Sự thật sau những tác phẩm để đời-Kỳ 3: Đi tìm 'Cô bé nhà bên'

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Từ câu hỏi "Cô bé nhà bên" là ai, nhà thơ Giang Nam bất ngờ nói ngay: "Đó là vợ tôi". Thi nhân cho biết xúc cảm "đau xé lòng anh chết nửa con người" xuất phát từ một... tin báo nhầm.
 
Giang Nam và vợ con yêu thương ngày ông còn trẻ - Ảnh: THÁI LỘC (chụp lại)
Người vợ hiền chung thủy chính là nguồn cảm hứng bất tận cho đời thơ của tôi. Bệnh tật và tuổi già đã giằng bà ấy khỏi tay tôi, đó là nỗi buồn rất lớn. Nhưng tôi luôn lấy hình ảnh của nhà tôi để tiếp tục làm chỗ dựa cho thơ mình.

Nhà thơ Giang Nam

"Cô gái nhà bên là vợ tôi"
Nhà thơ Giang Nam (tên thật Nguyễn Sung, nay 91 tuổi) sống trong ngôi nhà trên đường Yersin ngay trung tâm thành phố biển Nha Trang, rào cao cổng kín, có giàn hoa giấy phủ dày.
Tôi bấm chuông, cô giúp việc bảo cụ có nhà, rồi ra dấu chỉ cụ ông đang ngồi đọc báo trên thềm hiên. Nhưng vừa nghe giới thiệu khách là nhà báo, cụ huơ tay, lắc đầu dứt khoát rằng cụ sẽ không nói bất cứ điều gì, rằng có quá nhiều chuyện tế nhị cụ đã lên tiếng nhiều lần trước đây rồi, giờ thì không nói lời nào nữa...
Thì ra, vị nguyên lãnh đạo có uy tín của tỉnh Khánh Hòa này thường được báo chí tìm đến phỏng vấn những khi chính quyền tỉnh nhà gặp "chuyện lình xình". Không ít lần người ta lợi dụng gán vào cụ những điều mà cụ không hề nói và không nói như thế...
Tôi cố gắng phân bua rằng chỉ muốn được tỏ tường bài thơ Quê hương nổi tiếng của Giang Nam. Cụ mới hồi tâm chế trà, mời khách ngồi ghế, từng mạch chuyện chậm rãi lần hồi. "Cô gái nhà bên à?", cụ hỏi tôi rồi đột ngột vào nhà, thắp nén nhang lên bàn thờ và thỉnh di ảnh cụ bà xuống ôm vào lòng.
"Đây, bà ấy đây, là vợ tôi, mất đã sáu năm rồi". Cụ giới thiệu người vợ mình tên là Phan Thị Chiều, nhỏ hơn mình hai tuổi, quê ở Cửa Bé (phường Vĩnh Trường, TP Nha Trang). Đôi mắt nhìn về xa xăm, dòng ký ức oanh liệt và tình yêu lãng mạn một thời khói lửa chiến tranh quay về trong lão nhà thơ. Cụ tâm sự mình hoạt động cách mạng năm 1946, rồi gặp cô Chiều xinh đẹp nhất ở Văn phòng Tỉnh ủy Khánh Hòa hồi ấy đóng tại vùng núi giáp ranh Khánh Hòa, Phú Yên. "Ánh mắt nhìn và nụ cười khúc khích của cô ấy kể từ đó xâm chiếm lấy tôi" - nhà thơ kể về tình ý buổi đầu.
Năm 1954, Giang Nam xin không tập kết ra Bắc mà ở lại hoạt động địa phương. Họ ước hẹn cưới nhau sau khi hiệp thương tổng tuyển cử hai miền Nam - Bắc theo Hiệp định Genève. Cụ kể: "Tuy nhiên, tổng tuyển cử đã không diễn ra. Do đó năm 1956, chúng tôi cưới nhau tại Lạc An (thuộc thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa giờ).
Đám cưới đơn sơ, chỉ có ít bánh kẹo và nước trà nhưng vô cùng hạnh phúc và vui vẻ với đồng đội. Cưới hôm trước thì hôm sau Chiều về lại Vĩnh Trường ở Nha Trang để hoạt động hợp pháp, còn tôi quay về căn cứ Đá Bàn (Ninh Hòa) tiếp tục kháng chiến...".
Thơ chảy ra tâm trạng mất tất cả!
Sau thời gian công tác bí mật tại các tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên và Bình Định, Giang Nam được tổ chức đưa ra hoạt động hợp pháp với tên giả Nguyễn Sớm, làm thuê cho một xưởng cưa ở phía nam cầu Hà Ra (TP Nha Trang). Dù chỉ cách nhà vợ vài cây số nhưng hai vợ chồng không thể gặp nhau.
Khoảng 1957-1958, một kẻ phản bội chỉ điểm cơ sở cách mạng, cả Giang Nam lẫn vợ phải vào Nam tiếp tục hoạt động. Duyên phận đưa đẩy họ đoàn tụ tại Đồng Nai. "Chúng tôi thuê căn nhà lá nhỏ trong một xóm lao động nghèo ở Biên Hòa để ở. 
Hằng ngày vợ tôi đi bán bánh bò ngoài chợ, còn tôi làm thuê cho một tư sản thầu khoán người Việt". Người con gái đầu lòng của tình yêu ra đời. Thế rồi, hạnh phúc chẳng tày gang, Giang Nam được lệnh rút về căn cứ Hòn Dù (Khánh Hòa) hoạt động. Ít tháng sau ông bàng hoàng trước hung tin vợ con bị bắt và thủ tiêu.
"Hôm ấy, anh phó bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa gọi tôi gặp riêng và thông tin rằng vợ và đứa con gái 10 tháng tuổi của tôi bị bắt bỏ tù năm trước đó tại Sài Gòn, sau bị chúng thủ tiêu, không tìm thấy xác. Bàng hoàng, đau xót tận cùng và cảm xúc mãnh liệt, tôi viết Quê hương trong tâm trạng mất hết cả rồi! Viết dưới ánh đèn dầu tại căn cứ của Tỉnh ủy Khánh Hòa dưới chân núi Hòn Dù" - nhà thơ hồi tưởng. Bài thơ Quê hương sau khi chuyển ra Hà Nội đã được đăng và trao giải nhì cuộc thi thơ của Tạp chí Văn Nghệ năm 1961...
 
