Lời thề giữ làng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Lập làng ở vùng đất khô cằn nhất, bên vùng biển sóng gió nhất nhưng Cà Ná trở thành làng biển giàu có nhất ở Ninh Thuận.

Chúng tôi về Cà Ná trong những ngày vùng đất này đang trở thành tâm điểm của dư luận.

Cà Ná, từ lâu đã ghi dấu trong trí nhớ của khách bộ hành về một nơi hiếm hoi cả đường sắt và đường bộ chạy song song bên mép sóng, màu biển xanh như ngọc.

Làng Cà Ná, đã nằm né bên bờ sóng ấy hơn hai thế kỷ, là một trong những làng biển lâu đời nhất ở miền duyên hải Ninh Thuận.

 

Một góc biển Cà Ná.
Một góc biển Cà Ná.

Hồn làng trong ngôi đình cổ

Về Cà Ná vào buổi sáng sớm, bước vào bến thuyền tấp nập, chúng tôi cứ ngỡ mình đang đứng ở một làng biển nào đó tại xứ Quảng Nam, Quảng Ngãi hay Bình Định, Phú Yên.

Giọng nói của người dân xứ này có tiết tấu nhanh của người xứ Quảng, lại trộn lẫn những âm tiết của người Bình Định, Phú Yên.

Ông Ba Thạo (Lê Văn Thạo), một lão ngư gần 70 tuổi, giải thích giọng nói ấy của người Cà Ná xuất phát từ nguồn cội, khi dân làng đều là con cháu những người lưu dân Nam - Ngãi - Bình - Phú.

Những người lưu dân ấy vào Cà Ná từ bao giờ? Đại Nam nhất thống chí - cuốn địa chí của nhà Nguyễn khi viết về phủ Ninh Thuận - chỉ cho biết mốc thời gian xa nhất về Cà Ná:

“Phía Nam có đầm Vũng Diên (vịnh bãi Cà Ná), gặp gió nam thì thuyền có thể đỗ yên được. Năm Tự Đức 13 (1860) liệt vào hàng danh sơn, ghi vào điển thờ”. May mắn là lão ngư Ba Thạo đã dẫn chúng tôi tìm đến chứng tích cổ xưa hơn là những sắc phong của các vua nhà Nguyễn ban cho đình Lạc Nghiệp.

Phủi lớp bụi trên tráp, ông Ba Thạo lấy ra một tấm vải cuộn tròn đã ố vàng, đó là sắc phong của vua Tự Đức ban vào năm thứ ba (1850) cho vị thần “Cố Hỷ phu nhân” được thờ ở đình.

Trong tráp còn có bốn sắc phong nữa cho vị thần này, được ban vào các năm Tự Đức thứ 30 (1880), Đồng Khánh thứ 2 (1886), Duy Tân thứ 3 (1910) và Khải Định thứ 9 (1924).

Ông Ba Thạo cho biết sắc phong năm 1850 chưa phải là sắc phong cổ nhất ở đình Lạc Nghiệp.

“Hồi tui còn nhỏ, có nghe cha kể lại là năm 1946 giặc Pháp vào đốt làng và cháy mất sắc phong của vua Minh Mạng (trị vì từ năm 1820 đến 1841) ban cho hai vị “Thành hoàng bổn xứ” và “Bạch mã thái giám”, cùng đang được thờ phượng ở đình làng này” - ông Ba Thạo cho biết.

Nhưng đó vẫn chưa phải là câu chuyện xa xưa nhất về Cà Ná.

Mang sắc phong này đi gặp một bậc cao niên trong làng Lạc Nghiệp là ông Võ Ngọc Quang (81 tuổi), ông cho biết theo ghi chép của gia tộc họ Võ còn được ông lưu giữ thì “Cố Hỷ phu nhân” là một nữ tướng từ thời Tây Sơn chết trận tại vịnh Cà Ná vào năm 1771 và được dân làng thờ phụng trong một ngôi miếu tranh từ ngày đó.

