Đừng đánh giá khoa học theo con số

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Mặt trái của sự phát triển khoa học công nghệ trong thời gian gần đây là sự bùng nổ về số lượng, được tiếp sức bởi internet.

Công bố khoa học là hình thức trao đổi học thuật trong giới khoa học có truyền thống từ vài ba trăm năm, ban đầu chỉ dành cho đối tượng độc giả rất hẹp. Sự phát triển theo cấp số nhân của lực lượng nghiên cứu, ứng dụng và triển khai khoa học và công nghệ song song với quá trình toàn cầu hóa trên thế giới đã khiến xuất bản khoa học thay đổi cả về lượng và chất. Những khác biệt lớn nhất về chất được tạo ra do ảnh hưởng của mạng internet.

Mặt trái của sự phát triển khoa học công nghệ trong thời gian gần đây là sự bùng nổ về số lượng, được tiếp sức bởi internet. Một mặt, các chính phủ trên thế giới đều nhận ra ý nghĩa sống còn của khoa học và công nghệ trong phát triển kinh tế xã hội, dẫn đến tăng cường đầu tư, phát triển đội ngũ nghiên cứu và các chương trình nghiên cứu. Việc này dẫn đến nhu cầu đánh giá chất lượng, hiệu quả của các nghiên cứu trên bình diện rộng lớn hơn. Sức ép dồn lên các cơ quan quản lý khoa học khiến họ có khuynh hướng tìm kiếm các tiêu chí đánh giá càng đơn giản càng tốt. Không hẹn mà cùng, tất các cả nước đang phát triển với một lực lượng khoa học non kém và thiếu tập trung đều lựa chọn các chỉ tiêu mang tính định lượng như số công trình, số trích dẫn làm thước đo chất lượng, hiệu quả.

Khách quan mà nói, đối với những nền khoa học còn non kém, việc sử dụng các con số nêu trên thông qua những cơ sở dữ liệu được coi là "có uy tín quốc tế" (ví dụ ISI-Web of Science, Scopus…) đã tạo ra một môi trường khoa học minh bạch hơn. Ở VN, Quỹ Nafosted là đơn vị đầu tiên lấy danh mục ISI làm tiêu chí chất lượng. Phương thức tài trợ của Quỹ Nafosted đã tạo ra một làn gió mới trong hoạt động khoa học. Tuy nhiên chúng ta đã quá tin tưởng vào sự đúng đắn trong cách làm của mình để rồi sập vào chính cái bẫy do chúng ta tạo ra. Việc coi các giá trị bằng số là những "chân giá trị" đã dần biến nghiên cứu khoa học thành "công nghệ làm khoa học".

Khi chúng ta ở trong nước còn quá non kém thì mọi thứ từ bên ngoài đều được mặc nhiên coi là tốt. Tuy nhiên với sự phát triển theo thời gian cũng cần phải tự cảnh báo rằng không phải mọi thứ mang danh "quốc tế" đều tốt, kể cả những thứ được coi là "uy tín quốc tế". Đơn cử các danh mục tạp chí uy tín như ISI-Web of Science hay Scopus, hay các nhà xuất bản khoa học lớn nhất thế giới như Springer, Elsevier cũng bị lũng đoạn ở chỗ này hay chỗ khác. Đó là chưa kể đến hàng chục, hàng trăm nhà xuất bản khác, tận dụng tối đa ưu thế của internet để "hút máu các nhà khoa học" cũng như thông qua những nhà khoa học thiếu liêm chính mà rút ruột ngân sách nghiên cứu.

Cách đánh giá khoa học theo những con số, lượng hóa kết quả nghiên cứu khoa học thành những "đơn vị công bố", "đơn vị trích dẫn", và dùng chúng để tưởng thưởng, để bổ nhiệm, để xét thăng tiến dần biến cộng đồng khoa học thành một lực lượng "ăn bám" trên lưng những người công nhân, nông dân, doanh nhân dẫn tới sự triệt tiêu của cộng đồng khoa học.