Nhà thơ Giang Nam và di ảnh vợ - Ảnh: THÁI LỘC
Người vợ và... nhiều cô du kích
Tròn 90 tuổi, nhà thơ Giang Nam vẫn khỏe, đi lại chắc chắn mà không cần chống gậy như lẽ thường tình. Cụ rất minh mẫn và có trí nhớ tuyệt vời, trò chuyện hóm hỉnh. Dưới mái hiên nhà, bên chén trà và câu chuyện không thôi giữa ký ức và thực tại xen lẫn, cụ kể chuyện cũ gia đình, chuyện thời trẻ thơ ở quê, tháng năm kháng chiến...
Cuối năm 1961, khi đang ở căn cứ tại Củ Chi (TP.HCM), cụ bất ngờ biết vợ con vẫn còn, đã về quê tại Nha Trang sinh sống an toàn. Tòa án binh không đủ cơ sở buộc tội bà là vợ cộng sản nên trả tự do ngay tại tòa. "Cái tin sai tạo ra sự bất ngờ người yêu thương sống lại" - Giang Nam kể cảm xúc lại dâng trào mãnh liệt và làm tiếp một mạch hai bài thơ: Ngày mai đi đón em và Con còn sống.
Chuyện đang liền mạch, nhà thơ Giang Nam bỗng tạm dừng để ngâm nga bằng giọng tràn đầy cảm xúc: "Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường... Cô bé nhà bên (có ai ngờ)/ Cũng vào du kích/ Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích/ Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)... Hôm nay nhận được tin em/ Không tin được dù đó là sự thật/ Giặc bắn em rồi quăng mất xác/ Chỉ vì em là du kích em ơi!"...
Tôi thắc mắc nội dung bài thơ hầu như rất ít ăn nhập với nhân vật thật là người vợ, vì lời thơ không hề có bóng dáng thấp thoáng của vợ con, của hôn nhân, mà chỉ là cảm hứng từ tình cảm trai gái thoáng qua, yêu trộm nhớ thầm, sau mới gặp hung tin... 
Nhà thơ cười hóm hỉnh: "Chất liệu để xây dựng hình ảnh cô du kích trong bài thơ phần lớn lấy từ nguyên mẫu người vợ tôi nhưng không phải nguyên mẫu hoàn toàn". Cụ kể thêm ở đó còn có hình ảnh, câu chuyện của nhiều cô du kích khác mà mình từng gặp, từng công tác chung trên đường chiến đấu. "Thời điểm ấy, nếu viết hẳn là vợ mình thì lộ quá. Mà may nếu tôi viết hẳn nhà tôi thì có khi lại có chuyện lớn" - nhà thơ cười lớn.
Sau ngày thống nhất 30-4-1975, Giang Nam mới được đoàn tụ với vợ con ở TP Nha Trang. Trải qua chiến cuộc khốc liệt, đôi lứa tưởng đã vĩnh viễn chia lìa, nay được về bên nhau và sống hạnh phúc đến cuối đời.
Trước chúng tôi cũng có người đến hỏi "Cô bé nhà bên là ai?". Và mai này chắc vẫn còn người thắc mắc khi ngâm nga bài thơ tràn đầy cảm xúc yêu thương, bi tráng. Chính những câu hỏi ấy đã làm Quê hương sống mãi trong lòng người...
Cám ơn em
"Đâu bàn tay mềm trong tay anh chai sạn
Đâu nụ cười và nước mắt ướt vai anh
Có phải em từ phía mùa xuân đến
Nâng từng bước anh đi vượt gian khổ, thác ghềnh
Cám ơn em và cám ơn mùa xuân
Đã dành cho anh những gì đẹp nhất
Nhớ lời dặn của em: "Hãy yêu mùa xuân như buổi đầu ta gặp"
Anh thấy mình trẻ lại tuổi đôi mươi".
(Trích bài thơ Cám ơn em, cám ơn mùa xuân -
Giang Nam viết tiễn biệt người vợ Phan Thị Chiều
bị bệnh qua đời hôm 15-8-2013)
Chuyện tình bi tráng trong bài thơ Núi Đôi của Vũ Cao đã làm lay động hàng triệu trái tim. Khi người lính trở về, cô gái của mình đã hi sinh và hóa thành núi Đôi bất tử...
Kỳ tới: Núi Đôi - sự thật đẹp như huyền thoại 
Thái Lộc-Duy Thanh (TTO)

