(GLO)- Những ngày đầu tháng 3-2014, chúng tôi có chuyến tham quan tìm hiểu một số địa danh của chiến trường đường 7 năm xưa (nay là quốc lộ 25), đèo Tô Na, cầu Cây Sung, Sông Bờ… một thời gieo rắc nỗi kinh hoàng cho kẻ thù rồi ôm lấy gánh nặng chiến tranh tàn phá, giờ đây đã trở thành miền đất lành cho cuộc sống ấm no đâm chồi, nảy lộc.
Tháng ba năm ấy
Vào những ngày tháng ba của 39 năm về trước, ông Vũ Xuân Mân là Chính trị viên Huyện đội H11 bao gồm các huyện Phú Thiện, Ia Pa bây giờ trực tiếp tham gia chiến dịch đường 7. Ở tuổi 80, sức khỏe có phần giảm đi nhiều, nhưng ký ức về trận truy kích địch lớn nhất trong lịch sử chiến tranh Đông Dương trên đường 7 thì ông Mân vẫn còn rõ lắm.
 |
| Thị xã Ayun Pa. Ảnh: Đức Thụy |
…Đầu tháng 3-1975, cả Tây Nguyên rạo rực trong không khí giải phóng sau khi bộ đội ta giải phóng Buôn Ma Thuột (ngày 10-3-1975). Bị thua tan tác, bọn tàn quân Mỹ-Ngụy buộc phải rút xuống đồng bằng thông qua con đường duy nhất là đường 7 với mục đích co cụm lực lượng ở Duyên hải miền Trung để đối phó với các mũi tiến công của ta và tìm cơ hội phản công chiếm lại Tây Nguyên. Hơn 15 ngàn tên địch thuộc Quân đoàn 2, Quân khu 2 ngụy dưới sự chỉ huy của Chuẩn tướng Trần Văn Cẩm đã dắt díu theo vợ con ồ ạt tháo chạy từ Buôn Ma Thuột-Kon Tum-Pleiku kéo theo đó hàng chục ngàn người dân cũng hoảng loạn giẫm đạp lên nhau thoát xuống đồng bằng qua ngả đường 7.
Ác liệt nhất là trận truy kích địch trên đoạn đường dài chừng 10 km từ cầu Sông Bờ đến chân đèo Tô Na thuộc địa phận thị xã Hậu Bổn-tỉnh Phú Bổn cũ (thị xã Ayun Pa ngày nay). Đây là đoạn đường yết hầu có một bên là vách núi cao, một bên là vực sâu hun hút. Lượng người dân, binh lính và phương tiện quân sự địch ào ạt tháo chạy, chen lấn giẫm đạp lên nhau đến tắc nghẽn cả lòng sông, tràn ứ lên dày đặc cả những cánh rừng ven đường. Từ sáng 16-3-1975, máy bay trực thăng của ngụy quân bay đầy trời rải truyền đơn tuyên truyền xúi giục nhân dân di tản theo chúng. Dưới mặt đất, bọn ngụy quyền, binh lính của chúng xua đuổi nhân dân đi trước làm tấm bia đỡ đạn cho chúng tháo chạy hòng gây sức ép ngăn cản sự truy kích của bộ đội ta…
Từ mờ sáng 18-3, nhiều mũi tiến công lực lượng Sư đoàn 320 của ta đã ém sát đường 7 chờ địch. Trong 2 ngày (18 và 19-3), nhiều trận đánh ác liệt, giữa Sư đoàn 320 và quân địch đã diễn ra ở Trại Ngô Quyền, Sân bay Phú Bổn, cầu Sông Bờ, cầu Cây Sung, đèo Tô Na… Sau khi Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Vi Hợi nổ phát B40 đầu tiên đánh sập cầu Sông Bờ thì hàng ngàn xe máy và phương tiện quân sự của địch bị quân ta chặn đánh cho dồn ứ từ đèo Tô Na đến cầu Sông Bờ. Đội hình địch tan tác, khói lửa ngút trời, xác binh lính địch chết đặc mặt sông Ba bên đường. Đường 7 được xem là nơi đặt dấu chấm hết cho toàn bộ Quân đoàn 2, Quân khu 2 ngụy tại chiến trường Tây Nguyên.
