Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã bay theo những ngọn gió Hua Tát

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã qua đời tại nhà riêng ở Hà Nội chiều 20.3, thọ 71 tuổi.
 
Sinh thời, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp thường vẽ đĩa gốm tặng bạn bè. ẢNH: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN
Sinh thời, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp thường vẽ đĩa gốm tặng bạn bè. ẢNH: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN
Hiện tượng văn học gây chia rẽ
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên vẫn nhớ thời điểm truyện ngắn Tướng về hưu ra mắt bạn đọc hồi năm 1987. “Trước đó, ông Nguyễn Huy Thiệp đã có 2 truyện ngắn đăng trên Báo Văn nghệ nhưng không ai biết. Nhưng Tướng về hưu lại khác. Nó được in khi Báo Văn nghệ rất ít người đọc, phải tính gộp số rồi nghỉ. Rồi câu chuyện bùng lên”, ông Nguyên nhớ lại.
Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp sinh ngày 20.4.1950, quê quán Thanh Trì, Hà Nội.
Ông tốt nghiệp Khoa Sử, ĐH Sư phạm. Trước khi viết văn chuyên nghiệp, ông là giáo viên ở miền núi phía bắc trong 10 năm.
Xuất hiện muộn trong làng văn, ông ngay lập tức gây tranh cãi vì văn phong và quan điểm sống trong tác phẩm. Dù có viết kịch, làm thơ, xuất bản tiểu thuyết, nhưng lĩnh vực mà ông thành công rực rỡ là truyện ngắn. Sở trường của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp là các truyện ngắn, với đề tài đa dạng gồm lịch sử và văn học, hơi hướng huyền thoại và cổ tích, xã hội Việt Nam đương đại, xã hội làng quê và những người lao động.
Tên tuổi của ông gắn với các truyện ngắn: Tướng về hưu, Muối của rừng, Không có vua, Con gái thủy thần, Những ngọn gió Hua Tát, Những người thợ xẻ, Thương nhớ đồng quê, Sang sông, bộ ba truyện ngắn lịch sử Kiếm sắc, Vàng lửa, Phẩm tiết… Đã có 3 bộ phim Thương nhớ đồng quê, Những người thợ xẻ, Tướng về hưu được dựng dựa trên truyện ngắn của ông.
Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp từng nhận được Huân chương Văn học nghệ thuật Pháp (năm 2007), giải thưởng Premio Nonino, Ý (năm 2008).
Tháng 3.2021, ông được Hội Nhà văn Việt Nam đề nghị xét tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Theo ông Nguyên, thậm chí còn không thể dùng từ khác lạ để nói về hiện tượng văn học Nguyễn Huy Thiệp khi đó. Ông Nguyên gọi đó là sự đột biến gây chia rẽ của văn học trong nước. “Truyện ngắn của ông chia rẽ nhà văn và nhà phê bình, chia rẽ nhà văn với nhà văn, chia rẽ nhà văn với độc giả và cả chia rẽ độc giả với độc giả. Ông viết mỗi truyện một cách viết, mỗi truyện một mới mẻ. Do đó, cứ truyện của ông xuất hiện là gây đối cực. Trong khi văn chương lúc đó rất bình bình già cũ”, ông Nguyên nhớ lại.
Lượng bài viết “mổ xẻ” nhà văn Nguyễn Huy Thiệp cũng vô cùng lớn. Có thể nói, ngày nào công chúng cũng chờ đợi truyện ngắn của ông xuất hiện, chờ đợi cả những nhận định về sáng tác của ông nữa. Sau này, năm 2001, ông Nguyên đã gom những bài viết đó thành cuốn Đi tìm Nguyễn Huy Thiệp. “Cho đến lúc đó người ta vẫn đi tìm Nguyễn Huy Thiệp. Độc giả, phê bình đều nháo nhác đi tìm. Họ đọc mà không chắc đã hiểu văn chương của ông”, ông Nguyên nói. Cuốn sách ngay sau đó bán rất chạy.
Khuôn mặt hậu chiến
Sau này, trong một lần trả lời phỏng vấn, ông Thiệp có nói lại về Tướng về hưu. Theo đó, quân khu thủ đô cho tướng tá họp lại xem phim Tướng về hưu, rồi có một ông nói có điều đúng là tướng cũng phải về hưu. Sau đó, mọi người họp bàn xem tướng về hưu thì thế nào và tiêu chuẩn phân nhà ra sao. “Theo tôi biết, truyện ngắn Tướng về hưu ra đời trước khi có chế độ về hưu của các tướng”, ông Thiệp khi đó nói. Câu chuyện thời hậu chiến được chạm vào như vậy.
Nhà văn Nguyễn Trương Quý cho rằng thời điểm đó đọc truyện của ông Thiệp có cảm giác thách thức tư duy. Trước đó, độc giả quen đọc tác phẩm thiên về cảm hứng sử thi, đọc ta thắng địch thua hay những nhân cách lồng lộng. Họ có nhu cầu tìm những câu chuyện, những cách giải thích xã hội khi có cái xấu cái ác diễn ra trước mắt mà không biết sao lại như thế. “Truyện của ông Thiệp làm người ta có cảm giác hình như trong đó có lời giải như thế. Đôi khi nó gợi cảm giác tàn nhẫn, không có lối thoát nào. Nhưng người ta vẫn cảm thấy nhà văn đã hiểu được mình để đưa ra những giải thích đấy”, ông Quý nói. Ông Thiệp đã cung cấp những nhãn quan đó với một ngôn ngữ rất thanh đạm và nhuần nhị, đôi lúc làm người đọc thấy nao nao.
Nhà phê bình - TS Mai Anh Tuấn phân tích về truyện của Nguyễn Huy Thiệp: “Cùng với vô nghĩa, thì cay đắng, đau đớn là sự trỗi dậy của một phần tri giác tưởng như đã khuất lấp sau nhiều năm tháng văn học chỉ dành cho những phát hiện ở tầm vĩ mô, bao quát có thiên hướng ngợi ca, khẳng định. Không cùng trường ngôn ngữ chỉ phẩm tính anh hùng, vinh quang, vĩ đại nhưng cay đắng, đau đớn là cần thiết để tiết lộ khuôn mặt tinh thần của xã hội hậu chiến đang hỗn dung nhiều cảm xúc trái chiều”.
PGS-TS Phạm Xuân Thạch cho rằng nếu truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp là đỉnh cao của ông thì tiểu luận cũng rất hay. Hơn thế nữa, với tiểu luận, ông Thiệp còn cho thấy khả năng tự vấn.
Tháng 3 vừa rồi, sau nhiều năm là tác giả được dịch rất nhiều tác phẩm ra tiếng nước ngoài, Nguyễn Huy Thiệp mới được đề xuất xét tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Vĩnh biệt ông, dù thế nào, người cũng đã bay theo những ngọn gió Hua Tát. “Ở cõi ấy chắc ông đã gặp bà, gặp cả vị tướng về hưu của mình. Chắc là ông đã tìm thấy Con gái thủy thần rồi!”, PGS-TS Thạch cảm thán.
Theo Trinh Nguyễn (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