Có thể bạn quan tâm

Dư vang Plei Me

Dư vang Plei Me

(GLO)- 60 năm đã trôi qua kể từ chiến thắng Plei Me lịch sử (tháng 11-1965), nhưng dư vang của trận đầu thắng Mỹ trên chiến trường Tây Nguyên vẫn còn vẹn nguyên trong ký ức của những cựu binh già. 

Một góc trung tâm xã Kon Chiêng.

Đánh thức Kon Chiêng

(GLO)- Từ quốc lộ 19 rẽ vào tỉnh lộ 666 khoảng 40 km thì đến xã Kon Chiêng. Hai bên đường là những triền mía xanh mát, thấp thoáng những mái nhà sàn trong không gian xanh thẳm của núi rừng, gợi về một Kon Chiêng đang vươn mình đổi thay.

Những chiếc bè nuôi thủy sản của ngư dân bị sóng đánh vỡ tan, trôi dạt ven biển.

Xác xơ làng chài sau cơn bão dữ...

(GLO)-Sau cơn bão dữ Kalmaegi (bão số 13), những làng chài vốn yên bình, đầy sinh khí bỗng chốc trở nên xác xơ, trơ trọi và ngổn ngang chỉ sau vài giờ bão quét qua. Cảnh quan rồi sẽ dần hồi phục, nhưng những mất mát, tổn thất vẫn sẽ đè trĩu trên đôi vai người dân ven biển rất lâu nữa...

Cảnh hoang tàn, đổ nát ở làng chài Nhơn Lý, Gia Lai. Ảnh: Đức Nhật

Gượng dậy sau bão

Bão Kalmaegi (bão số 13) đã tan, trên dải đất ven biển Gia Lai, Đắk Lắk, người dân lặng lẽ nhặt lại từng tấm tôn, viên ngói, gom góp chút bình yên từ đống hoang tàn.

Giữa tầng mây giữ trời

Giữa tầng mây giữ trời

(GLO)- Đỉnh Hàm Rồng cao hơn 1.000 m so với mực nước biển. Sườn núi sương mờ bao phủ này là nơi cán bộ, chiến sĩ Đài Quan sát thuộc Đại đội Thông tin (Phòng Tham mưu, Lữ đoàn Pháo phòng không 234, Quân đoàn 34) đồn trú.

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Trong thời đại mà một thiết bị đeo tay có thể chứa đến 60 triệu bài hát, việc lựa chọn nghe nhạc từ một chiếc đĩa than tưởng như là lỗi thời. Nhưng thực tế, đó lại là biểu hiện của một xu thế tìm lại sự nguyên bản, chậm rãi và thật lòng trong trải nghiệm thưởng thức.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ lọt Top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ và hành trình vào top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới

(GLO)- Với nghiên cứu về ô nhiễm vi nhựa và công nghệ xử lý nước thải, Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ (SN 1985, Phân hiệu Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh tại Gia Lai) được Đại học Stanford (Mỹ) và Nhà xuất bản Elsevier vinh danh trong top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Người lưu giữ hàng trăm “báu vật” Chư A Thai

Người lưu giữ hàng trăm “báu vật” Chư A Thai

(GLO)- Ở xã Chư A Thai (tỉnh Gia Lai), có một người đàn ông gắn bó cả cuộc đời với những “ký ức triệu năm” còn sót lại dưới lòng đất. Gần 25 năm qua, ông Rcom Sin đã lặng lẽ sưu tầm và trân trọng gìn giữ rất nhiều khối gỗ hóa thạch kết tinh của đất trời.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

Ông Ksor Yung có lối sống trách nhiệm, gần gũi nên được mọi người quý mến. Ảnh: R’Ô Hok

Ksor Yung: Từ lối rẽ sai lầm đến con đường sáng

(GLO)- Từ một người từng lầm lỡ, ông Ksor Yung (SN 1967, ở xã Ia Rbol, tỉnh Gia Lai) đã nỗ lực vươn lên trở thành người có uy tín trong cộng đồng. Ông tích cực tham gia vận động, cảm hóa những người sa ngã, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

null