Có thể chia ẩm thực Tây Nguyên chia làm 2 mảng: món ăn lễ hội và món ăn thường ngày.
Nếu như những món lễ hội đã được các nhà hàng truyền thống khai thác và trở nên quen thuộc với du khách thì giờ đây chính bữa cơm giản dị nơi bếp rẫy đang được đưa lên bàn tiệc.
Những “mẹt cơm đồng bào” như gói gọn hương vị đời thường ấy không chỉ làm say lòng thực khách mà còn mở ra một xu hướng thưởng thức ẩm thực bản địa mới giữa không gian đô thị Pleiku.
Bắt đầu hành trình “tìm hương rừng giữa phố” ở nhà hàng Dăm San (193 Trần Quý Cáp, phường Diên Hồng), thực khách được trải nghiệm một mâm cơm Jrai đúng hương vị. Trong không gian ấm áp của bếp lửa và cầu thang gỗ, những bài tình ca Tây Nguyên vang bên tai, mùi cá khô nướng, măng xào, canh tập tàng quyện hương lá é… gợi ký ức buôn làng.
Chị Rah Lan Huế-nữ bác sĩ người Jrai sinh ra ở ngôi làng cách Pleiku hơn 90 km-xúc động nói: “Nhìn mâm cơm là tôi thấy nhớ nhà, nhớ làng”. Đặc biệt, giữa mâm cơm là bát canh tập tàng nấu từ cà đắng, cá khô, hoa bí, lá é, ớt chỉ thiên, nấm… Giữa phố núi, những món ăn dân dã ấy bỗng trở thành “cầu nối” đưa thực khách trở về với Tây Nguyên nguyên sơ.
Chủ nhà hàng Dăm San là chị Rơ Mah H’Nin, người con Jrai sinh ra trên vùng đất Ayun Pa (Gia Lai). Ban đầu, mâm cơm Jrai không hề có trong thực đơn; chị chỉ nấu để thỏa niềm yêu thích, để vơi nỗi nhớ hương vị truyền thống. Không ngờ, chính những mâm cơm dân dã ấy lại trở thành món được ưa chuộng nhất của quán.
Chị H’Nin chia sẻ: “Bà con đi rừng, đi rẫy gặp gì nấu nấy cho bữa hằng ngày. Khi đưa lên bàn tiệc tại nhà hàng, chúng tôi vẫn giữ trọn tinh thần ấy, từ hình thức đến hương vị đều phải mang được cái hồn của ẩm thực truyền thống”.
Tại Bếp nhà Lem (169 Tôn Đức Thắng, xã Biển Hồ), những món ăn mang hương vị “bếp rẫy” được đưa vào thực đơn phục vụ cả người dân địa phương lẫn du khách. Ở đây có các món ăn heo gác bếp, thịt nướng ống tre, gỏi cà đắng cá khô, a căm-món của người H’re với ốc đá, ếch suối, cá bống suối, cà đắng, rau rừng, sả thơm… đùm lá chuối nướng than hồng.
Đặc biệt, xôi que Ê Đê là món hút khách ở đây. Xôi được đồ chín, bày lên lá chuối, kẹp cùng xiên thịt heo nướng rồi gói lại, đặt lên than hồng. Theo đầu bếp, phải nướng thật khéo để nước thịt thấm vào xôi, lá chuối cháy sém mới dậy lên mùi thơm đặc trưng, khác hẳn cách hấp chín thông thường.
Chị Hoàng Thị Thu Thủy (du khách Hà Nội) kể: “Chiều muộn, sau khi dạo Biển Hồ, chúng tôi tình cờ ghé Bếp nhà Lem. Trời se lạnh, ngồi bên bếp than hồng ngay dưới những tán thông xanh, thưởng thức những món dân dã, lắng nghe các đầu bếp địa phương kể chuyện tuổi thơ gắn với từng món ăn, tự nhiên thấy bữa ấy ngon nhất và đọng lại nhiều cảm xúc nhất trong chuyến đi”.
Ảnh: Minh Châu
Nếu muốn trải nghiệm một bữa cơm giản dị như ngay trong căn bếp của người bản địa, quán Cơm đồng bào (03 Phùng Hưng, phường Pleiku) chính là địa chỉ gợi cảm xúc ấy cho thực khách. Chủ quán là cô gái trẻ Jrai Kpă Nguyễn Thu Hồng đã mang cả ký ức quê nhà lên bàn ăn.
Thực đơn phong phú, bình dị với những món nghe tên đã thấy vị cay, hương rừng thoang thoảng: cá giã lá é, sóc bò, thịt sóc muối ớt, măng trộn ớt, cà sóc, hoa chuối nướng, canh củ sắn nấu tép… Thậm chí, muối cũng trở thành “món” trong thực đơn: muối kiến vàng, muối lá teng leng, muối cỏ thơm.
“Người Jrai chỉ cần nấu cơm gạo rẫy, ăn với các loại muối cũng thấy ngon, hết cả nồi cơm. Nhiều thực khách đến đây cũng rất thích các loại muối chấm mang hương vị rừng núi Tây Nguyên”-chị Kpă Nguyễn Thu Hồng chia sẻ.
Phố núi Pleiku có nhiều nhà hàng nổi danh với ẩm thực truyền thống. Nhưng phải đến gần đây, những món ăn thường ngày mới được khai thác mạnh mẽ trong kinh doanh ẩm thực với cái tên rất dân dã “Cơm đồng bào”. Hiện tại, nhiều nhà hàng, quán ăn, thực khách có thể tìm thấy một bữa cơm giản dị như ở nhà nhưng với một trải nghiệm mới mẻ, thú vị.
Điều đó cho thấy ẩm thực Tây Nguyên là một kho báu, những gì chúng ta biết mới chỉ là một góc nhỏ nếu không được chính chủ nhân mang từ góc bếp lên bàn tiệc để giới thiệu. Món ăn dân dã khiến thực khách không chỉ thưởng thức mà còn muốn tìm hiểu thêm câu chuyện phía sau hương vị ấy.