49 năm ngày thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2024)

Vì một Việt Nam hòa bình: Lấy nghệ thuật xóa hận thù

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Nỗ lực để góp phần hàn gắn hai quốc gia từng là cựu thù, cựu binh Mỹ David Thomas đã dùng nghệ thuật làm công cụ kết nối Mỹ - Việt và đạt thành quả ngoài mong đợi.

Ngày 11.7.1995, Tổng thống Bill Clinton trịnh trọng tuyên bố với thế giới việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam.

Đấy là tin vui với tất cả cựu binh Mỹ, trong đó có David Thomas, bởi thành quả trên mặt trận ngoại giao ấy, càng củng cố vững chắc hơn cho hoạt động giúp người dân Mỹ hiểu hơn về Việt Nam mà David đang nỗ lực xây dựng, đóng góp kể từ lần quay trở lại đầu tiên vào năm 1987, không phải ở khía cạnh chính trị, chính phủ, quân sự hay kinh tế, mà là nghệ thuật.

David Thomas gặp gỡ cán bộ Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam. ẢNH: NVCC

David Thomas gặp gỡ cán bộ Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam. ẢNH: NVCC

Người lính không cầm súng

Nếu hỏi David về hội họa Việt, về họa sĩ mà ông yêu thích, câu trả lời sẽ là: "Tôi đặc biệt yêu thích Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Trần Văn Cẩn, Nguyễn Sáng… và còn nhiều nhiều nữa. Cái cớ làm tôi thích, bởi tác phẩm của họ toát lên khí chất, bản sắc Việt cũng như những mối tương quan trong văn hóa và sự vận dụng, kết hợp kỹ thuật của hội họa phương Tây".

Tốt nghiệp Trường Nghệ thuật Portland (Mỹ) và lập gia đình cùng vào tháng 6.1969, đến tháng 9.1969 David đã đến Việt Nam tham chiến. Là họa sĩ, David không phải cầm súng chiến đấu mà được xếp vào đội kỹ sư, trách nhiệm thiết kế bản vẽ ở nơi đóng quân thuộc Pleiku (Gia Lai), Kon Tum, rồi Quy Nhơn (Bình Định).

David kể lại thời chinh chiến: "Tôi có mối quan hệ khác biệt với Việt Nam, dù trong bối cảnh thời chiến, tôi được may mắn khi chiêm ngưỡng Việt Nam rất khác. Mỗi khi vào làng mạc, trẻ con vây quanh lấy chúng tôi, chúng tôi làm đường sá, cầu cống ở đó, nhờ vậy tôi quen với rất nhiều trẻ con thời chiến".

Xuất thân từ gia đình trung lưu ở Mỹ, bổn đạo Thiên Chúa, khi đến Việt Nam, David tiếp cận người bản địa, tận mắt thấy mưu cầu của họ cũng như bao người, là mong cho con cái được cuộc sống đủ đầy, có nơi ăn chốn ở. David thầm ước mọi người trên thế giới có cơ hội đi trải nghiệm nhiều nơi để nhận ra điều đó, thế giới sẽ trở nên hòa bình, an yên, không còn cảnh chiến tranh, đói nghèo, cùng cực.

Khi rời quân ngũ về lại Mỹ, điều đầu tiên David nói với bố mình là sẽ tìm cách quay trở lại Việt Nam. David giải thích: "Tôi không hiểu vì sao nói như thế, và cũng không thể hình dung làm sao có thể quay trở lại, nhưng chỉ đinh ninh việc đó chắc chắn diễn ra".

Sau năm 1975, quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ thực sự "đóng băng". Vậy mà năm 1987, David khăn gói trở lại Việt Nam với lý do: "Đến Việt Nam giai đoạn cấm vận cực kỳ khó khăn, giá cả thứ gì cũng đắt, nhưng tôi tự nhủ phải lên đường bằng mọi giá để làm điều gì đó cho bản thân và nước Mỹ. Tôi nghĩ nếu mình có thể góp một phần nhỏ đem lại thay đổi tích cực trong quan hệ Việt - Mỹ thì cuộc đời sẽ trở nên ý nghĩa hơn. Tôi muốn đưa nghệ thuật Việt Nam đến với người Mỹ và ngược lại".

