Trường Sơn ký sự: Đi tìm "ngải thương"

Những lần tôi đi công tác ở vùng cao các tỉnh miền Trung, vài người lại nhắn nhủ vui mà cứ như dọa: “Đừng để cô nào tương tư “bỏ ngải” rồi ở lại luôn nhé!”.
Nghe mãi nên tôi tò mò quyết tìm hiểu “ngải thương” là thế nào, là hư truyền hay có thật…
Lạ lùng những “đôi đũa lệch”
Rong ruổi dọc thung lũng A Lưới (Thừa Thiên - Huế), len sâu vào một số bản làng để hỏi về "ngải thương" (có người gọi là bùa mê), những người mà tôi tiếp xúc đều dè dặt ra mặt, có người thẳng thừng từ chối trả lời. Tập quán đồng bào vùng cao thường kiêng cữ khi đề cập những bài thuốc giấu, như "thuốc thư" hay "ngải thương". Giữa lúc định bỏ cuộc, tôi được một người bạn giới thiệu đến gặp anh L.H (trú tại xã Hồng Thượng). H. là một thanh niên người Pa Kôh đã học xong cử nhân và am hiểu văn hóa bản địa. Trước khi bắt đầu về "ngải thương", H. rào đón: "Tôi cứ kể còn tin hay không là tùy anh…".
 
Dù thực hư vẫn chưa được xác tín nhưng “ngải thương” vẫn hiện diện trong niềm tin của đồng bào Cơ Tu tại Tây Giang
Dù thực hư vẫn chưa được xác tín nhưng “ngải thương” vẫn hiện diện trong niềm tin của đồng bào Cơ Tu tại Tây Giang
Theo H., ở quê anh người ta gọi "ngải thương" là ần nàng và hiện còn lưu truyền câu chuyện cách đây khoảng 20 năm khiến nhiều người tin "ngải thương" có thật. Số là một cụ già ở xã Hồng Thượng đã có gia đình, con cháu đề huề… lại đem lòng yêu một người phụ nữ chỉ bằng tuổi con mình. "Vì chênh lệch tuổi tác, khập khiễng về nhiều mặt nên người phụ nữ cứ gặp ông già là trốn chạy. Thế mà sau một thời gian, người ta ngỡ ngàng khi thấy người phụ nữ chủ động tìm đến ông rồi chấp nhận cảnh chung chồng, làm vợ thứ ông cụ", anh H. kể, "Ông cụ có 2 con chung với người phụ nữ trẻ. Tính ra con gái đầu lòng của 2 người chỉ bằng tuổi cháu nội ông. Nay ông cụ đã mất, bà vợ thứ còn trẻ vẫn ở vậy…".
Anh L.H cũng kể thêm những câu chuyện "tình yêu lạ lùng" giữa người miền xuôi với miền ngược được cho là "dính ngải". Đó là trường hợp một đàn ông người Kinh trẻ tuổi lấy người đàn bà bằng tuổi mẹ mình rồi cả hai dắt díu nhau về xã Hồng Kim sinh sống. "Hai vợ chồng mà cứ như 2 mẹ con vậy… Thấy cặp đôi, nhiều người lại nhắc đến câu chuyện bùa ngải", anh H. tặc lưỡi.
Ở H.A Lưới, trong cộng đồng người Kinh cũng lưu truyền câu chuyện người đàn ông tên C. đã có vợ và 3 con đem lòng "say mê" một phụ nữ Tà Ôi già. Điều đáng nói là ông C. vốn rất yêu vợ con. Ngày ngày, ông chăm chỉ đi làm thợ hồ để lo cho gia đình. Thế rồi một hôm, ông đi xây nhà ở một bản xa rồi tình cờ gặp bà già kia. Sau đó, bất chấp gia đình khuyên can, vợ con khóc lóc, ông vẫn quyết bỏ ra bìa rừng, lập một cái lán ở với người đàn bà. "Vợ con tìm đến để van xin thì ngã ngửa vì cảnh sinh hoạt luộm thuộm của 2 người. Ông ta sẵn sàng bỏ tổ ấm đàng hoàng để tìm đến cảnh sống cùng cực chỉ vì một bà già. Nếu không phải "ngải thương" thì là gì? Tôi không biết lý giải sao cho đúng", anh T.D (một người dân trú tại xã Sơn Thủy, H.A Lưới) kể và cho biết ở A Lưới không thiếu chuyện những "đôi đũa lệch" như thế, mà người ta cho là do "ngải thương" mà ra.
Câu chuyện "ngải thương" vốn dĩ tù mù như đường vào trái tim của một người. Bởi vậy, hỏi cách thức làm sao "bỏ thuốc" để khiến người ta thương mình cũng giống như sương sa dưới tầng cây phủ. Tôi hỏi L.H: “Đã bao giờ anh nghe người ta kể hay đồn người nào đó sở hữu "ngải thương" và "cơ chế bỏ ngải" khiến người ta từ ghét thành yêu, từ bình thường trở nên điên đảo chưa?”. H. bảo nếu anh biết ai có "ngải" chắc chắn anh sẽ mua bằng được để cô gái mà anh yêu đơn phương không đi lấy chồng. "Tôi tìm hỏi vài cụ già thì được kể rằng để "ngải thương" hiệu nghiệm thì phải bỏ chính xác vào tóc "bằng đường" gương, lược mà người đó hay sử dụng", anh H. bật mí.
 
