Bảo vật quốc gia: Bộ sưu tập công cụ đá 800.000 tuổi độc nhất vô nhị

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Bộ sưu tập công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê (Gia Lai) 800.000 tuổi đang trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai (ở TP.Pleiku, Gia Lai) là minh chứng khẳng định VN là một trong những cái nôi của loài người.

NHỮNG PHÁT HIỆN TỘT QUÝ

Bộ sưu tập công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê gồm 10 hiện vật: 4 chiếc rìu tay, 5 công cụ mũi nhọn và 1 chiếc rìu ghè một mặt, được công nhận bảo vật quốc gia vào tháng 1.2023.

Theo hồ sơ của Bảo tàng tỉnh Gia Lai, những hiện vật này được đoàn khảo sát hợp tác VN - Liên bang Nga phát hiện trong quá trình thám sát, khai quật khảo cổ từ năm 2014 - 2019 tại TX.An Khê, Gia Lai. Ở đây, các nhà khảo cổ đã thu được hàng ngàn hiện vật bằng chất liệu đá với những giá trị tột quý. Trong đó, 10 công cụ đá nói trên là hiện vật tiêu biểu của kỹ nghệ sơ kỳ Đá cũ An Khê, nằm trong địa tầng có niên đại địa chất sơ kỳ Pleistocene và niên đại đồng vị phóng xạ trung bình là 800.000 năm cách ngày nay.

Bộ sưu tập công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê.

Bộ sưu tập công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê.

Các công cụ đá trong bộ sưu tập được công nhận bảo vật quốc gia đều có một đầu nhọn. Các mũi nhọn đều được làm từ cuội sông suối, với chất liệu là đá quartzite, có cấu trúc dạng khối rắn chắc, hạt mịn, độ dẻo cao. Thành phần chủ yếu là silic, thích hợp cho việc chặt, đâm khi giết mổ gia súc. Phần mũi của công cụ đá được làm từ kỹ thuật ghè đẽo trực tiếp, đá ghè đá, ghè một mặt với vết ghè lớn, xen vết ghè nhỏ, đều đặn và đan xen nhau. Các vết ghè tập trung cao ở đầu nhọn và hai rìa công cụ.

Theo đánh giá của các nhà khảo cổ Nga và VN, mũi nhọn là công cụ lao động của cư dân sơ kỳ Đá cũ An Khê có kích thước lớn, nặng và có một đầu nhọn lý tưởng. Đầu nhọn này có thể sử dụng bằng những cú đâm cực mạnh tạo ra các lỗ thủng liên tiếp xuyên qua lớp da dày động vật như: trâu, bò, rừng, hươu, nai, voi… Thực nghiệm cho thấy, mũi nhọn tam diện là công cụ hữu dụng để giết mổ động vật lớn, có bộ da dày. Ngoài ra, mũi nhọn còn có thể dùng đào đất tìm củ, tìm con mồi...

PGS-TS Nguyễn Khắc Sử (người cầm hiện vật) có công lớn trong quá trình thám sát, khảo cổ ở An Khê

PGS-TS Nguyễn Khắc Sử (người cầm hiện vật) có công lớn trong quá trình thám sát, khảo cổ ở An Khê

Ông Lê Thanh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Gia Lai, cho biết: "Sở dĩ chúng tôi lựa chọn sưu tập 10 công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê đăng ký bảo vật quốc gia, bởi đây là những chiếc rìu tay/công cụ ghè một mặt/ghè hai mặt nguyên vẹn, độc bản, không giống với bất kỳ công cụ nào do người nguyên thủy chế tác cách đây 800.000 năm ở An Khê nói riêng và VN nói chung".

