Nhiều “nút thắt” cần tháo gỡ

(GLO)- Thời gian qua, Trung ương và tỉnh ban hành nhiều chính sách và cơ chế tài chính hỗ trợ phát triển giao thông nông thôn. Nhờ vậy, hệ thống giao thông nông thôn, giao thông ven đô trên địa bàn tỉnh từng bước được củng cố, thúc đẩy kinh tế-xã hội địa phương phát triển, góp phần xây dựng diện mạo nông thôn mới. Tuy nhiên, thực tế triển khai chương trình đã bộc lộ nhiều bất cập.

Không đạt kế hoạch
 

Ảnh: Đức Thụy

Hơn 30 km đường giao thông nông thôn được thảm nhựa, bê tông hóa từ năm 2004 đến nay là con số không hề nhỏ đối với một huyện nghèo như Đak Pơ. Tuy nhiên, theo nhìn nhận của Phó Chủ tịch UBND huyện Nguyễn Trường thì vẫn không đạt kế hoạch phân bổ hàng năm. Trong 4 năm (2008-2011), huyện thảm nhựa và bê tông hóa 6,47 km đường, trong khi đó kế hoạch được tỉnh phân bổ gần 20 km.

Cũng trong giai đoạn 2007-2012, số km đường giao thông nông thôn được thảm nhựa, bê tông hóa trên địa bàn huyện Phú Thiện chỉ đạt 51,21 km so với chỉ tiêu phân bổ là 78,1 km. Theo tìm hiểu của chúng tôi, kết quả thảm nhựa, bê tông hóa đường giao thông nông thôn, giao thông ven đô từ năm 2004 đến nay ngoài huyện Chư Pah vượt kế hoạch phân bổ hàng năm, các địa phương còn lại không đạt chỉ tiêu.

Theo đó, số km đường giao thông được thảm nhựa, bê tông hóa trên địa bàn tỉnh giai đoạn này chỉ đạt 1.235,95 km, bằng 75,88% so với kế hoạch được phân bổ; trong đó có 649,6 km đường bê tông, 586,35 km đường đá dăm láng nhựa.

Huy động vốn khó do vướng cơ chế
 

Theo lý giải của lãnh đạo nhiều địa phương, nguyên nhân không đạt kết quả là do không huy động được vốn góp của nhân dân. Một mặt do đời sống nhân dân vùng sâu, vùng xa hãy còn khó khăn, mặt khác do mật độ hộ dân định cư trên tuyến đường ít dẫn đến mức đóng góp của từng hộ dân là khá cao.
 

Bên cạnh đó việc huy động còn vướng từ cơ chế hỗ trợ làm đường giao thông nông thôn, giao thông ven đô tại Quyết định 02/2011/QĐ-UBND ngày 2-3-2011 của UBND tỉnh. Theo Quyết định trên thì mức hỗ trợ 1 km đường kết cấu bê tông xi măng, mặt đường rộng 3 mét là 115 tấn xi măng và 100 triệu đồng; 1 km đường kết cấu đá dăm láng nhựa mặt đường rộng 3 mét hỗ trợ 12 tấn xi măng và 100 triệu đồng; phần còn lại huy động nhân dân. Tuy nhiên quy định không được yêu cầu dân đóng góp bằng tiền chính là “nút thắt” hiện nay.

Trong đợt giám sát của Ban Kinh tế-Ngân sách Hội đồng Nhân dân tỉnh mới đây, lãnh đạo các huyện: Đak Pơ, Chư Pah, Phú Thiện cho rằng: Quy định không được huy động nhân dân góp tiền làm đường giao thông là chưa thật sự hợp lý, nhất là vùng đồng bào thiểu số, vùng ít dân cư không thể huy động sức dân; còn nếu yêu cầu hộ dân quy đổi ngày công thành tiền để đóng góp lại trái với quy định của tỉnh.

