Hồn quê từ những làng nghề - Bài 2: Làng hến 300 năm tuổi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Nằm bên bờ sông La thơ mộng, ngôi làng Bến Hến, thuộc xã Trường Sơn, huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh) đã gắn liền với nghề đãi hến hơn 300 năm qua. Từ cái nghề giản dị ấy đã mang đến cuộc sống an lành, nâng niu ước mơ con chữ cho biết bao gia đình.

Làng nghề

Chiều cuối tháng 6, khi cơn mưa hiếm hoi ngày hè vừa dứt, ánh nắng đã nhuộm vàng trên con đường dẫn vào làng Bến Hến, xã Trường Sơn, huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh). Trong những túp lều xếp dài dọc bên bờ sông, lò bếp đỏ lửa, sợi khói trắng theo gió cuộn ra dòng La nơi con thuyền “đi hến” nối đuôi đang trở về. Neo thuyền vào bờ, những người đàn ông thân hình vạm vỡ, rám nắng bước xuống với nắm cơm ăn dở, kết thúc ngày vất vả cào hến trên sông.

“Hến về rồi, bắt đầu làm việc thôi”, bà Nguyễn Thị Thi (65 tuổi, trú tại thôn Bến Hến) gọi con gái rồi khoác chiếc áo phong phanh, đội thêm chiếc nón lá, nhanh chân hướng về phía mũi thuyền. “Nghề đãi hến là nghề được xếp vào hàng “tứ bần”. Cứ mở mắt ra đã thấy cực, ấy mà hết đời cụ kị, qua đời ông cha nay lại đến đời tôi vẫn cứ trôi dạt nơi bến sông. Cào hến, nhiệm vụ của đàn ông, còn phụ nữ chúng tôi là đãi sạch, loại bỏ đá, bùn để bỏ vào bếp luộc”, bà Thi mở đầu câu chuyện.

Một góc nhỏ tại làng Bến Hến vào lúc thuyền cập bờ

Một góc nhỏ tại làng Bến Hến vào lúc thuyền cập bờ

Lội nước sông ngang đầu gối, người đàn bà khom lưng mang từng xô cát, bùn trộn lẫn hến vừa lấy từ khoang thuyền ra. Tay trái cầm rổ, tay phải khuấy đều trong nước, nhịp nhàng đưa lên, rồi lại đưa xuống, những con hến bằng ngón áp út đen bóng cứ thế nổi lên. Theo gia đình đãi hến từ năm 10 tuổi, đến nay bà Thi có thâm niên hơn 50 năm trong nghề. Ở cái tuổi lục tuần, nhưng đãi hến thuần thục, nhanh nhẹn chẳng kém người trẻ ở làng. Cả người ướt đẫm, bà Thi cầm mảnh áo khô nơi tận cổ, quẹt ngang mặt rồi kể: “Sinh ra từ làng sông nước, tôi đã có hơn nửa đời gắn bó với nghề đãi hến. Theo nghề của bố mẹ, lấy chồng cũng gắn bó với nghề, từ lâu tôi đã xem công việc này là nồi cơm, là một phần máu thịt của cuộc đời”. Thường ngày, lúc 2h sáng, khi trời còn chưa tỏ, con thuyền của gia đình bà Thi bắt đầu dong đèn, chuẩn bị cho một ngày cào hến mới. Hôm nay, điểm cào hến ở cuối sông La, nơi góp nước với sông Lam trước khi chảy về Biển Đông. Bà Thi nói, hến chỉ sống từ đây ngược về mạn thượng nguồn, còn qua xuống đến biển chỉ có con giắt - một loài nhuyễn thể có họ hàng với hến nhưng vỏ mỏng hơn, thân lép hơn.

Bà Thi tiếp câu chuyện, ngày trước người dân nghề hến còn vất vả hơn nhiều. Lấy được hến phải chèo thuyền, ngụp xuống nước dù ngày nắng hay đêm mưa giá rét. Nay có thuyền máy nhưng công việc cào hến vẫn chưa hết gian truân. Trước đây, nghề làm hến không đủ để sống, nhất là thời kỳ “gạo châu, củi quế”, nhưng không vì thế mà người dân bỏ nghề. Họ cùng cố gắng, mót từng con hến chia nhau vượt qua cơn bĩ cực. “Nghề này vất vả lắm. Lặn, ngâm mình dưới sông, không ít lần bị thương do dẫm trúng mảnh thủy tinh. Nhiều người nói bỏ nghề, nhưng rồi bỏ làm sao được. Vì nhờ nghề mà chúng tôi có cái ăn, cái mặc, con cái tìm đến cái chữ, có công việc để cả đời gắn bó. Giờ làng cũng khá lên cũng nhờ con hến”, bà Thi chia sẻ.

Cơ cực nghề đãi hến

Bà Nguyễn Thị Thi, người theo nghề đãi hến 50 năm qua

Bà Nguyễn Thị Thi, người theo nghề đãi hến 50 năm qua

Trong căn lều dựng tạm, bà Nguyễn Thị Thủy (51 tuổi), khom người, đảo tay liên tục trên chảo đang sôi sùng sục, bọt nổi trắng xoá. Người phụ nữ làm việc như một cỗ máy di động, không thừa một động tác nào, vừa thổi lửa, bỏ muối, rồi tay đảo đều….