HÉ MỞ NHIỀU GIÁ TRỊ LỊCH SỬ LOÀI NGƯỜI

Kỹ nghệ sơ kỳ Đá cũ An Khê được đặc trưng bởi tổ hợp công cụ đá làm từ cuội sông suối tại địa phương, kích thước lớn, đá cứng, hạt mịn. Công cụ được ghè đẽo thô sơ, gồm các loại công cụ tiêu biểu là tổ hợp công cụ ghè hai mặt, rìu tay, mũi nhọn, mũi nhọn tam diện và công cụ chặt thô. Trong đó, công cụ chặt thô chủ yếu tìm thấy trong các di tích sơ kỳ Đá cũ châu Á, công cụ ghè hai mặt và rìu tay nổi trội cho Đá cũ phương Tây, còn mũi nhọn tam diện đặc trưng cho sơ kỳ Đá cũ vùng An Khê.

Đặc biệt, 4 chiếc rìu tay ở An Khê được xem là tiêu biểu, điển hình không chỉ cho sơ kỳ Đá cũ An Khê, mà cả Đá cũ châu Á. Chủ nhân những chiếc rìu tay và công cụ mũi nhọn An Khê là những người đứng thẳng (Homo erectus), tiền thân của người hiện đại (Homo sapiens).

Các chuyên gia Đá cũ trên thế giới tham dự hội thảo quốc tế "Kỹ nghệ Đá cũ An Khê trong bối cảnh kỹ nghệ ghè hai mặt châu Á" vào tháng 3.2019 tại Gia Lai đều thừa nhận đây là công cụ độc đáo, tiêu biểu cho kỹ nghệ sơ kỳ nơi đây. Những công cụ đã đạt đến đỉnh cao của kỹ thuật ghè hai mặt, một cách tân lớn trong kỹ nghệ chế tác công cụ đá, đồng thời thể hiện năng lực thích ứng thông minh của con người ở đây với môi trường giàu tre, nứa như VN. Công cụ ghè một mặt/ghè hai mặt trong kỹ nghệ Đá cũ An Khê cũng có những nét khác biệt, độc đáo đáng kể so với phần còn lại của khu vực Á - Âu, xứng đáng có mặt trong bản đồ phân bố kỹ nghệ ghè hai mặt sơ kỳ Đá cũ thế giới.

Theo PGS-TS Nguyễn Khắc Sử (Viện Khảo cổ học VN), từ trước đến nay, ở VN chưa phát hiện được bằng chứng nào về sơ kỳ Đá cũ có niên đại cổ nhất như ở An Khê. Trước đây, thời điểm mở đầu lịch sử VN được xác định là 500.000 năm với sự xuất hiện người đứng thẳng (Homo erectus) ở Thẩm Khuyên và Thẩm Hai (Lạng Sơn). Với phát hiện bộ rìu tay An Khê và niên đại ở 2 di tích Gò Đá và Rộc Tưng với hàng ngàn di vật, thời điểm mở đầu của lịch sử xuất hiện con người trên lãnh thổ, lãnh hải VN được xác nhận cổ hơn rất nhiều, cách ngày nay khoảng 800.000 năm. Các công cụ này đều không khác gì so với các công cụ được phát hiện ở châu Âu, châu Phi và phía nam Trung Quốc.

PGS-TS Nguyễn Khắc Sử cho rằng, việc phát hiện sưu tập công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê đã bác bỏ quan điểm sai lầm của một số nhà nghiên cứu chia lịch sử nhân loại thành 2 vùng Đông và Tây đối lập nhau: Ở phương Tây, phổ biến rìu tay có hình dáng cân đối, quy chuẩn, thể hiện cho sự tiến bộ, năng động; còn phương Đông, tồn tại lâu dài kỹ nghệ cuội ghè đẽo chopper - chopping, thô sơ và phụ thuộc vào hình dáng tự nhiên của hòn cuội, thể hiện cho khu vực bảo thủ, trì trệ, lạc hậu và hầu như không có đóng góp gì vào sự tiến bộ của nhân loại. Nhưng những hiện vật được phát hiện ở An Khê đã tự nhiên phản bác, bác bỏ lại quan điểm trên.