Giữa thâm u đại ngàn Trường Sơn, nhiều người vẫn tin vào sự tồn tại của
Giữa thâm u đại ngàn Trường Sơn, nhiều người vẫn tin vào sự tồn tại của "ngải thương"
Từ ghét thành thương
Tôi may mắn được già làng Hồ Văn Hạnh (75 tuổi, trú tại xã Trung Sơn) tiếp chuyện và hé lộ những câu chuyện về "ngải thương" truyền đời ở H.A Lưới. Già nói chuyện "bỏ ngải" ở khía cạnh nào đó cũng khá nhân văn. "Ngày xưa, người Pa Kôh có tục bắt vợ. Người con gái dù trước đó đã biết nhà trai nhưng chưa thuận lắm. Vậy thì "ngải thương" chính là phương thuốc để hàn chặt mối quan hệ của đôi trẻ", già Hạnh nói. Già từng chứng kiến câu chuyện một cô gái bị bắt làm vợ, dù ban đầu khóc lóc nhưng rồi "ngải thương" đã khiến cô yêu chồng tha thiết.

Vỏ cây kịch độc dùng để đánh giặc

Không chỉ dùng các loài cây để làm "thuốc giấu" chữa bệnh hay thứ lá kỳ lạ mà nhiều người vẫn tin là "ngải thương", đồng bào Cơ Tu tại Tây Giang từ xưa đã biết tách chiết chất độc từ một loài cây tên là ch’pơơr để làm vũ khí đánh giặc. Theo kinh nghiệm của Anh hùng LLVT C’lâu Nâm (qua đời năm 2018) truyền lại, ch'pơơr mọc hoang ở rừng ven sông Lăng. Nhựa cây thường được lấy vào mùa xuân, sau đó đem đi điều chế để bôi vào mũi tên. Trong chiến tranh, du kích người Cơ Tu dùng thuốc này khá nhiều để đánh giặc, giữ làng.

