'Báu vật' của làng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Hàng chục cây kơ nia trăm năm tuổi được người dân ở Bình Định ví như 'báu vật' được bảo vệ qua nhiều thế hệ. Địa phương đang lập hồ sơ đề nghị công nhận rừng kơ nia này thành rừng cây di sản VN.

Kơ nia là tên địa phương của loài thực vật có tên khoa học là Irvingia malayana thuộc chi Irvingia, nguồn gốc ở châu Phi và Đông Nam Á. Ở châu Á, cây kơ nia có ở Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Indonesia và VN.

Rừng cây kơ nia ở thôn Hòa Mỹ, xã Nhơn Phúc, TX.An Nhơn (Bình Định). ẢNH: HẢI PHONG
Rừng cây kơ nia ở thôn Hòa Mỹ, xã Nhơn Phúc, TX.An Nhơn (Bình Định). ẢNH: HẢI PHONG
Cây kơ nia có tuổi thọ hàng trăm năm tuổi ở nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ. ẢNH: HẢI PHONG
Cây kơ nia có tuổi thọ hàng trăm năm tuổi ở nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ. ẢNH: HẢI PHONG

Ở VN, kơ nia tập trung nhiều nhất ở các tỉnh Tây nguyên như Kon Tum, Đắk Lắk. Đặc biệt, với người đồng bào Tây nguyên, loài cây này mang ý nghĩa tâm linh rất lớn. Họ coi loài cây này là nơi trú ngụ của thần thánh, vong linh những người đã khuất nên rất ít khi họ đụng chạm, chặt phá.

Trên nương rẫy của đồng bào Tây nguyên thường có các cây kơ nia cổ thụ được sử dụng như cây che mát mỗi lúc nghỉ giải lao, nghỉ trưa. Cây có sức sống rất dẻo dai nhờ thân to thẳng, rễ cọc ăn sâu, vững chãi lại chịu hạn tốt.

CỤM RỪNG NGUYÊN SINH

Tại làng Hòa Mỹ, xã Nhơn Phúc, TX.An Nhơn (Bình Định) hàng chục cây kơ nia có tuổi thọ hàng trăm năm, đang vươn mình tươi tốt trông như một "cụm rừng nguyên sinh" ở đồng bằng. Đây là một điều lạ, vì tại đồng bằng, rất hiếm khi thấy được bóng dáng cây kơ nia, mọc thành rừng.

Người dân thôn Hòa Mỹ cho rằng rừng kơ nia hàng trăm năm tuổi này là nét đặc trưng không riêng người dân thôn Hòa Mỹ mà của xã Nhơn Phúc, thậm chí người dân cả tỉnh Bình Định biết đến cũng sẽ thấy tự hào vì có một rừng kơ nia cổ thụ độc đáo, vô giá được người dân gìn giữ bao đời nay. Vậy nên người dân nơi đây rất ý thức và trách nhiệm để chăm sóc, bảo vệ.

Cây Kơ nia sừng sững vươn mình che bóng mát. ẢNH: HẢI PHONG
Cây Kơ nia sừng sững vươn mình che bóng mát. ẢNH: HẢI PHONG

Ông Nguyễn Văn Cửu (65 tuổi, ở thôn Hòa Mỹ, xã Nhơn Phúc) cho biết, khi ông còn nhỏ đã thấy rừng kơ nia cao lớn ở đây, không biết rừng cây này có từ thời nào. Ở địa phương, người dân thường gọi cây kơ nia là cây cầy.

Ông Cửu kể, lúc trước rừng kơ nia có tới cả trăm cây lớn nhỏ. Có những cây cao tới hàng chục mét, đường kính một số gốc khá lớn, phải 2 - 3 người ôm mới xuể. Điều đặc biệt của loài cây này là xanh tốt quanh năm bởi không có mùa thay lá. Nhiều loài chim, thú thường tìm về đây trú ngụ tạo nên hệ động, thực vật phong phú, đa dạng.

Lúc nhỏ, ông hay cùng đám bạn đi thả bò, chăn trâu cứ nắng là vào rừng kơ nia núp dưới tán cây. Mùa kơ nia sai quả, nhiều đám trẻ tranh nhau nhặt trái để ăn. Hạt kơ nia ăn rất ngon, béo nên bây giờ đã trở thành đặc sản.

"Mỗi độ cây kơ nia cho quả, bọn trẻ chúng tôi thường rủ nhau trèo lên trên ngọn hái những quả chín có màu vàng tươi rồi dùng đá đập thật mạnh lấy phần nhân bên trong để ăn. Nhân có vị bùi, béo như hạt điều, hạt mắc ca nhưng không ngấy. Ai lớn tuổi hơn thì dạo quanh gốc, nhặt những hạt rụng xuống đất đem về chôn trong vườn nhà cho tróc hết phần vỏ, lấy hạt rửa phơi khô dùng dần", ông Cửu nói.

LẬP HỒ SƠ ĐỀ NGHỊ RỪNG CÂY DI SẢN

Toàn thôn Hòa Mỹ có 3 khu vực có cây kơ nia mọc. Tuy nhiên, nhiều nhất phải kể đến khu vực nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ (trước đây là khu đình làng). Ông Trương Đình Vọng (62 tuổi, ở thôn Hòa Mỹ) chia sẻ: "Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, sự tàn phá của thiên tai, nhân tai, số lượng cây kơ nia bị giảm sút đáng kể. Qua thống kê, hiện nay chỉ còn khoảng hơn 30 cây. Điều đó khiến những người gắn bó lâu đời với rừng kơ nia như tôi rất buồn".

