Những chiếc đèn dầu kỳ diệu

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Đèn dầu mà tôi muốn nhắc đến ở đây là loại đèn do các thành viên đội công tác vũ trang ở K8 ngày trước (An Khê ngày nay) tự chế hồi những năm kháng chiến chống Mỹ. Dù là tự chế nhưng những chiếc đèn này rất đa dạng về “chủng loại” và phong phú về hình dáng, màu sắc, kích cỡ. Tất nhiên về “nguyên lý” thì không khác mấy đèn dầu hỏa mà dân ta thường gọi là đèn Hoa Kỳ. Đèn Hoa Kỳ theo chân những nhà buôn dầu hỏa vào Việt Nam từ đầu những năm 20 của thế kỷ trước. Người Việt tiếp thu và sử dụng nó, dần thay thế cho các loại đèn đốt trên dĩa sứ bằng các loại dầu thực vật và đèn cầy (đèn dầu cá).
Khác với vùng hậu cứ trong rừng già, nơi xa vùng địch chiếm, có điều kiện ngụy trang che mắt các loại máy bay trinh sát của Mỹ, các đội công tác vũ trang chúng tôi luôn cận kề với vùng địch hậu. Ngày đêm, chúng tôi gần gũi với bà con trong các ấp chiến lược, tuyên truyền, vận động nhân dân giác ngộ cách mạng, gây dựng phong trào, xây dựng cơ sở mật, cơ sở nội tuyến, diệt những tên ác ôn, mật báo, tổ chức phục kích đánh những trận nhỏ, lẻ. Mọi sinh hoạt của các đội công tác vũ trang đều diễn ra ngay tại những cánh rừng, những con suối cận bìa làng, thôn, ấp. Vì vậy, việc giữ gìn bí mật, bảo đảm an toàn cho cán bộ, chiến sĩ là vô cùng quan trọng. Khẩu hiệu “đi không dấu, nấu không khói, nói không to, ho không ra tiếng” được thực hiện triệt để.
Có một việc không nằm trong “khẩu hiệu”, nhưng đó lại là nhu cầu tối thiểu của chúng tôi ngày ấy: ánh sáng. Đêm về, những hôm không có nhiệm vụ, được nghỉ ngơi thì chúng tôi tổ chức sinh hoạt tập thể, trong đó viết nhật ký và đọc sách báo là những nhu cầu không thể thiếu. Sách báo đến với chúng tôi từ 2 nguồn, một là từ hậu cứ chuyển ra, chủ yếu là các loại sách báo có xuất xứ từ miền Bắc, dù “cũ người” nhưng “mới ta”; nguồn nữa gần như rất mới, rất kịp thời là sách báo do các cơ sở mật của cách mạng chuyển ra từ vùng địch tạm chiếm. Đèn dầu hỏa là thứ ánh sáng vô cùng khiêm tốn nhưng giúp chúng tôi có thể đọc sách. Song loại đèn Hoa Kỳ như nói trên thì không thể cơ động theo chúng tôi mỗi ngày đêm được. Khắc phục cái khó đó, cái khôn ló ra. Những chiếc đèn dầu tự chế ra đời.
Ảnh minh họa: Internet
Ảnh minh họa: Internet
Bất kỳ loại chai, lọ gì đẹp, gọn nhẹ và có nắp vặn chắc chắn thì đều có thể chế thành đèn dầu. Tuy thế, chỉ có 2 loại vật liệu sau đây là tốt nhất, đẹp nhất, dễ làm nhất. Đó là lọ dầu ancol, loại nhỏ bằng viên pin đại, tròn, bằng thủy tinh trong, cao chừng trên 10 cm. Và, có lẽ nhiều người còn nhớ, ngày xưa khi đồ dùng bằng nhựa chưa lên ngôi thì ruột cây bút bi (thường gọi là bút bấm, bút bic) được làm bằng đồng hoặc sắt không rỉ cũng được tận dụng để làm chiếc đèn dầu theo cách này. Khi đã có lọ ancol vừa ý và ruột của cây bút bi đã dùng hết mực, chỉ cần tạo ra một vật chặn giữa miệng lọ bằng chất không nóng chảy làm giá đỡ cho ruột bút (vòi của đèn) khi dùng mở nắp lọ, vòi tim (bấc) đèn bật lên, chỉ việc châm lửa là phát sáng không khác gì đèn Hoa Kỳ; khi không dùng, đậy và vặn nắp lại thì vòi tim đèn ép xuống sát miệng lọ. Dầu hỏa không thể rỉ ra từ “lọ đèn” và vì thế nó cơ động theo người dùng bất cứ nơi đâu trong chiếc ba lô con cóc, cho ánh sáng bất kỳ khi nào cần dùng đến, nhất là khi viết và đọc ở tầm nhìn gần, đảm bảo giữ bí mật. Khi ẩn nấp trong hầm trú ẩn thì loại đèn kỳ diệu này tỏa ánh sáng càng diệu kỳ.
Đặc biệt, người khéo tay có thể “trang trí” cho chiếc đèn tùy theo ý thích của mỗi người. Các cô, các chị còn may cho nó “chiếc áo” bằng những loại vải đẹp, mềm, bền bao bọc cẩn thận, phòng khi chủ nhân sơ ý làm đèn rơi để đèn không vỡ, dầu không đổ... Bây giờ, thỉnh thoảng đến tham quan các bảo tàng chiến tranh, tôi cũng thấy có trưng bày những chiếc đèn dầu kỳ diệu ấy. Tuy nhiên, nếu ai đó muốn tìm hiểu kỹ thì những thuyết minh viên khó có thể đáp ứng được bởi họ cũng còn chưa tường tận lắm về những chiếc đèn như thế trong thời chiến.
Ngày nay, khắp đất nước ta từ thành thị đến nông thôn, từ đồng bằng đến miền núi, hải đảo xa xôi, hẻo lánh… đều đã có nguồn sáng từ các loại năng lượng. Những loại đèn tự chế của chúng tôi một thời đã lùi về dĩ vãng. Nhưng dù sao, những chiếc đèn dầu kỳ diệu ấy đã từng là công cụ, là người bạn đồng hành chung thủy của những cán bộ, chiến sĩ các đội công tác vũ trang K8 của chúng tôi. Có thể nói, với chúng tôi, những chiếc đèn kỳ diệu ấy là một trong những vật kỷ niệm không thể nào quên.
BÍCH HÀ

