Vì để cảm ơn tấm lòng của người đầu bếp, tôi ăn lấy lệ. Nhưng thật không ngờ, miếng cá đầu tiên thấm vào trong vị giác: ngọt, thơm và béo vô cùng. Từ đó trở đi, tôi đã mê các thức món được chế biến từ cá chốt lúc nào không hay.
 |
Ngư dân đánh bắt cá chốt trên sông Ba . Ảnh: Minh Nguyễn |
Người nội trợ sẽ quan tâm đến hương vị của cá chốt, cách chế biến làm sao cho có nồi cá thơm ngon nhất. Còn tôi, hương vị lạ cùng giá trị dinh dưỡng mà loài cá này dâng cho đời đã xui khiến tôi trăn trở đi tìm về cái nơi sinh ra nó. “Bạc Liêu nước chảy lờ dờ/Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu (ca dao). Mới hay, nếu như cá chốt là tên gọi quá ư quen thuộc với người dân Bạc Liêu nói riêng và vùng đồng bằng sông nước Cửu Long nói chung thì ở dưới lòng sông Ba, đoạn gần chân đèo Tô Na cũng ấp iu nuôi dưỡng loài cá này. Và cùng với nắng, với mưa, với gió, với khí trời nơi đây, những con cá chốt nhỏ bé ấy thủy chung mãi với dòng sông huyền thoại ở chân đèo cùng người Jrai chân chất bao đời.
Hỏi dòng sông rằng, vì sao cá chốt lại có thể trắng ngần, thơm tho đến thế? Có phải vì chúng rủ nhau lội bơi, uống ánh nắng vàng tươi rồi khi xuyên qua dòng nước mát thì hóa thành tia sáng vi diệu, thẩm thấu vào trong làn da, thớ thịt của cá? Hay nhờ đàn cá ấy được uống thứ nước tinh túy cả đôi dòng sông Ba và sông Ayun? Rồi khi lũ về, tầm tháng 8, tháng 9 âm lịch, đàn cá bé nhỏ ấy lại xông lên ngược dòng nước lũ. Có phải nhờ thế mà từng thớ thịt của cá chốt săn chắc tựa như một người nào đó siêng năng tập thể dục vậy.
Đàn cá tung tăng lội bơi, kiếm ăn và cũng sinh sôi nảy nở như quy luật ngàn đời của bao giống loài khác. Ra Giêng, cá chốt ôm trứng, óc ách nặng nề để rồi sau đó sinh ra cả đàn cá bé li ti mỗi lần bơi nhìn vào làn nước trong cứ ngỡ như là sự loang ra của một giọt màu bạc lớn. Cứ vậy, chúng cứ lớn, cứ sinh sôi để tận hiến vô tư, tự nguyện cho đời. Là thú vui cho người câu cá, là món quà quý cho người khách xa, là món ăn thơm ngon khi thì nướng chấm muối lá é đậm đà, khi thì canh chua lá giang mát lành, khi thì kho tiêu thơm nồng… Để bao nhiêu người con nơi mảnh đất này, dù ở lại gắn bó hay đi xa cũng đều tự hào khi nhắc đến cá chốt Ayun Pa.
