Đoàn Tử Huyến - người đưa nền văn học bác học của thế giới về Việt Nam

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Nếu ai đó cho rằng dịch văn học phải có cảm quan văn học và phải có tài năng văn học thì mới chuyển ngữ thành công được, thì Đoàn Tử Huyến có cả hai.

Dịch giả Đoàn Tử Huyến. (Nguồn: nhandan.com.vn)
Dịch giả Đoàn Tử Huyến. (Nguồn: nhandan.com.vn)


Có lẽ với những người yêu văn chương, hẳn sẽ không thể quên được sự kiện xảy ra vào năm 2016, khi một dịch giả nổi tiếng đã có "cú lừa thần chết ngoạn mục" để trở về sau cơn tai biến đêm giao thừa Bính Thân.

Sự trở về đó của ông đã được gia đình và anh em bằng hữu đón mừng bằng cách tái bản 7 đầu sách, đều là những tác phẩm nổi tiếng của văn học Nga do chính ông dịch sang tiếng Việt.

Người đàn ông được giới văn chương vô cùng yêu quý và kính trọng đó chính là dịch giả Đoàn Tử Huyến, một trong những “cây đa” trong làng dịch thuật Việt Nam.

Nhưng đã không có một "cú lừa" nào nữa xảy ra, ngày 22/11/2020, dịch giả Đoàn Tử Huyến đã mãi mãi ra đi. Khép lại một đời người, một đời văn ở tuổi 68.

Dịch giả xuất sắc, người có công đưa nhiều tác phẩm văn học Nga kinh điển vào Việt Nam

Dịch giả Đoàn Tử Huyến sinh năm 1952 tại xã Đức Lạc, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Ông tốt nghiệp đại học tại Nga, rồi trở về nước giảng dạy văn học Nga tại Đại học Sư phạm ngoại ngữ Hà Nội.

Sau đó, ông chuyển sang làm biên tập viên Nhà xuất bản Lao Động, Phó Tổng biên tập Tạp chí Văn học nước ngoài của Hội Nhà văn Việt Nam. Đoàn Tử Huyến không những là một dịch giả tiếng Nga rất giỏi, chuyên về các tác phẩm văn học lớn của Nga-Xô Viết, mà còn là một trong những người xây dựng không gian sinh hoạt văn hóa, văn học đầu tiên ở Hà Nội cho các nhà văn, nghệ sỹ với Trung tâm Văn hóa ngôn ngữ Đông Tây.

Dịch giả Đoàn Tử Huyến được biết đến với rất nhiều tác phẩm đưa bạn đọc đến gần hơn với nền văn học bác học của thế giới như “Diễn từ của các nhà văn Nga đoạt giải Nobel,” “Các nhà thơ đoạt giải Nobel,” "Các nhà văn đoạt giải Nobel,” “108 nhà văn thế kỷ 20”…

Ngoài ra, ông còn đem đến cho bạn đọc những tác phẩm nổi tiếng như “Tiếng gọi vĩnh cửu” (tiểu thuyết của Ivanov), “Kỳ lạ thế đấy cuộc đời này” (tiểu thuyết của D.Granin), “Nhật ký vũ trụ của Ion lặng lẽ” (chuyện giả tưởng của S.Lem) và “Nghệ nhân và Margarita” (tiểu thuyết của M.Bulgacov)... Trong đó, “Nghệ nhân và Margarita” đã được trao Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam.

Ngoài "Nghệ nhân và Margarita," Đoàn Tử Huyến còn dịch tiểu thuyết "Những quả trứng định mệnh," "Trái tim chó"... cũng của tác giả Bulgacov, tập tản văn "Giọt rừng" (Mikhail Prisvin), truyện dài "Đêm sau lễ ra trường" (Vladimir Tendriacov), tiểu thuyết "Đấng cứu thế" (Miguel Otero Silva), tập truyện ngắn "Khóm hoa tử đinh hương" (nhiều tác giả)...

Ông cũng biên soạn và dịch chung một số tác phẩm khác. Đó là: tiểu thuyết "Bố già" (tác giả Mario Puzo, dịch chung với Trịnh Huy Ninh); "Văn học hậu hiện đại: Những vấn đề lý thuyết" (Lại Nguyên Ân, Đoàn Tử Huyến biên soạn); "Tuyển tập truyện vừa và ngắn A. Cuprinm" (Đoàn Tử Huyến, Minh Hạnh, Nguyễn Kim Giao dịch); "Người đàn bà mà tôi ruồng bỏ" (Đoàn Tử Huyến, Hoàng Thái dịch)…

Nếu ai đó cho rằng dịch văn học phải có cảm quan văn học và phải có tài năng văn học thì mới chuyển ngữ thành công được, thì Đoàn Tử Huyến có cả hai.

Nhà thơ, nhà giáo dục học Nguyễn Thụy Anh đã bày tỏ lòng thương tiếc dành cho dịch giả Đoàn Tử Huyến, bậc tiền bối mà chị hết sức kính trọng và coi như hình mẫu để noi theo: “Tính cách khảng khái không màng danh lợi của chú, phong thái tự do tự tại, cách sống chân tình, yêu quý bạn hữu, tôn trọng lớp trẻ của chú, sức lao động bền bỉ và mạnh mẽ của chú, phong cách làm việc chuyên nghiệp, biết lắng nghe mà không thoả hiệp của chú... không chỉ khiến cháu kính trọng chú mà còn coi chú như một chỗ dựa tinh thần trong dịch thuật”.