Có thể bạn quan tâm

Thắp lên lời thơ quê xứ

Thắp lên lời thơ quê xứ

(GLO)- Giữa thời đại ngổn ngang những thanh âm đô thị, giữa nhịp sống hối hả dễ bào mòn gốc rễ bản thể, tập thơ Cồn quê xứ (NXB Hội Nhà văn, 2025) vừa ra mắt bạn đọc đầu tháng 7-2025 như một vọng âm dịu dàng từ đất mẹ, khiến ta như lắng lại...

Giải mã 'năm số 9'

Giải mã 'năm số 9'

Trào lưu “năm số 9” hay "năm thế giới số 9" bùng nổ trong ngày 9/9. Không chỉ nhiều bạn trẻ hưởng ứng, chia sẻ những bài học, chiêm nghiệm của bản thân mà nhiều nghệ sĩ Việt cũng hưởng ứng.

Dấu ấn nhiếp ảnh trẻ ở sân chơi quốc gia

Dấu ấn nhiếp ảnh trẻ ở sân chơi quốc gia

(GLO)- Tham gia Festival Nhiếp ảnh trẻ năm 2025, các tay máy Gia Lai đã đạt giải thưởng cao hoặc có tác phẩm được chọn triển lãm, củng cố kỳ vọng về lứa nghệ sĩ kế thừa với tố chất trẻ trung, tư duy nhanh nhạy và cực kỳ nghiêm túc trong sáng tạo nghệ thuật.

Tiểu thuyết 'Mưa đỏ' cháy hàng, in không kịp bán

Tiểu thuyết 'Mưa đỏ' cháy hàng, in không kịp bán

Sau thành công vang dội của bản điện ảnh, "Mưa đỏ" tiếp tục gây “cơn sốt” trên thị trường xuất bản. Nhiều hiệu sách cho biết độc giả phải chờ tới 15-20 ngày mới nhận được tiểu thuyết. Hiện tại, lượng đặt hàng sách đã vượt xa dự đoán, lên tới hàng chục nghìn cuốn chỉ trong ít ngày.

Hòa tiếng cồng chiêng vang vọng đại ngàn

Hòa tiếng cồng chiêng vang vọng đại ngàn

(GLO)- Cồng chiêng của người Jrai và người Bahnar cùng sinh sống trên mảnh đất Gia Lai đã hòa quyện trong mạch nguồn chung của bản sắc-niềm tự hào văn hóa truyền thống. Tiếng cồng chiêng nối liền con người với đất trời, gắn kết bền chặt cộng đồng nơi rừng núi.

Đồng đội

Đồng đội

(GLO)- Cả nhà không yên tâm khi bố quyết định theo đoàn Cựu chiến binh về Quảng Trị thăm lại chiến trường xưa. Bố vừa trải qua một đợt điều trị dài vì thoái hóa khớp, đầu gối đau nhức, đi lại rất khó khăn.

Lan tỏa văn hóa đọc

Lan tỏa văn hóa đọc đến buôn làng vùng sâu

(GLO)- Cuộc thi “Giới thiệu sách trực tuyến” năm 2025 do Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức thu hút nhiều cá nhân là người đồng bào dân tộc thiểu số tham gia. Bằng tình yêu với sách, họ đã góp phần lan tỏa văn hóa đọc đến buôn làng vùng sâu.

Giải Booker 2025: Danh sách đề cử đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm

Giải Booker 2025: Danh sách đề cử đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm

(GLO)-Danh sách đề cử của Giải Booker 2025 danh giá mới được công bố, trong đó có 13 tác phẩm của các tác giả đến từ nhiều quốc gia khác nhau, cũng như sự cân bằng về tỷ lệ nam - nữ và sự đan xen giữa tên tuổi cũ và mới. Điều này cho thấy sự đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm của giải thưởng này.

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

(GLO)- 11 tuổi, Nguyễn Trịnh Gia Thy (học sinh lớp 5.9, Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, phường Pleiku) được nhiều người ưu ái gọi là “cây cọ nhí”. Những bức tranh của Thy không chỉ khéo léo về đường nét, bố cục, màu sắc mà còn chứa đựng những thông điệp ý nghĩa về cuộc sống.

null