"Các hiện vật được phát hiện ở An Khê chứng tỏ đã có sự phát triển rất cao về trình độ của cộng đồng cư dân trên mảnh đất này. Chúng ta rất tự hào ở VN đã tìm thấy một hệ thống di tích sơ kỳ thời đại đá cũ mang tầm vóc của thế giới, của nhân loại", PGS-TS Nguyễn Khắc Sử nói.

(còn tiếp)

Có thể bạn quan tâm

Nhân chứng đường số 7

Nhân chứng đường số 7

Đã 50 năm sau cuộc truy kích trên đường số 7 (nay là quốc lộ 25), nhưng những cựu binh vẫn hào hùng kể về câu chuyện một thời kiên cường, sẵn sàng đem cả tính mạng dâng cho Tổ quốc.

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối: Vươn mình trong kỷ nguyên mới

(GLO)- 50 năm sau ngày giải phóng, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng nỗ lực vươn lên của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, vùng đất “nóc nhà” của Đông Dương chuyển mình mạnh mẽ. Bước vào giai đoạn mới, vùng Tây Nguyên đang đứng trước vận hội mới, phát huy lợi thế vươn lên cùng đất nước.

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 3

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 3: Đường 7 hồi sinh…

(GLO)- Đường 7 (nay là quốc lộ 25) từng chứng kiến cuộc rút chạy hỗn loạn của quân ngụy vào tháng 3-1975. Nửa thế kỷ trôi qua, vùng đất ấy không còn dáng dấp hoang tàn của chiến tranh mà đã khoác lên mình diện mạo mới, trù phú, màu mỡ và yên bình.

Lối về nẻo thiện

Lối về nẻo thiện

Nơi ấy, những con người lầm lỗi bắt đầu với từng con chữ dưới sự dìu dắt của những người thầy mang sắc phục công an. Lớp học đặc biệt còn nhen nhóm ý chí hoàn lương, mở thêm một cánh cửa ra thế giới bên ngoài.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 7: Ngày giải phóng qua lời kể của những người tham gia chiến đấu

Vào những ngày tháng Tư lịch sử, không khí tại TP Hồ Chí Minh náo nhiệt hơn, nhất là khi những tiêm kích Su và trực thăng của Quân chủng Phòng không - Không quân Việt Nam bay tập luyện trên bầu trời thành phố, chuẩn bị cho chương trình kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam (30/4/1975 - 30/4/2025).

Xanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2

E-magazineXanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2: Buôn Ma Thuột từ hoang phế vươn lên thủ phủ Tây Nguyên

(GLO)- Nếu chiến thắng Đak Tô-Tân Cảnh ( năm 1972) xoay chuyển cục diện chiến trường Tây Nguyên thì chiến thắng Buôn Ma Thuột đánh sập “tử huyệt” của địch, mở ra Chiến dịch Hồ Chí Minh để Bắc-Nam sum họp một nhà. Từ một thị xã hoang phế, Buôn Ma Thuột ngày nay xứng đáng là thủ phủ Tây Nguyên

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Từ bao đời nay, với người dân trên đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), mỗi khi có người thân gặp nạn ngoài biển mà không tìm thấy xác, gia đình họ sẽ tìm đến “pháp sư” nhờ nặn một “hình nhân thế mạng” bằng đất sét, thực hiện nghi lễ chiêu hồn, nhập cốt rồi mang đi chôn như người quá cố.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 5: Chuyện về người chiến sĩ nhiều lần cảm tử, góp công giải phóng miền Nam

Phải hẹn rất nhiều lần, tôi mới gặp được người cựu chiến binh, Đại uý Nguyễn Đức Trọng (SN 1956, quê quán xã Long Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An, người góp công cùng đồng đội tham gia giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 1: Chiến thắng Đức Lập trong ký ức của một cựu binh

30/4 năm nay đánh dấu mốc chặng đường 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Bắc Nam sum họp một nhà. Để có được niềm hạnh phúc cho ngày thống nhất ấy, không biết bao nhiêu công sức, máu xương của các thế hệ cha anh đã hy sinh vì Tổ quốc.