đồng thời bỏ cấp huyện, giảm số lượng cấp xã là yêu cầu cấp thiết.
Về định hướng sáp nhập cấp tỉnh, theo kết luận 126 và kết luận 127 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ngoài căn cứ về quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phát triển ngành, mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế so sánh, đáp ứng yêu cầu phát triển đối với từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới... làm cơ sở, căn cứ khoa học trong sắp xếp tỉnh.
Đối với việc sáp nhập cấp xã, tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 11/3, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, cấp xã tới đây phải sáp nhập từ 60 - 70% trong số hơn 10.000 xã. Trước đó, trong cuộc làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận, với vai trò Trưởng đoàn kiểm tra của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, dự kiến trong tương lai sẽ sắp xếp giảm xuống còn khoảng 2.500 xã.
Ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, sau khi thực hiện tinh gọn bộ máy tổ chức ở T.Ư, hợp nhất các bộ, ngành thì đây là thời điểm phù hợp để nghiên cứu, thực hiện việc sáp nhập các tỉnh có diện tích và dân số nhỏ lại với nhau, giúp tinh gọn tổ chức bộ máy, mở ra các không gian và động lực phát triển mới. Tuy nhiên, khi tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp (bỏ cấp huyện) thì việc sáp nhập các xã là phù hợp. “Cấp xã có quy mô đủ lớn thì mới bố trí được tổ chức và nhân sự phù hợp để giải quyết được một số công việc mà trước đây do cấp huyện đảm nhận”, ông Dĩnh nói.
Trong khi đó, ông Vũ Văn Phúc, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương cũng cho rằng, việc bỏ cấp trung gian - cấp huyện, giảm số lượng cấp xã sẽ giúp tinh gọn tổ chức bộ máy, làm cho các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước xuống thẳng cơ sở, không phải qua tầng nấc trung gian cấp huyện nữa.
Sáp nhập thế nào, tên gọi ra sao?
Chứng kiến nhiều giai đoạn sáp nhập tỉnh, thành kể từ năm 1976 đến nay, ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho biết, qua lắng nghe ý kiến Nhân dân cho thấy, hầu hết mọi người đều ủng hộ chủ trương sắp xếp tỉnh, bỏ cấp huyện và giảm số lượng cấp xã nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, tạo ra không gian phát triển mới rộng hơn, tránh tình trạng manh mún, chia cắt, thiếu tính liên kết. Tuy nhiên, vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của người dân là phương án sáp nhập như thế nào, tỉnh nào sáp nhập với tỉnh nào thì phù hợp mà lại tạo ra sự phát triển mới?
“Trước đây, chúng ta có nhiều tỉnh rộng lớn cả về diện tích và dân số như Hà Nam Ninh sau đó lại tách ra thành 3 tỉnh là: Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình. Hay tỉnh Quảng Nam Đà Nẵng sau lại tách ra thành hai tỉnh Đà Nẵng và Quảng Nam. Tương tự, tỉnh Bình Trị Thiên cũng rất rộng nhưng sau lại tách ra thành 3 tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Vậy tới đây, khi xây dựng phương án sáp nhập tỉnh có nên sáp nhập các tỉnh lại như cũ không, hay là nghiên cứu phương án mới cho phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển mới? Nếu sáp nhập các tỉnh như cũ thì tên gọi là gì, rồi trung tâm tỉnh sẽ đặt ở đâu? Tất cả những cái đó cần phải được nghiên cứu kỹ lưỡng”, ông Túc nói và cho rằng, sáp nhập tỉnh là vấn đề rất lớn cần tham khảo hoặc tổ chức lấy ý kiến của nhân dân về định hướng phương án sáp nhập các tỉnh, thành nhằm tạo sự đồng thuận. Cùng chung quan điểm, GS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cũng cho rằng, khi nghiên cứu việc sáp nhập, cần phải tính đến sự phù hợp, đồng thuận trong nhân dân.