Chuyện kể chàng trai biết vợ không ưng mình nên đau lòng vô cùng. Bố mẹ biết chuyện đã bảo con trai về xuôi mua hàng hóa rồi nhân lúc con trai đi vắng để "bỏ thuốc" vào gương, lược cho con dâu chải lên đầu. Thế rồi, đêm hôm đó, cô gái chạy ùa ra ngọn đồi ôm mặt khóc vì nhớ chồng. "Đó là nỗi nhớ không thể tả được. Nửa tháng sau, người con trai trở về thì ngạc nhiên khi cô vợ ùa vào lòng mà khóc, thủ thỉ những lời nhớ thương. Họ sinh sống với nhau và có nhiều con… Hạnh phúc lắm!", già Hạnh kể, giọng đầy phấn khích. Cũng theo lời già, "ngải thương" sẽ hết hiệu nghiệm khi đôi trai gái có đứa con đầu lòng.
Trong những nghiên cứu của mình về đời sống cộng đồng người Cơ Tu, ông Bhơriu Liếc (nguyên Ủy viên dự khuyết T.Ư Đảng, nguyên Bí thư Huyện ủy Tây Giang, Quảng Nam), khẳng định người Cơ Tu tin vào những bí thuật có thể khiến người khác thương mến hay ghen ghét. Theo ông, "ngải thương" là một loài cây thuốc tên amor amểểr (có nghĩa là “gần gũi”). Người ta tin khi để lá cây này vào áo, quần người mà mình yêu thích thì người đó sẽ “yêu đến chết mê chết mệt”. Ông cũng kể câu chuyện ở một ngôi làng thuộc H.Hiên (cũ). Mẹ chồng lấy thuốc để trong áo quần con dâu và con trai mình với mong ước 2 con yêu thương nhau trọn đời. Bởi trước đó vì ép gả nên cô vợ không ưng chồng. Tuy nhiên, do sơ suất, bà mẹ chỉ để lá thuốc vào đồ mặc của con trai, quên để vào đồ mặc của con dâu, nên 2 trẻ vẫn không yêu quý nhau. Mãi sau bà mới phát hiện ra sơ suất của mình, “chữa” lại cho đúng, thì gia đình anh con trai mới vui vẻ, đề huề.
 
Già Hồ Văn Hạnh mô tả cách bỏ
Già Hồ Văn Hạnh mô tả cách bỏ "ngải thương" vào gương, lược để cho đối phương yêu thương, nhung nhớ mình. Ảnh: Hoàng Sơn
Tôi hỏi ông Bhơriu Hùng, Trưởng phòng VH-TT H.Tây Giang (Quảng Nam): “Anh có tin có "ngải thương" không?”. "Có chứ!", ông Hùng trả lời mà chẳng cần suy nghĩ: "Từ xưa cho đến nay, người Cơ Tu chúng tôi luôn tin có "ngải thương". Qua tìm hiểu, tôi được biết đó là một loài cây thuốc như thuốc nam vậy". “Trên thực tế, rất khó lý giải những trường hợp vợ chồng đòi ly hôn và đến gặp người có "ngải", họ thổi hay bỏ thứ thuốc gì đó rồi cả hai lại yêu thương nhau như ngày đầu…", ông Hùng nói thêm.
Thậm chí huyện từng có đề án kêu gọi những người có bùa, ngải hay những bài thuốc bí truyền về làng truyền thống của H.Tây Giang để sinh hoạt nhằm bảo tồn nét văn hóa này. Tuy nhiên, đến nay đề án vẫn chưa được thực hiện, trong đó có nguyên nhân "không dễ gì kêu gọi mọi người công khai bài thuốc giấu". Theo ông Hùng, dù có thật hay không thì ngành văn hóa huyện luôn tuyên truyền người dân xây dựng nếp sống văn minh. Bởi xét cho cùng, "ngải thương" nếu có thật thì cũng là việc cưỡng ép cảm xúc người khác theo ý mình…
(còn tiếp)
Theo Hoàng Sơn (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Chư Tan Kra: Các anh đã hòa cùng mây trắng

Chư Tan Kra: Các anh đã hòa cùng mây trắng

Hơn 200 sinh viên từ Hà Nội vào đại ngàn Tây Nguyên. Chư Tan Kra – cao điểm với cái tên nhẹ như một điệu hát của núi rừng, nhưng từng là một trong những chiến trường ác liệt bậc nhất trong thời kỳ chống Mỹ. Và, những người lính ấy đã ngã xuống để giữ bình yên cho mỗi tên đất, tên làng. Các anh đã vĩnh viễn gửi xương máu của mình vào đất, nằm lại nơi đại ngàn đầy nắng gió. Các anh đã ngã xuống cho sự sống được sinh sôi, các anh đã viết nên những trang lịch sử hào hùng, là khúc tráng ca giữa mênh
'Làng giữ rừng' ở thủ đô

'Làng giữ rừng' ở thủ đô

Ở xã Cẩm Lĩnh, H.Ba Vì (TP.Hà Nội) có một 'ngôi làng' đặc biệt được ví là 'Làng giữ rừng', với 19 hộ gia đình là thanh niên xung phong năm xưa đã tình nguyện đi trồng rừng và ở lại giữ rừng cho đến hôm nay.
“Cõng” khách lên ngàn

“Cõng” khách lên ngàn

(GLO)- Hai chân liên tục bơi trên lớp bùn nhão nhoẹt, anh Tưởng Phi Luân-cán bộ kỹ thuật Khu Bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng (xã Sơn Lang, huyện Kbang) cố giữ cho xe máy khỏi ngã khi vượt qua đoạn đường trơn trượt như đổ mỡ. Đến đoạn dốc cao gần như thẳng đứng, anh nhắc tôi ngồi sát về phía trước, ôm người anh thật chặt khi chiếc xe tăng ga vượt dốc.