Đến 12 giờ ngày 19-3-1975, Sư đoàn 320 của ta đã làm chủ chiến trường, giải phóng hoàn toàn tỉnh Phú Bổn (nay là huyện Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa và thị xã Ayun Pa).
Sức sống mới diệu kỳ
Phía tả ngạn Sông Bờ nơi một thời là “tử địa” của Quân đoàn 2 ngụy, giờ nhà cửa đã mọc lên san sát. Thị xã Ayun Pa, một đô thị loại IV trẻ trung năng động nơi ngã ba sông đang vươn mình thành trung tâm kinh tế-xã hội của Đông Nam tỉnh. Những dãy phố dài dọc theo đường 7 năm xưa như xóm Hạo Đức, xóm Nhà Cháy… từng bị bắn phá tan hoang giờ đã san sát nhà tầng, nhà xây. Trụ sở UBND phường Sông Bờ đóng chân trên nền khu dinh Tỉnh trưởng tỉnh Phú Bổn. Ngôi nhà của Trung tá Nghiêm-Tỉnh trưởng chế độ cũ bây giờ trở thành Trung tâm Học tập Cộng đồng và nơi làm việc của Ban Chỉ huy Quân sự phường...
 |
| Quốc lộ 25-đoạn qua phường Sông Bờ. Ảnh: Đức Phương |
Dọc hai bên sân bay dân dụng Phú Bổn khi xưa đầy hố bom, đạn vết thương chiến tranh, phủ đầy lau lách và cây bụi bây giờ trở thành cánh đồng lúa nước 2 vụ xanh tốt. Chủ tịch UBND phường Sông Bờ, ông Lê Văn Trọng phấn khởi: “Dự án cạnh tranh nông nghiệp tỉnh vừa đầu tư xây dựng 2 cây số kênh mương bê tông dẫn nước thủy lợi Ayun Hạ về tưới mát 90 ha lúa nước của phường mỗi năm sản xuất 3 vụ lúa ăn chắc, năng suất bình quân 8 tấn/ha.
Phường Sông Bờ là điển hình về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thị xã Ayun Pa. Đảng bộ, chính quyền phường tập trung xây dựng cơ cấu kinh tế đô thị, trở thành nơi tập trung các nhà hàng, cơ sở vui chơi giải trí của thị xã. Đáng chú ý, 120 cơ sở sản xuất kinh doanh tiểu thủ công nghiệp, thương mại dịch vụ đang làm ăn phát đạt đã làm thay đổi đời sống của phường. Tất cả các tuyến đường được bê tông hóa, trường học, trạm xá được đầu tư nâng cấp; số hộ nghèo chỉ còn 4,2%”.
Đường Đông Trường Sơn đang gấp rút thi công tạo thành một cánh cung bên rìa Đông của phường Sông Bờ tiếp giáp với bờ sông Ba rồi nhập vào quốc lộ 25 nơi gần cầu Sông Bờ, chứng tích lịch sử của một thời oanh liệt. Bí thư Thị ủy Ayun Pa-Châu Ngọc Tuấn nhìn nhận: Với sự đồng sức đồng lòng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trên địa bàn, mọi mặt đời sống của thị xã Ayun Pa-trung tâm vùng kinh tế động lực Đông Nam tỉnh đang trên đà phát triển ổn định.
Cùng với đường Đông Trường Sơn đang gấp rút được xây dựng, mai này khi toàn tuyến quốc lộ 25 được đầu tư nâng cấp từ ngã ba Chư Sê xuống tận phố biển Tuy Hòa (Phú Yên) sẽ là huyết mạch giao thông quan trọng giúp kết nối vùng nguyên liệu cây công nghiệp và nông sản rộng lớn của Bắc Tây Nguyên với Duyên hải Nam Trung bộ, miền Đông Nam bộ. Hai trục lộ này sẽ là huyết mạch cho vùng kinh tế động lực phía Đông Nam Gia Lai cất cánh.
Đường 7 trong chiến tranh đã làm nên một huyền thoại thì bây giờ đang viết lên một câu chuyện huyền thoại mới: Huyền thoại quốc lộ 25 thời đổi mới và hội nhập.
Đức Phương