Một con người tận tâm với nghề nghiệp

Với vai trò là người làm xuất bản, Đoàn Tử Huyến chuyên làm các bộ sách văn học, văn hóa có giá trị nhưng khó bán. Ông tha thiết làm, lặng lẽ làm. Trong đó phải kể đến bộ "Phan Bội Châu toàn tập" in hai lần, "Nguyễn Công Trứ trong dòng lịch sử" 1.100 trang, Mỹ học Hegel cùng các cuốn sách triết học, văn hóa học khác của nhà văn hóa Phan Ngọc…


 

Dịch giả Đoàn Tử Huyến. (Nguồn: laodong.vn)
Dịch giả Đoàn Tử Huyến. (Nguồn: laodong.vn)


Giáo sư Chương Thâu - tác giả bộ "Phan Bội Châu toàn tập" - từng chia sẻ rất xúc động về sự tử tế, trong sáng của ông Đoàn Tử Huyến khi đã đỡ đầu cho bộ sách không đâu in của ông.

Với việc lập ra Nhà sách Đông Tây, sau là Trung tâm Văn hóa Đông Tây, trực thuộc Hội Nghiên cứu khoa học Đông Nam Á, Đoàn Tử Huyến được đánh giá là một trong những người đi đầu mở ra những không gian sinh hoạt văn hóa văn học cho văn nghệ sỹ ở Hà Nội.

Hiện nay, Trung tâm đã trở thành tụ điểm giao lưu văn hóa của giới văn nghệ. Thư viện-càphê sách Đông Tây ở Cầu Giấy, Hà Nội của ông cũng là địa chỉ quen thuộc của giới văn nghệ sỹ Hà Nội. Nhiều tác phẩm mới của bạn bè văn chương đã được ra mắt ở nơi này. Bạn đọc có thể giao lưu với các tác giả mình yêu thích, ngưỡng mộ, cũng có thể vừa ngồi nhâm nhi cà phê, vừa đọc và mua sách tại đây.

Và "Một khung lặng chứa đầy môi mắt"

Ngoài đam mê văn chương, ông còn yêu thích nghệ thuật nhiếp ảnh, thích chụp sông núi và mặt người. Trong những buổi giao lưu, giới thiệu sách ở Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây, Đoàn Tử Huyến thường lặng lẽ ngồi một góc với chiếc máy ảnh, mái tóc lãng tử lòa xòa che đi một phần khuôn mặt.

Ông từng ghi lại chân dung của nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, chính khách, bạn bè thân thiết và cả những vị khách qua đường... Được sự giúp đỡ của nhiếp ảnh gia Trần Định, Đoàn Tử Huyến đóng khung các tác phẩm của mình trong một khuôn vuông mà ông gọi là "một khung lặng chứa đầy môi mắt."

Đoàn Tử Huyến từng làm thơ nói về thú chơi ảnh của bản thân:
Ngó thiên hạ chơi ta cũng chơi.
Ta chơi chân dung vuông mặt người:
Một khung lặng chứa đầy môi mắt,
Tưng tửng lai rai những ý lời...

Độc giả có thể chiêm ngưỡng một số "khuôn mặt vuông" ông từng chụp được sắp đặt xen kẽ trên giá sách ở Không gian văn hóa Đông Tây, như chứng nhân về sự tồn tại của người sáng lập nơi đây.

Theo Ngọc Lan (TTXVN/Vietnam+)

Có thể bạn quan tâm

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Trong ngôi nhà sàn dưới chân núi ở làng K8, xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh), Nghệ nhân nhân dân Ðinh Chương nở nụ cười sảng khoái, hồ hởi nói: “Bà con trong làng đang trông chờ ngày 1.7.2025, để không chỉ núi liền núi, sông liền sông mà đồng bào Bana ở hai tỉnh trước đây sẽ về chung mái nhà tỉnh Gia Lai mới”.
Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Nhân dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh (1.7.1915 – 1.7.2025), sáng 29.6, tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng tổ chức Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp” nhằm tri ân những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh đối với Đảng, đất nước và nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và cắt băng khai mạc Triển lãm.
Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
Núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh) đã đi vào thơ của tác giả Nguyễn Thanh Mừng. Ảnh: Phạm Quý

Cao nguyên trong thơ Nguyễn Thanh Mừng

(GLO)- Tên tuổi nhà thơ Nguyễn Thanh Mừng gắn liền với các tập thơ “Rượu đắng”, “Ngàn xưa”, .... Viết không nhiều nhưng thơ ông lại có mặt trong hầu hết các tuyển tập danh tiếng thơ Việt Nam hiện đại. Mấy năm gần đây, ông dành tình thương mến với Tây Nguyên và viết nhiều về vùng đất này.

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

(GLO)- Với đặc thù làm việc trong sự cô đơn, tĩnh lặng, nhiều kỹ thuật viên (KTV) có kinh nghiệm tại một số phòng thu trên địa bàn TP. Pleiku (tỉnh Gia Lai) đang âm thầm đứng sau những bản thu chất lượng của các ca sĩ chuyên và không chuyên, chắp cánh cho đam mê âm nhạc.

null