“Nấu hến không cần đổ nước, tự nước con hến tiết ra là đủ. Để lấy ruột con hến ra cho tròn, săn đều lò phải đủ nhiệt, lửa đun sôi, trào bọt 3 lần, ruột hến sẽ tự tách ra. Nấu xong, đưa ra sông đãi lần cuối để lấy ruột”, bà Thủy nói. Cứ thế, qua đôi tay của người làm nghề gần 40 năm, từng thúng hến được tách vỏ, để lấy chút tinh tuý của đời con hến. Đổ mẻ hến vừa nấu xong ra rổ, bà Thủy chia sẻ, để tạo ra thành phẩm hến ngọt bùi, việc đứng bếp rất quan trọng. Không phải ai cũng làm được.

Hến khi làm sạch các lớp bùn, loại bỏ đá, cát sẽ được đưa vào bếp để nấu. Mỗi lần nấu 15 phút chỉ được khoảng 3kg. Bước qua bờ sông trải đầy vỏ hến, chứng tích của những cuộc mưu sinh nhọc nhằn dầm mình trên nắng, dưới nước, bà Thủy cười tươi nói: “Nhìn thế thôi, cứ 10kg hến mới được 1kg ruột. Ngày đãi cả tạ hến, tối đến đau hết phần sống lưng. Minh chứng cho sự vất vả là nhìn người có tuổi ở đây, ai cũng lưng còng sớm vì quanh năm khom mình đãi hến”.

“Bến Hến, địa danh hình thành trên 300 năm tuổi ở xã Trường Sơn, nơi có 100 hộ dân đang theo nghề. Đặc biệt hơn, ở đây còn có đền thờ ông tổ của nghề làm hến - đền Làng Cào. Nghề hến không đơn thuần chỉ là nghề để kiếm sống, mà còn là giá trị văn hóa, lịch sử đi cùng năm tháng. Sau thời gian “giữ lửa”, phát triển nghề đãi hến, nay làng Bến Hến đã vươn lên khá giả”

Lãnh đạo xã Trường Sơn cho hay

Nghề làm hến được người dân Trường Sơn làm quanh năm, nhưng chính vụ là 3 tháng Hè. Vào mùa cao điểm, mỗi thuyền có thể cào được 6 -7 tạ hến/ngày. Hến sông La cứ như theo chu kỳ, năm nay được mùa, năm sau lại ít đi. Như năm nay, hến chắc, ngọt thịt, người dân cũng ấm lòng vì có thêm thu nhập. Nghề làm hến cũng lênh đênh như con thuyền trên sông, chỉ đến độ tháng 8 âm lịch, lũ lên, người phu hến mới được nghỉ ngơi bên gia đình. Rồi qua Tết, những con thuyền lại tiếp tục ngược xuôi để bắt đầu mùa hến mới.

Người làm nghề chia sẻ, cào hến, đi bắt hến không dễ dàng gì vì phải phụ thuộc vào con nước. Làm hến cũng không phân biệt, không tính mùa, đi ngày hay đêm. Nhưng yêu cầu đầu tiên là phải thạo bơi lội và giỏi chịu lạnh. Hến, được ví như một thứ “lộc trời” đặc biệt mà dòng La mở lòng ban phát cho bao phận người làng quê này. Người làm hến chẳng thể lý giải nổi vì sao dòng sông này nhiều hến đến thế, đến mùa cứ sinh sôi nảy nở. Nhưng điều mà ai ở quê này cũng khẳng định là hến ngọt bởi được phú từ dòng sông La bình yên, sự kết tinh từ trung du núi rừng Trường Sơn, phù sa miền đồng bằng Đức Thọ.

Vừa đãi hến bên sông, bà Phạm Hồng Thơm (40 tuổi) vui mừng khi vừa bán được mẻ hến nóng hổi cho khách xa, thu về hơn 1 triệu đồng. Bà Thơm nói, ngày may mắn thì kiếm được tiền triệu, cũng có ngày chẳng đủ bù lỗ tiền dầu. “Về đãi mà thấy hến nhiều là vui vì còn có tiền. Nhưng cũng có nhiều hôm hến ít đi, càng đãi càng buồn vì không đủ bù lỗ. Cái nghề gian nan, bấp bênh lắm. Hến tách ruột khi làm xong được bán giá từ 70-90 ngàn đồng/kg”, bà Thơm nói.

Chiều muộn, mặt trời dần khuất bóng sau dãy Trường Sơn, trên cầu Thọ Tường nhìn xuống, những phận người đang khom mình với rổ hến bên dòng La xanh mát. Từ những bếp lửa nhỏ ở làng, hến đi đến muôn nơi, theo chân thương lái ra Hà Nội, ngược vào miền Nam, tỏa đi các chợ gần xa. Văng vẳng đâu đây vọng lên tiếng rao của các mẹ, các chị “Hến ngọt, rọt nậy, đong đầy, bán rẻ ai mua …”.