(GLO)- 2 tỉnh Bình Định và Gia Lai (cũ) hợp nhất là cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển vùng Duyên hải-Tây Nguyên. Cùng với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội…, văn hóa nghệ thuật cũng được công chúng hết sức quan tâm.

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Tôi không phải một dịch giả chuyên nghiệp - mào đầu vậy hoàn toàn không phải để biện hộ cho những sơ suất, sai sót và thô lậu mà bất cứ ai khi chạm tay vào việc dịch nói riêng, việc chữ nghĩa nói chung, dẫu là tay thuận hay tay ngang, đều phải đối mặt và chịu trách nhiệm.

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Để chào đón thời khắc đặc biệt của đất nước, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ cao cả với vai trò, vị thế là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ mà người đứng đầu hệ thống Mặt trận đã tin tưởng giao phó; kể từ tháng 7.2025, Báo Đại đoàn kết ra mắt ấn phẩm Tinh hoa Việt bộ mới.
Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Nhen tình yêu dân ca, bài chòi

Nhen tình yêu dân ca, bài chòi

Với ngọn lửa đam mê nghệ thuật truyền thống, vợ chồng Nghệ nhân Ưu tú Lý Thành Long đứng ra truyền dạy làn điệu dân ca, bài chòi cho nhiều học sinh tại Trường THCS Tam Quan (ở phường Tam Quan, TX Hoài Nhơn).

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
null