Với nền khoa học VN, đã đến lúc cần quay lại cách đánh giá đã được các thế hệ khoa học thế giới thực hiện trong hàng thế kỷ qua với những thành tựu không thể chối cãi. Cuối cùng năng lực, thành tích, đóng góp của một nhà khoa học chỉ có thể được đánh giá một cách chính xác và khoa học bởi những đồng nghiệp của anh ta. Việc đánh giá thông qua đồng nghiệp, thuật ngữ quốc tế là peer-review, là luôn tốn kém, cả về thời gian, sức lực lẫn tiền bạc. Nhưng nói cho cùng, không thể có cái gì tốt mà không phải trả giá.

Theo Phùng Hồ Hải (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Ngẫm về những 'video rác' từ AI

Ngẫm về những 'video rác' từ AI

Bộ phim Lời nguyền dưới ánh trăng của đạo diễn Phạm Vĩnh Khương đang thu hút sự chú ý đặc biệt, không hẳn vì đây là tác phẩm khoa học viễn tưởng đầu tiên tại VN được tạo hoàn toàn từ AI mà còn bởi kinh phí khiêm tốn: chỉ hơn một chỉ vàng và thực hiện vỏn vẹn trong 72 giờ.

Diện mạo hành chính mới tạo động lực để đất nước phát triển

Diện mạo hành chính mới tạo động lực để đất nước phát triển

(GLO)- Sau một thời gian gấp rút chuẩn bị, chỉ còn vài ngày nữa, đất nước ta chính thức bước vào cuộc chuyển mình vĩ đại nhất kể từ ngày thống nhất non sông. Sự thay đổi về mô hình chính quyền địa phương lần này sẽ đem lại diện mạo hành chính mới, tinh gọn, năng động, hiệu lực, hiệu quả.

Vì một nền thương mại sạch

Vì một nền thương mại sạch

Lực lượng chức năng triệt phá các đường dây buôn lậu, kinh doanh hàng gian hàng giả với quy mô lớn; hàng loạt vụ vứt bỏ hàng hóa nghi hàng gian, hàng giả; nhiều người nổi tiếng, có ảnh hưởng trên mạng xã hội sa lưới luật pháp vì trốn thuế, kinh doanh hàng kém chất lượng…

Dân đồng tình ủng hộ, sao cán bộ lại tâm tư?

Dân đồng tình ủng hộ, sao cán bộ lại tâm tư?

(GLO)-Đó là câu hỏi mà Tổng Bí thư Tô Lâm đặt ra tại buổi làm việc với Đảng ủy MTTQ Việt Nam và các đoàn thể Trung ương vào sáng 23-6 khi có một bộ phận cán bộ băn khoăn, day dứt vì thực hiện sắp xếp các tổ chức Mặt trận, đoàn thể nói riêng và sắp xếp, sáp nhập bộ máy hệ thống chính trị nói chung.

Nhìn mình đi

Nhìn mình đi

"Nếu như nói một ngày nào đó trong trường học không còn bạo lực, thì tôi có thể nói được, đó là ngày mà người lớn không còn đánh nhau nữa. Ngày đó, trẻ con sẽ nhìn nhau bằng ánh mắt yêu thương thuần túy mà thôi".

Phát huy sức mạnh văn hóa

Phát huy sức mạnh văn hóa

Khi các giá trị văn hóa, di sản và nghệ thuật tạo ra lợi nhuận nó không chỉ tự “nuôi sống” mình mà còn góp phần tạo thêm những nguồn lực mới, tác động tích cực đến các lĩnh vực khác của ngành công nghiệp văn hóa.

Thấy gì từ thu thuế đất tăng?

Thấy gì từ thu thuế đất tăng?

Số liệu của Bộ Tài chính cho biết, thu thuế từ nhà, đất đạt 198,3 nghìn tỉ đồng, tăng 105% so cùng kỳ 2024. Không chỉ bổ sung cho ngân sách một khoản quan trọng, đằng sau con số đột biến này còn rất nhiều vấn đề cần mổ xẻ thấu đáo để tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát huy tối đa nội lực.

Trong dòng chảy báo chí cách mạng

Trong dòng chảy báo chí cách mạng

Trong dòng chảy tròn một thế kỷ của nền báo chí cách mạng Việt Nam, cái tên Thanh Niên luôn mang trên mình một sứ mệnh thiêng liêng; luôn khát khao, ước vọng đồng hành cùng dân tộc trên mọi chặng đường phát triển.

null