Mốc thời gian này sau khi được các bậc cao niên ở Cà Ná khảo cứu, đối chiếu nhiều tài liệu đã được ghi lại trong hồ sơ đề nghị phong tặng di tích lịch sử cấp quốc gia cho đình làng Lạc Nghiệp.

Đổi xương máu giữ làng

 

Ông Ba Thạo bên các sắc phong do vua nhà Nguyễn ban cho đình thần Lạc Nghiệp.
Ông Ba Thạo bên các sắc phong do vua nhà Nguyễn ban cho đình thần Lạc Nghiệp.

Hơn hai thế kỷ từ thuở lập làng, đất Cà Ná đã trải qua rất nhiều dâu bể vì chiến tranh, bão tố. Có một điều rất lạ kỳ: làng biển này là nơi khô cằn, sóng gió dữ dằn nhất nhưng nay là nơi có đội thuyền vươn khơi xa nhất, giàu có nhất trong các làng biển ở Ninh Thuận.

Thành quả ấy của người Cá Ná phải chăng bắt nguồn từ câu chuyện mà lão ngư Võ Ngọc Quang kể rằng có một điều các bậc tiền nhân ở Cà Ná khi di cư vào đây đều bắt con cháu đời sau không được dời làng. “Vì sao lại có lời căn dặn này?”.

Nghe chúng tôi hỏi, ông Võ Ngọc Quang kể: “Dân Cà Ná tất cả đều có quê quán từ Nam - Ngãi - Bình - Phú. Đời cha ông tụi tui nghèo khổ mới chèo ghe bầu vượt sóng vô đây, được đất này che chở mà bám trụ lại. Nên dặn lại con cháu như cái nghĩa tạc ơn đất này”.

Lời thề mà ông Quang nhắc có thể chỉ là lời truyền miệng, không sách vở nào chép lại. Nhưng lịch sử Cà Ná đã minh chứng rằng lời dặn dò ấy được con cháu tạc ghi.

Ông Nguyễn Văn Bông - chủ tịch Hội người cao tuổi xã Phước Diêm - nói trong chiến tranh, ở Ninh Thuận hiếm làng biển nào chịu nhiều đau thương để giữ đất như Cà Ná.

Làng nằm cạnh quốc lộ và đường sắt, cả Pháp và Mỹ đều bố trí đồn bốt dày đặc quanh vùng. Ngày đất nước thống nhất, cả xã Phước Diêm chỉ có hơn 1.000 hộ dân nhưng đã có tới 900 gia đình thuộc diện có công với cách mạng, 229 liệt sĩ và 766 huân huy chương các loại trao cho các cá nhân.

Và Phước Diêm đã trở thành xã đầu tiên của huyện Ninh Phước được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vào năm 1993.

Câu chuyện về lời thề giữ làng, giữ biển không cần ai nhắc nhưng cứ ăn sâu vào máu xương của mỗi người Cà Ná, kể cả nhưng lúc thiên nhiên nổi giận, vẫn son sắt bám làng.

Những ngày ở Cà Ná, chúng tôi được ông Ba Thạo dẫn ra mộ phần của 49 người dân Cà Ná đã chết trong trận “tác nam” (gió lốc) vào mùa gió nam năm 1983.

Đó không phải là trận cuồng phong duy nhất ập xuống Cà Ná từ thuở lập làng.

“Biển dã mà, không lấy tất cả cũng không cho không ai thứ gì... Nhưng nhờ lời căn dặn không được bỏ làng, bỏ biển của đời ông cha, mới có Cà Ná bữa nay” - ông Ba Thạo kể chuyện xưa như một cách nhắc nhớ tương lai cho người Cà Ná.


Theo tuoitre

Vị trí yết hầu

Cái tên Cà Ná chỉ chính thức xuất hiện trên bản đồ hành chính khi xã Cà Ná được tách ra từ xã Phước Diêm năm 1999.

Tuy nhiên, với người dân địa phương, từ Cà Ná hiện nay vẫn là tên gọi chung cho vùng đất gồm hai xã Phước Diêm và Cà Ná thuộc huyện Thuận Nam (Ninh Thuận).