Hơn nữa định suất hỗ trợ lại ổn định ở một mức và phần kinh phí này được xác định là hỗ trợ cho kết cấu mặt đường; trong khi đó giá vật liệu, chi phí vận chuyển không ngừng tăng, thực tế làm đường phát sinh thêm phần đào đắp, san ủi, lu lèn nền đường nên tổng kinh phí đầu tư 1 km đường nhựa, bê tông xi măng đội lên khá cao. Cũng theo tính toán của các địa phương trên, mức hỗ trợ 1 km đường hiện tại chỉ đạt mức 55%; cá biệt các tuyến đường thuộc khu vực vùng sâu, vùng xa thì định suất hỗ trợ hiện tại dưới 50% so với tổng vốn đầu tư.
 

Ảnh: Đức Thụy

Phần vốn đối ứng còn lại huy động nguồn khác và dân đóng góp, song nếu địa phương không có doanh nghiệp đứng chân, đời sống người dân khó khăn thì mức đóng góp của dân là rất lớn, nhân dân không kham nổi. Làm rõ vấn đề này, Phó Trưởng ban Kinh tế-Xã hội Hội đồng Nhân dân huyện Đak Pơ-ông Lâm Ngọc Trong khẳng định: Với mức hỗ trợ trên, để làm được 1 km đường giao thông nông thôn, địa phương phải huy động nhân dân đóng góp nhiều, quy đổi thành tiền lên tới 4-5 triệu đồng/hộ. Vì vậy, việc thực hiện chủ trương Nhà nước và nhân dân làm đường giao thông tại các địa phương chỉ diễn ra ở vùng đông dân cư, còn vùng dân cư thưa thớt, đời sống nhân dân còn khó khăn không thể thực hiện được.

Theo lãnh đạo các địa phương, việc ấn định áp dụng thiết kế định hình mẫu có chiều rộng mặt đường 3 mét theo Quyết định 24 của Sở Giao thông-Vận tải là không phù hợp. Lý do đối với các tuyến đường có hiện trạng mặt đường nhỏ hơn 3 mét khi thi công áp dụng quy chuẩn này phải đắp đất, lu lèn nền đường đảm bảo rộng 3 mét, dẫn đến vốn đầu tư cao nên khó huy động sự đóng góp của nhân dân.

Khó tạm ứng vốn

Huy động sức dân để làm đường giao thông nông thôn đã khó, việc ứng vốn hỗ trợ của tỉnh để triển khai làm đường… lại khó hơn. Theo lý giải của lãnh đạo các huyện: Đak Pơ, Phú Thiện, Chư Pah, cái khó ấy xuất phát từ quy định thủ tục giải ngân vốn phải có biên bản nghiệm thu hoàn thành thi công và đưa công trình vào sử dụng, hóa đơn mua vật liệu xây dựng công trình của cơ quan có thẩm quyền.

Nói về thủ tục giải ngân vốn hỗ trợ này, Trưởng ban Kinh tế-Ngân sách Hội đồng Nhân dân tỉnh-ông Lê Ngọc Bửu khẳng định: Nếu có hóa đơn mua vật liệu thì địa phương tiến hành làm thủ tục quyết toán chứ không cần tạm ứng vốn. Còn lãnh đạo huyện Đak Pơ thì cho rằng: Vì yêu cầu thủ tục ứng vốn trên nên địa phương không chủ động được vốn đầu tư làm đường. Các xã phải… ký nợ tiền mua vật liệu với các đại lý bán vật liệu xây dựng với giá cao.

Làm đường xong lại chờ cơ quan có thẩm quyền hoàn thành thủ tục giải ngân-lúc đó địa phương mới có tiền trả nợ cho đại lý vật liệu xây dựng. Vì thời gian thanh toán tiền cho các đại lý kéo dài nên có không ít đại lý không muốn bán chịu vật liệu gây không ít khó khăn cho địa phương trong việc thực hiện các công trình làm đường giao thông tiếp theo.

Quang Văn-Anh Khoa