Những tán cây Kơ nia vươn mình đón nắng mai. ẢNH: HẢI PHONG
Những tán cây Kơ nia vươn mình đón nắng mai. ẢNH: HẢI PHONG

Theo ghi nhận của PV Thanh Niên, rừng cây kơ nia mọc nhiều nhất tại nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ, bên ngoài khuôn viên cũng có một số cây. Dưới gốc cây là những thảm cỏ xanh mướt đang vươn mình đón ánh nắng ban mai. Những cây kơ nia ở đây tươi tốt, tán rộng che mát cả một khu vực. Những loài sóc, chim hay trú ngụ trên cây, đặc biệt ong rừng cũng về đây hút mật, xây tổ.

Dẫn chúng tôi dạo một vòng quanh những gốc cây kơ nia, ông Phan Văn Thiệt, Trưởng ban công tác mặt trận thôn Hòa Mỹ, cho biết hiếm nơi đâu trên địa bàn tỉnh Bình Định có rừng cây kơ nia như thế này nên nó đã trở thành "độc nhất vô nhị", được người dân nơi đây ví như "báu vật", quyết không cho bất kỳ ai xâm hại đến.

Cũng theo ông Thiệt, dân làng ai nấy đều mong muốn "trợ sức" để rừng cây kơ nia mãi trường tồn, hiện diện, là biểu tượng của làng mỗi khi nhắc đến. Cứ mỗi độ trưa hè, mọi người thường tề tựu về nhà văn hóa, cùng nhau ngồi dưới bóng mát của cây kơ nia kể cho nhau những câu chuyện về cuộc sống, về loài cây xa lạ mà thành thân thương quá đỗi.

"Để bảo vệ, giữ gìn vườn kơ nia, Ban dân chính thôn Hòa Mỹ và các cụ cao niên trong thôn thường xuyên nhắc nhở người dân địa phương không được chặt cây lấy gỗ hoặc đốt phá cây. Một quy tắc "bất thành văn" được lập ra là ai chặt phá cây sẽ bị "bêu tên, kiểm điểm" trong các cuộc họp thôn, xóm. Hầu hết người dân trong thôn đều tự giác chấp hành, bởi họ không muốn phá vỡ quy tắc", ông Thiệt nói.

Người dân ở thôn Hòa Mỹ xem rừng Kơ nia như báu vật. ẢNH: HẢI PHONG
Người dân ở thôn Hòa Mỹ xem rừng Kơ nia như báu vật. ẢNH: HẢI PHONG

Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Lê Thanh Loan, Phó chủ tịch phụ trách UBND xã Nhơn Phúc, cho hay người dân địa phương là "cánh tay nối dài" trong việc khoanh vùng, bảo vệ, bảo tồn, chăm sóc và phát huy giá trị của rừng cây kơ nia. Chính vì vậy, địa phương luôn tăng cường công tác tuyên truyền, quán triệt để người dân nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của rừng kơ nia. Nó không những được ví như "lá phổi xanh" cho thôn Hòa Mỹ mà còn là loại dược liệu quý, bởi theo y học, một số bộ phận của cây được sử dụng làm thuốc chữa no hơi, đầy bụng, trừ sốt rét rừng...

Theo ông Loan, chính quyền địa phương sẽ chỉ đạo Ban dân chính thôn Hòa Mỹ thành lập tổ tự quản để có những biện pháp chăm sóc, theo dõi rừng kơ nia tốt hơn trong thời gian tới.

"Về lâu dài, địa phương sẽ lập hồ sơ đề nghị cơ quan chức năng công nhận rừng kơ nia là rừng cây di sản VN và có định hướng phát triển mạnh loại hình du lịch cộng đồng tại địa phương gắn liền với rừng cây kơ nia", ông Loan cho biết thêm.

Theo Hải Phong (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

Viết giữa mùa măng rừng

Viết giữa mùa măng rừng

(GLO)- Vào tháng 7 đến tháng 11 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, cũng là lúc người dân vùng cao nguyên Gia Lai lội suối, băng rừng để hái măng - thứ sản vật được người Jrai, Bana gọi là “lộc rừng”.

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Trong hai năm 2024-2025, thủ phủ Tây Nguyên trúng đậm cà phê. Chỉ tính riêng huyện Đắk Mil (tỉnh Đắk Nông cũ), các lão nông đã sắm 1.000 ô tô trong năm 2024. Xã Bờ Y (huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi giáp Lào và Campuchia) cũng chung niềm vui ấy...

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Xanh hóa các chốt dân quân thường trực

Xanh hóa các chốt dân quân thường trực

(GLO)- Khi mới xây dựng, các chốt chiến đấu dân quân thường trực biên giới chỉ có công sự, trận địa chiến đấu. Nhờ bàn tay lao động cần cù của cán bộ, chiến sĩ, chốt được phủ xanh bởi bồn hoa, cây cảnh, thảm cỏ, cây xanh và có vườn tăng gia, ao cá, tạo thêm nét đẹp ở nơi biên cương.

Gìn giữ kỷ vật tri ân

Gìn giữ kỷ vật tri ân

(GLO)- Bảo tàng tỉnh Gia Lai đang lưu giữ hơn 4.000 tài liệu, hình ảnh, hiện vật, kỷ vật có giá trị về 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ; trong đó, có gần 300 hiện vật, tư liệu, hình ảnh về các mẹ Việt Nam anh hùng, liệt sĩ ở vùng đất Bình Định trước đây.

Vào rừng... chờ ươi bay

Vào rừng... chờ ươi bay

Sau 4 năm, khi những cánh rừng già miền núi TP.Đà Nẵng (Quảng Nam cũ) chuyển mình vào mùa ươi chín, hàng ngàn người dân lại có một cuộc 'di cư' tạm thời vào rừng sâu chờ 'lộc trời' rơi xuống để nhặt.

null