“Sáp nhập tỉnh, thành là việc cấp thiết “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, nhưng phương án đưa ra cần phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, đặt lợi ích chung lên trên hết, phục vụ cho sự phát triển”. Ông Nguyễn Viết Chức
Ông Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (nay là Ủy ban Văn hóa và Xã hội) cho rằng, việc tinh gọn tổ chức bộ máy, gồm hợp nhất bộ, ngành, cơ quan T.Ư và sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện và mở rộng quy mô cấp xã là yêu cầu khách quan, nhu cầu tất yếu của sự phát triển. Tuy nhiên, so với việc sắp xếp các bộ, ngành thì sáp nhập tỉnh khó hơn rất nhiều. “Sáp nhập bộ, ngành chỉ liên quan đến cán bộ, công chức, viên chức nên khó khăn, vướng mắc gặp phải không nhiều, nếu có thì cũng có phương án giải quyết thuận lợi và nhanh chóng. Nhưng sáp nhập tỉnh thì phức tạp hơn vì liên quan trực tiếp đến mỗi người dân, đến tâm tư, tình cảm, cần tạo ra sự đồng thuận”, ông Chức nói.
Qua những lần sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, bên cạnh những thành công, theo ông Chức cũng có những bất cập, hạn chế, dẫn đến những định kiến nhất định về chuyện “nhập vào rồi lại tách ra”. Do đó, trong lần sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh lần này, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, phải làm sao để vừa đáp ứng yêu cầu về tiến độ nhưng cũng phải khoa học, có tính ổn định lâu dài, nhận được sự đồng thuận cao trong nhân dân. “Sáp nhập tỉnh là việc cấp thiết “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, nhưng phương án đưa ra cần phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, đặt lợi ích chung lên trên hết, phục vụ cho sự phát triển”, ông Chức nói.
Hy sinh lợi ích riêng để đạt mục tiêu lớn
Trong các tiêu chí, tiêu chuẩn để nghiên cứu sáp nhập tỉnh, ngoài diện tích, dân số, một vấn đề cũng nhận được nhiều ý kiến là sự tương đồng về văn hóa, xã hội và mối liên kết vùng (6 vùng kinh tế - xã hội gồm: vùng trung du và miền núi phía Bắc, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng Bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung, vùng Tây Nguyên, vùng Đông Nam bộ và vùng đồng bằng sông Cửu Long). Theo ông Chức, văn hóa ngày nay cũng đã có sự khác biệt, đó là sự thống nhất trong đa dạng; chủ động hội nhập nhưng không hòa tan. Do đó, việc sáp nhập các tỉnh, thành lại với nhau ở thời điểm này có nhiều thuận lợi hơn so với trước.
Đối với việc lựa chọn tên gọi và “thủ phủ” của tỉnh sau khi sáp nhập, ông Chức cho rằng, đây đều là những vấn đề quan trọng, cần tạo sự đồng thuận trên tinh thần lợi ích chung, vì sự phát triển. Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội nêu ví dụ, nhập 3 tỉnh vào làm một thì lấy mỗi nơi một chữ làm tên gọi, có hợp không? Nếu phù hợp thì tốt, nhưng không hợp, đặt tên mới thế nào, hoặc lựa chọn tên một tỉnh có được không? “Tất cả chúng ta phải vì lợi ích chung, sẵn sàng hy sinh lợi ích riêng để đạt mục tiêu lớn nhất là sáp nhập các tỉnh lại với nhau, tạo ra diện mạo mới, sự phát triển mới”, ông Chức bày tỏ quan điểm.
Tương tự đối với việc lựa chọn “thủ phủ” sau khi sáp nhập tỉnh, ông Chức nói “không bao giờ có thể hài lòng được cho tất cả, đặt ở tỉnh này thì tỉnh kia lại xa”. Cho nên, theo ông mỗi người phải tự thích nghi với tình hình mới, vì lợi ích chung, vì sự phát triển, chấp nhận thiệt thòi cá nhân. Ngoài ra, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội lưu ý, khi hai tỉnh sáp nhập làm một nên lấy một trung tâm đã có làm “thủ phủ”, tránh việc phải xây thêm trụ sở mới, rất tốn kém. “Hiện nay trụ sở hành chính tỉnh nào cũng khang trang, đẹp đẽ cả, nếu không sử dụng, bỏ đi, làm mới thì rất tốn kém, lãng phí”, ông Chức nói.
Theo Văn Kiên (TPO)