(Còn nữa)

Theo Hoài Nam (TPO)

Có thể bạn quan tâm

Nhân chứng đường số 7

Nhân chứng đường số 7

Đã 50 năm sau cuộc truy kích trên đường số 7 (nay là quốc lộ 25), nhưng những cựu binh vẫn hào hùng kể về câu chuyện một thời kiên cường, sẵn sàng đem cả tính mạng dâng cho Tổ quốc.

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối: Vươn mình trong kỷ nguyên mới

(GLO)- 50 năm sau ngày giải phóng, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng nỗ lực vươn lên của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, vùng đất “nóc nhà” của Đông Dương chuyển mình mạnh mẽ. Bước vào giai đoạn mới, vùng Tây Nguyên đang đứng trước vận hội mới, phát huy lợi thế vươn lên cùng đất nước.

Các dự án triển khai dang dở, kéo dài (trong ảnh là đoạn đường cụt giữa TP. Gia Nghĩa do vướng mặt bằng) làm lãng phí nguồn lực đầu tư công

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 4: Gia Lai ngày ấy, bây giờ...

(GLO)- Sau ngày giải phóng năm 1975, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc tỉnh Gia Lai đã cùng chung sức, kiến thiết lại quê hương từ đống hoang tàn của chiến tranh. Đến nay Gia Lai đã vươn mình phát triển mạnh mẽ, từ đô thị đến nông thôn khoác lên mình màu áo khang trang. 

Lối về nẻo thiện

Lối về nẻo thiện

Nơi ấy, những con người lầm lỗi bắt đầu với từng con chữ dưới sự dìu dắt của những người thầy mang sắc phục công an. Lớp học đặc biệt còn nhen nhóm ý chí hoàn lương, mở thêm một cánh cửa ra thế giới bên ngoài.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 7: Ngày giải phóng qua lời kể của những người tham gia chiến đấu

Vào những ngày tháng Tư lịch sử, không khí tại TP Hồ Chí Minh náo nhiệt hơn, nhất là khi những tiêm kích Su và trực thăng của Quân chủng Phòng không - Không quân Việt Nam bay tập luyện trên bầu trời thành phố, chuẩn bị cho chương trình kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam (30/4/1975 - 30/4/2025).

Xanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2

E-magazineXanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2: Buôn Ma Thuột từ hoang phế vươn lên thủ phủ Tây Nguyên

(GLO)- Nếu chiến thắng Đak Tô-Tân Cảnh ( năm 1972) xoay chuyển cục diện chiến trường Tây Nguyên thì chiến thắng Buôn Ma Thuột đánh sập “tử huyệt” của địch, mở ra Chiến dịch Hồ Chí Minh để Bắc-Nam sum họp một nhà. Từ một thị xã hoang phế, Buôn Ma Thuột ngày nay xứng đáng là thủ phủ Tây Nguyên

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Từ bao đời nay, với người dân trên đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), mỗi khi có người thân gặp nạn ngoài biển mà không tìm thấy xác, gia đình họ sẽ tìm đến “pháp sư” nhờ nặn một “hình nhân thế mạng” bằng đất sét, thực hiện nghi lễ chiêu hồn, nhập cốt rồi mang đi chôn như người quá cố.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 5: Chuyện về người chiến sĩ nhiều lần cảm tử, góp công giải phóng miền Nam

Phải hẹn rất nhiều lần, tôi mới gặp được người cựu chiến binh, Đại uý Nguyễn Đức Trọng (SN 1956, quê quán xã Long Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An, người góp công cùng đồng đội tham gia giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 4: 'Địch đánh núi Dinh thành vôi, các đồng chí sẽ thành tượng đá'

Khi ấy, có lúc nguy nan, đồng chí Phó Chính ủy Trung đoàn 812, Đại tá Nguyễn Văn Tý động viên chúng tôi: Bọn địch đánh núi Dinh thành vôi, các đồng chí sẽ thành tượng đá. Dù sống hay chết, chúng ta đều là những anh hùng của dân tộc này!.., ông Nguyễn Công Binh nhớ lại.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 1: Chiến thắng Đức Lập trong ký ức của một cựu binh

30/4 năm nay đánh dấu mốc chặng đường 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Bắc Nam sum họp một nhà. Để có được niềm hạnh phúc cho ngày thống nhất ấy, không biết bao nhiêu công sức, máu xương của các thế hệ cha anh đã hy sinh vì Tổ quốc.

Về Đất Tổ nghe chuyện cây nghìn năm tuổi - Bài 2: Những đại lão mộc bên dòng sông Bứa

Về Đất Tổ nghe chuyện cây nghìn năm tuổi - Bài 2: Những đại lão mộc bên dòng sông Bứa

Đứng sừng sững bên dòng sông Bứa (đoạn qua Khu 4, xã Quang Húc, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ), cây thị cổ được công nhận cây di sản Việt Nam có tuổi đời ước tính hơn 1.100 năm vẫn xanh tươi, tỏa bóng mát. Hàng năm, “cụ” thị vẫn ra hoa trái lan tỏa mùi hương nồng nàn.