Khơi nguồn sáng tạo trẻ
Mỹ thuật về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng Việt Nam đã trở thành một dòng chảy mạnh mẽ, song hành cùng lịch sử dân tộc. Ngay trong thời bình hiện nay, mảng đề tài này vẫn thôi thúc các thế hệ họa sĩ tìm tòi, sáng tạo. Dù vậy, nhiều họa sĩ nhận định, đây là một thách thức lớn, đặc biệt với lớp trẻ. Làm sao để thể hiện hình tượng người lính một cách mới mẻ, không rơi vào lối mòn, vẫn là câu hỏi chưa có lời giải dễ dàng.
Nếu thế hệ họa sĩ đi trước từng trực tiếp cầm súng chiến đấu, thấm nhuần hiện thực khốc liệt của chiến tranh, thì thế hệ sau phải tiếp cận đề tài này bằng những chiêm nghiệm riêng. Họa sĩ Đào Quốc Huy cho rằng: “Dẫu khó nhưng đây là một đề tài mãi không vơi cạn. Các thế hệ nghệ sĩ lâu nay khai thác đề tài này bằng hai con đường: cảm xúc trực tiếp và gián tiếp”. Điều quan trọng là truyền tải được chiều sâu tinh thần, ý chí kiên cường của con người Việt Nam.
Không chỉ là phản ánh lịch sử, mỹ thuật về đề tài lực lượng vũ trang - chiến tranh cách mạng còn đóng vai trò quan trọng trong việc truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Những bức tranh, tượng điêu khắc tái hiện hình ảnh người lính, giúp lớp trẻ hiểu hơn về lịch sử và nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, hun đúc ý chí phấn đấu.
Họa sĩ Bằng Lâm khẳng định: “Mỹ thuật không chỉ phản ánh quá khứ mà còn giúp thế hệ trẻ kết nối với lịch sử, từ đó có động lực để phát huy truyền thống cha ông, đóng góp cho tương lai đất nước”. Bên cạnh đó, việc tổ chức triển lãm, hoạt động giáo dục nghệ thuật trong nhà trường, hay ứng dụng công nghệ hiện đại như thực tế ảo, trình chiếu kỹ thuật số đang mở ra những hướng tiếp cận mới, giúp thế hệ trẻ tiếp xúc với tác phẩm mỹ thuật về chiến tranh cách mạng một cách sống động, khơi dậy niềm tự hào, trân trọng những giá trị lịch sử.
Những lát cắt đa chiều
Họa sĩ Bằng Lâm nhận định: “Đề tài lực lượng vũ trang - chiến tranh cách mạng luôn là đề tài khó, đòi hỏi người sáng tác phải phản ánh xuyên suốt truyền thống đoàn kết, yêu nước. Hình tượng người lính không chỉ gắn với chiến trường mà còn phản ánh tinh thần và lý tưởng cao đẹp của họ”.
Một trong những thách thức lớn trong sáng tác mỹ thuật về đề tài lực lượng vũ trang là tìm ra góc nhìn mới và tiếp cận đề tài một cách sâu sắc hơn. Theo nhiều họa sĩ, việc tổ chức các chuyến đi thực tế tại các đơn vị bộ đội giúp nghệ sĩ có tư liệu phong phú để sáng tác. Tuy nhiên, không phải ai cũng có điều kiện để thực hiện điều này. Mặt khác, với sự mai một của các nhân chứng lịch sử, việc tái hiện chiến tranh một cách chân thực đòi hỏi người nghệ sĩ phải nghiên cứu kỹ tài liệu lịch sử và vận dụng trí tưởng tượng sáng tạo.
PGS-TS-NGND, họa sĩ Lê Anh Vân, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, chia sẻ: “Vẽ về lực lượng vũ trang không chỉ có hình ảnh hành quân hay chiến đấu. Bộ đội thời bình cũng có những hình ảnh rất đẹp khi lăn xả, dấn thân trong đời sống, khi thiên tai, dịch bệnh, giúp đỡ nhân dân”. Nhận định này mở rộng biên độ sáng tác, giúp nghệ sĩ không bị bó hẹp trong hình ảnh người lính cầm súng, mà có thể khai thác những khía cạnh đời thường, gần gũi hơn.
Họa sĩ Đào Quốc Huy cũng nhấn mạnh, vẽ về người lính không nhất thiết phải đặt họ trong khung cảnh chiến đấu. Những tác phẩm như Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của họa sĩ Nguyễn Sáng, dù không có đạn bom, khói lửa, vẫn thể hiện được sự gian khổ, hy sinh thông qua hình ảnh những người thương binh dìu nhau, người lính ngước lên trời cảnh giác với máy bay địch… Điều này cho thấy, nghệ thuật có thể tái hiện chiến tranh bằng nhiều cách thức khác nhau, không nhất thiết qua những hình ảnh trực diện.
Những tác phẩm nghệ thuật vừa lưu giữ giá trị lịch sử, vừa là cầu nối giữa thế hệ trẻ với quá khứ, giúp họ hiểu và trân trọng những hy sinh của cha ông. Đồng thời, sáng tác mỹ thuật về đề tài lực lượng vũ trang - chiến tranh cách mạng còn mang ý nghĩa nghệ thuật, góp phần bảo tồn lịch sử, truyền cảm hứng yêu nước và khẳng định giá trị tinh thần chiến đấu, đoàn kết của dân tộc. Việc kết hợp phương thức thể hiện truyền thống với công nghệ hiện đại cũng là một hướng đi tiềm năng, giúp những tác phẩm này đến gần hơn với thế hệ trẻ.
Theo MAI AN (SGGPO)
4 họa sĩ Mỹ gốc Việt cùng 'Chào Việt Nam'
Họa sĩ tài năng kể chuyện tết ngập tràn duyên nhớ