Theo tiếng Chăm, Cà Ná có nghĩa là “đá ngầm”, được đặt tên cho một vùng đất núi ăn ra sát biển và có nhiều đá ngầm.

Sự hung dữ của vùng biển Cà Ná còn được ghi lại trong ca dao: “Mũi Nậy bảy bị còn ba/ Mũi Dinh chín bị không tha bị nào”. Nghĩa là mùa gió chướng, ghe bầu đi qua Mũi Nậy (Phú Yên), bảy bị gạo ăn bốn còn ba mới qua được.

Còn đến Mũi Dinh (mỏm núi chắn ngang Cà Ná) thì ăn cả chín bị chưa chắc đã qua được do sóng lớn, đá ngầm, nước ngầm chảy xiết.

Do núi ăn ra sát biển nên hiện cả đường sắt và quốc lộ 1 khi đi qua vùng Cà Ná đều chạy song song nhau, sát mép biển cực đẹp.

Cà Ná vì thế trở thành vùng đất có vị trí yết hầu ở vùng cực Nam Trung bộ. Từ Cà Ná đổ ngược lên phía tây là các dãy núi cao khoảng 1.500 mét, nối dài tận cao nguyên Di Linh (Lâm Đồng) và hoàn toàn không có tuyến đường nào theo trục Bắc - Nam có thể chạy qua.

Có thể bạn quan tâm

Sê San: Sông kể chuyện đời…

Sê San: Sông kể chuyện đời…

(GLO)- Dòng Sê San miệt mài chở nặng phù sa; sóng nước bồng bềnh không chỉ kể câu chuyện mưu sinh, bảo vệ phên giậu, mà còn gợi mở tương lai phát triển bền vững, góp phần khẳng định vị thế của vùng biên trong hành trình dựng xây quê hương, đất nước.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

Ông Ksor Yung có lối sống trách nhiệm, gần gũi nên được mọi người quý mến. Ảnh: R’Ô Hok

Ksor Yung: Từ lối rẽ sai lầm đến con đường sáng

(GLO)- Từ một người từng lầm lỡ, ông Ksor Yung (SN 1967, ở xã Ia Rbol, tỉnh Gia Lai) đã nỗ lực vươn lên trở thành người có uy tín trong cộng đồng. Ông tích cực tham gia vận động, cảm hóa những người sa ngã, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

Giới trẻ hào hứng tham gia các khóa học làm đèn lồng Trung thu thủ công

Hồi sinh Trung thu xưa

Giữa phố phường rực rỡ ánh đèn led, đèn ông sao và mặt nạ giấy bồi bất ngờ “tái xuất”, gợi lại ký ức những mùa trăng rằm xưa. Sự trở về của Trung thu truyền thống đã manh nha trong những năm gần đây, được nhiều người trẻ hào hứng đón nhận.

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

(GLO)- Không chỉ bền bỉ gieo con chữ cho học trò nghèo, thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Quang Trung (xã Ia Tul, tỉnh Gia Lai) còn là người đam mê sưu tầm đồ xưa cũ. Với thầy, mỗi món đồ là bài học sống động về lịch sử dân tộc mà thầy muốn kể cho học trò.

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

(GLO)- Trong kháng chiến chống Mỹ, xã Ia Dơk (tỉnh Gia Lai) là căn cứ cách mạng quan trọng, đồng thời cũng là nơi hứng chịu nhiều đau thương, mất mát. Những cánh đồng từng bị bom cày xới, những mái nhà bình yên hóa tro tàn, bao số phận người dân vô tội bị giặc sát hại.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

(GLO)- Hàng trăm năm qua, những gốc đa lặng lẽ vươn mình trong rừng già Kon Ka Kinh, thấm đủ chuyện nhân sinh để hóa thành "chứng nhân" của đại ngàn. Quần thể đa cổ thụ không chỉ tạo nên cảnh quan kỳ vĩ, mà còn trở thành di sản tinh thần gắn bó với bao thế hệ cư dân sống dựa vào rừng.

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

null