35 năm tích lũy đồ xưa, lưu giữ ký ức
Giữa cái nắng oi nồng những ngày hè tháng 8, chúng tôi đến thăm Trường Tiểu học và THCS Quang Trung-ngôi trường được bao quanh bởi những căn nhà sàn truyền thống và nương ngô xanh mướt của bà con đồng bào Jrai.
Thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng nhà trường, niềm nở tiếp đón chúng tôi trong căn phòng làm việc chưa đầy 45 m², nơi chứa các bộ sưu tập đồ xưa cũ mà thầy sưu tầm được trong suốt 35 năm qua.
chiến tranh. Ảnh: Vũ Chi
Những món đồ được thầy sắp xếp theo từng loại, từ những đồ vật gắn liền với tuổi thơ vùng nông thôn như cối xay bột bằng đá, lờ đơm cá, đèn bão, đến những món đồ gắn liền với thời kỳ bao cấp như chiếc cân tạ, cân đĩa, máy đánh chữ, máy cassette, hay những kỷ vật chiến tranh như bi đông, cà mèn, mũ sắt, bom, đạn các loại đã qua xử lý…
Có những đồ vật nhỏ như ngón tay cái song có những vật nặng hơn 100 kg. Tất cả được thầy lau chùi sạch sẽ.
“Là người hoài cổ nên tôi coi các món đồ như một người bạn tri kỷ. Giữa bộn bề công việc, dù mệt mỏi, chỉ cần ngắm nhìn những món đồ trong bộ sưu tập của mình, tâm hồn sẽ trở nên nhẹ nhàng, bình yên”-thầy Hoàn tâm sự.
Trong sự hào hứng chia sẻ về những món đồ mà mình yêu quý, thầy chiêm nghiệm: “Sưu tầm hiện vật giúp người chơi tìm hiểu về lịch sử, về nguồn cội cùng những nét văn hóa của dân tộc”.
Là giáo viên dạy môn Toán-Lý nhưng nhờ sưu tầm và tìm hiểu về những hiện vật của quá khứ, nên vốn hiểu biết của thầy không ngừng được bổ sung, đặc biệt là lĩnh vực lịch sử, văn hóa nước nhà. Để tránh mua phải hàng giả, hàng nhái, thầy giữ cho mình thói quen đọc sách mỗi ngày và dành thời gian tham gia các hội, nhóm sưu tầm đồ cổ để nâng cao kiến thức.
Sau 35 năm gắn bó với sự nghiệp trồng người ở vùng khó, thầy đã sưu tầm, mua lại gần 100 món đồ xưa cũ. Đam mê thấm vào người nên mỗi lần về quê Hà Tĩnh, thầy lại rong ruổi khắp nhà người quen tìm mua những món đồ xưa cũ còn sót lại.
Theo thầy, để sở hữu những món đồ trên, đôi khi không phải có tiền là mua được mà còn phải có duyên bởi nhiều người bán rất “quái”, chỉ bán cho những người họ thích và tìm thấy sự đồng điệu.
Trong bộ sưu tập của thầy Hoàn, nhiều nhất có thể kể đến là các loại bom, đạn đã được xử lý không còn gây nguy hiểm, như đạn AK 47, bom bi quả cam, bom bi quả dứa, lựu đạn M 67, đạn M 79, đạn cối, đạn pháo 155 mm, bom MK-82…
Với thầy, những vũ khí thời chiến không chỉ gợi về những ký ức đau thương, mà còn nhắc nhớ về trang sử đấu tranh cách mạng hào hùng của quân và dân ta.
Ảnh: Vũ Chi
Thầy còn nhớ như in, năm 1972, vùng quê nghèo của thầy có đêm chết 68 người vì bom bi. Trên chính khuôn mặt thầy vẫn còn 1 vết sẹo dài dưới cằm.
Theo mẹ thầy kể lại, đó là dấu tích lúc nhảy xuống hầm trú ẩn khi nghe tiếng máy bay địch.
“Lựu đạn, bom bi trước đây nhiều lắm. Trẻ con không biết, lấy làm đồ chơi. Nhiều đứa trẻ mất mạng, cụt tay cụt chân vì nghịch dại. Riêng tôi cũng từng có lần chết hụt khi dùng bom bi để bẫy heo rừng”-thầy Hoàn nhắc nhớ.
“Thổi hồn” lịch sử từ bộ sưu tập
Nhiều người bảo thầy Hoàn gàn dở khi tha những thứ như sắt vụn đồng nát về, nhưng cũng có người cùng sở thích, muốn mua lại với giá cao nhưng thầy không bán.
Mọi đồ vật thầy sưu tầm đều gắn liền với đời sống người dân trong giai đoạn lịch sử khác nhau, nên thầy luôn trân trọng lưu giữ để góp phần giúp thế hệ sau này biết về một thời gian khó của cha ông.
Giáo dục cho học sinh hiểu về lịch sử dân tộc chính là lý do thầy đặt bộ sưu tập của mình ở trường học. Thầy vui nhất là sau những tiết học lịch sử, nhiều học sinh tìm đến phòng thầy để được nghe thầy giới thiệu về những kỷ vật thời chiến.
“Những ánh mắt học sinh háo hức nhìn ngắm từng món đồ khiến lòng mình ấm áp. Tôi chia sẻ cho học trò những câu chuyện từ hiện vật bằng tất cả cái tâm và vốn kiến thức mình có được, chỉ mong sao giáo dục cho học sinh về tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc”-thầy Hoàn bộc bạch.
Em Kpă H’Ưn-học sinh lớp 8 Trường Tiểu học và THCS Quang Trung, cũng như nhiều bạn khác ở vùng sâu vùng xa chưa bao giờ có cơ hội tham quan bảo tàng lịch sử. Vì vậy, được tận mắt chứng kiến và nghe thầy hiệu trưởng giới thiệu về các đồ vật thời chiến tranh ngay tại trường, H’Ưn rất hào hứng.
H’Ưn tâm sự: “Phòng trưng bày của thầy giúp chúng em hình dung được những năm tháng chiến tranh ác liệt của quân và dân ta, từ đó thêm yêu, thêm tự hào về truyền thống yêu nước, bất khuất chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Chúng em cũng tự nhủ phải học tập thật tốt để xứng đáng với những cống hiến, hy sinh của cha ông”.
Để có tiền mua hiện vật, thầy Hoàn làm thêm nhiều nghề tay trái như chụp ảnh, sửa chữa máy tính, máy in. Không bán đồ mình sưu tầm được nhưng thầy lại sẵn lòng trao tặng lại những người bạn mà mình yêu quý hay các đoàn từ thiện về tặng quà hỗ trợ học sinh nghèo của trường như một lời tri ân.
Trong mỗi chuyến đi xuống buôn làng vận động học sinh đến lớp hay trao tặng quà cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn, thầy đều cố gắng hỏi thăm để sưu tầm những hiện vật liên quan đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số.
Thầy cũng hy vọng có được một không gian riêng để trưng bày các món đồ mình sưu tầm, để chia sẻ với những người có cùng đam mê, đồng thời cũng là một địa chỉ thu hút được nhiều học sinh các trường vùng sâu, vùng xa đến tìm hiểu về truyền thống lịch sử.