David trong khai mạc triển lãm Nhìn từ hai phía tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. ẢNH: NVCC

David trong khai mạc triển lãm Nhìn từ hai phía tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. ẢNH: NVCC

Nối nhịp cầu cho tương lai

Những năm 1980, quan hệ hai nước vẫn rất căng thẳng nên khái niệm đưa nghệ thuật Mỹ vào Việt Nam được xem là "không tưởng".

Vậy mà năm 1988, David một mình trở lại Việt Nam lần 2, lập tổ chức phi lợi nhuận có tên Indochina Arts Partnership (IAP - Hiệp hội Nghệ thuật Đông Dương). Ý định làm một triển lãm cho họa sĩ Mỹ và Việt Nam ở chủ đề chung và cũng khá nhạy cảm là "chiến tranh".

David hồi tưởng lại: "Triển lãm ấy có tên As seen from both sides - Nhìn từ hai phía, tôi nhận được sự đồng ý trưng bày ở 16 bảo tàng tại Mỹ. Ban đầu tôi dự định chỉ số ít họa sĩ Mỹ và Việt tham gia trưng bày, đầu tiên ở Đại học Emmanuel (Boston), nơi tôi giảng dạy. Nhưng dự án mở rộng với 20 họa sĩ mỗi nước. Đề tài về chiến tranh nhưng triển lãm lại không về chiến tranh, mà về nghệ thuật, tình người, sự thiếu thốn tình thân, đặc biệt là sự kết nối, đối thoại, trò chuyện".

Nghệ sĩ Việt không có nhiều cơ hội ra nước ngoài để giao lưu, học hỏi, tiếp xúc trực tiếp với nghệ thuật tự do. David chính là người khai mở con đường ấy. Khi gặp gỡ các họa sĩ Việt tham gia triển lãm, David phải phỏng vấn, chụp ảnh, nhận tranh từ họa sĩ, mỗi người tham gia hai tác phẩm, tất cả đều nhiệt tình hưởng ứng, không hề ngần ngại dù rằng tiếp xúc nếu là người nước ngoài khi ấy đã là vấn đề, đằng này lại là một cựu binh Mỹ. Tất cả triển lãm đều thành công ngoài mong đợi, người Mỹ được trải nghiệm lần đầu về nghệ thuật Việt Nam ở góc nhìn chân thật, gần gũi nhất.

David và Jean trong một sắp đặt nghệ thuật của họa sĩ Lê Quốc Việt tại Mỹ. ẢNH: NVCC

David và Jean trong một sắp đặt nghệ thuật của họa sĩ Lê Quốc Việt tại Mỹ. ẢNH: NVCC

Phải mất đến 5 năm sau triển lãm Nhìn từ hai phía, ước mong đưa họa sĩ Việt sang Mỹ mới thành hiện thực, người đầu tiên là Đặng Xuân Hòa (năm 1994). David kể: "Tôi đưa Hòa đến các bảo tàng danh tiếng như Metropolitan, Whitney, Guggenheim. Trải nghiệm nhớ nhất là khi tôi thấy Hòa chiêm ngưỡng tác phẩm khổng lồ của Jackson Pollocks, anh ấy thực sự ngạc nhiên vì chưa thấy tác phẩm nào như thế trong đời".

Kể từ sau đó, David đã đưa hơn 50 nghệ sĩ Việt Nam đến Mỹ, ở chiều ngược lại, ông cũng đưa hơn 75 nghệ sĩ, cán bộ bảo tàng, giảng viên, sinh viên đại học ở Mỹ đến Việt Nam thông qua IAP. Việc vận hành IAP, David kêu gọi tài trợ từ các nhà hảo tâm và tiền túi của ông, không nhận lại một đồng lương nào. Năm 2000, David được Chính phủ Việt Nam trân trọng trao tặng Huy chương vì sự nghiệp văn hóa của Việt Nam với những đóng góp to lớn của ông cho nghệ thuật Việt.