Những người gác rừng nơi "cổng trời"

Những người gác rừng nơi "cổng trời"

(GLO)- Ngôi nhà của Tổ quản lý bảo vệ rừng số 1 thuộc Công ty TNHH một thành viên Lâm nghiệp Kông Chiêng (huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai) nằm lọt thỏm giữa những rặng núi ở cách làng Đê Kôn (xã Hà Ra) chừng 1,3 km. Tuy nhiên, sự cô lẻ không làm các nhân viên gác rừng thoái chí mà tiếp thêm động lực để họ kiên tâm giữ gìn những cánh rừng già. Không những vậy, qua đôi bàn tay tài hoa của các anh, cảnh quan nơi đây ngày càng thêm đẹp.

Thiện nguyện 'đốn tim': Gieo sách

Thiện nguyện 'đốn tim': Gieo sách

Nhà cải cách giáo dục lừng danh người Mỹ Horace Mann từng nói: 'Nếu tôi có quyền thế, tôi sẽ đem sách gieo rắc khắp mặt địa cầu như người ta gieo lúa trong luống cày vậy'. Nhưng có những người chưa thật sự quyền thế vẫn đang miệt mài 'gieo rắc' sách khắp các tỉnh thành.
Trà măng, đừng đánh mất!

Trà măng, đừng đánh mất!

Tác giả Lục Vũ từ thế kỷ 8 có miêu tả loại trà quý nhất là trà măng trong tác phẩm Trà Kinh. Trong số 34/63 tỉnh thành Việt Nam sở hữu cây trà, đến nay Lai Châu và Hà Giang phát hiện trà măng - một niềm tự hào của ngành trà Việt.
Trần Thị Bích Ngọc: Sâu đậm tình yêu văn hóa Bahnar

Trần Thị Bích Ngọc: Sâu đậm tình yêu văn hóa Bahnar

(GLO)- Chiều muộn, lại bận một số việc nhà nhưng thấy chị Trần Thị Bích Ngọc-công chức Văn hóa-Xã hội xã Kông Lơng Khơng (huyện Kbang) ghé thăm, già Đinh Bi vui lắm. Già đã quá quen với cái dáng bé nhỏ thân thuộc của chị, với những lần đến nhà hỏi han, động viên. Vừa chăm chú đan gùi, già vừa gật đầu khi nghe lời nhắn nhủ: “Chú nhớ trong năm nay ráng truyền dạy thành công nghề đan lát cho 1 người trẻ trong làng chú nhé!”.
Dòng máu anh hùng: Con gái của sĩ quan công binh

Dòng máu anh hùng: Con gái của sĩ quan công binh

Trong số 64 cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam hy sinh ngày 14.3.1988 ở Gạc Ma - Trường Sa, có 26 bộ đội của Lữ đoàn 83 công binh hải quân và trong số ấy, có 2 sĩ quan khi hy sinh đã có vợ con ở quê nhà. Đó là thượng úy Nguyễn Minh Tâm (trợ lý thi công) và Trần Văn Phòng (đại đội phó).
Đưa trâu rời xứ 'thần rừng'

Đưa trâu rời xứ 'thần rừng'

Nuôi trâu trong chuồng là chuyện thường tình của nông dân khắp các vùng quê Việt Nam, thế nhưng với đồng bào dân tộc thiểu số K’Ho huyện Lạc Dương (Lâm Đồng), đó lại là điều quá đỗi mới mẻ. Tập quán giao trâu cho “thần rừng” cai quản từng ăn sâu trong tiềm thức của tộc người này, nay bắt đầu có sự thay đổi.