Họa sĩ Kim Chi và Lê Kinh Tài ở Wellesley bên chiếc xích lô Hà Nội do David mua lại năm 1995 với giá 100 USD, đủ để chủ nhân làm đám cưới cho con gái. ẢNH: NVCC

Họa sĩ Kim Chi và Lê Kinh Tài ở Wellesley bên chiếc xích lô Hà Nội do David mua lại năm 1995 với giá 100 USD, đủ để chủ nhân làm đám cưới cho con gái. ẢNH: NVCC

Một chi tiết thú vị là khi các nghệ sĩ Việt đến Mỹ, đều lưu trú tại nhà David hoặc bạn bè ông giới thiệu để có được trải nghiệm về Mỹ thật nhất, không phải như trong sách vở hay điện ảnh, và khách mời khi ở nhà David bắt buộc phải nấu ăn, dạy cho con gái của David cách nấu món Việt. David khoe thêm: "Tôi còn hy vọng con tôi lập gia đình với họa sĩ Việt nữa đấy".

Câu chuyện giao lưu, trao đổi nghệ sĩ mà David tiến hành được Nora Taylor, Giáo sư mỹ thuật Nam Á và Đông Nam Á của Đại học Mỹ thuật Chicago (Mỹ), nhận xét: "Đưa các nghệ sĩ Việt ra nước ngoài triển lãm tác phẩm, David đã giúp các nghệ sĩ có thêm nhiều trải nghiệm và tự tin hơn rất nhiều. Đó cũng là cách khơi nguồn cảm hứng cho nghệ sĩ để họ thể hiện vào tác phẩm của mình, cũng như mang lại cảm hứng cho các đồng nghiệp. Hoạt động này định hình ra một hệ sinh thái nghệ thuật. Thực sự là đóng góp rất to lớn".

Từ khi vận hành IAP, David cho biết có đến 90% cảm hứng của ông đến từ các trải nghiệm ở Việt Nam. Hỏi David một lời khuyên với thế hệ họa sĩ trẻ Việt hôm nay, ông cho rằng: "Họa sĩ muốn để lại tiếng vang trong 50 - 100 năm nữa là những người giữ được phong cách riêng, không bị thương mại dẫn dắt, phải biết mình muốn làm gì và hãy làm với tất cả tự tin và chân thật, chắc chắn sẽ thành công". (còn tiếp)

Có thể bạn quan tâm

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

Viết giữa mùa măng rừng

Viết giữa mùa măng rừng

(GLO)- Vào tháng 7 đến tháng 11 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, cũng là lúc người dân vùng cao nguyên Gia Lai lội suối, băng rừng để hái măng - thứ sản vật được người Jrai, Bana gọi là “lộc rừng”.

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Trong hai năm 2024-2025, thủ phủ Tây Nguyên trúng đậm cà phê. Chỉ tính riêng huyện Đắk Mil (tỉnh Đắk Nông cũ), các lão nông đã sắm 1.000 ô tô trong năm 2024. Xã Bờ Y (huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi giáp Lào và Campuchia) cũng chung niềm vui ấy...

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Xanh hóa các chốt dân quân thường trực

Xanh hóa các chốt dân quân thường trực

(GLO)- Khi mới xây dựng, các chốt chiến đấu dân quân thường trực biên giới chỉ có công sự, trận địa chiến đấu. Nhờ bàn tay lao động cần cù của cán bộ, chiến sĩ, chốt được phủ xanh bởi bồn hoa, cây cảnh, thảm cỏ, cây xanh và có vườn tăng gia, ao cá, tạo thêm nét đẹp ở nơi biên cương.

Gìn giữ kỷ vật tri ân

Gìn giữ kỷ vật tri ân

(GLO)- Bảo tàng tỉnh Gia Lai đang lưu giữ hơn 4.000 tài liệu, hình ảnh, hiện vật, kỷ vật có giá trị về 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ; trong đó, có gần 300 hiện vật, tư liệu, hình ảnh về các mẹ Việt Nam anh hùng, liệt sĩ ở vùng đất Bình Định trước đây.

Vào rừng... chờ ươi bay

Vào rừng... chờ ươi bay

Sau 4 năm, khi những cánh rừng già miền núi TP.Đà Nẵng (Quảng Nam cũ) chuyển mình vào mùa ươi chín, hàng ngàn người dân lại có một cuộc 'di cư' tạm thời vào rừng sâu chờ 'lộc trời' rơi xuống để nhặt.

null