Ở khu vực hành chính công, đến nay Chính phủ đã đầu tư tiền của hàng nghìn tỉ đồng để triển khai nào là CCCD gắn chip tích hợp dữ liệu quản lý của nhiều ngành, đến chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Khu vực doanh nghiệp tư cũng suốt ngày hô hào quyết tâm chuyển đổi số. Vậy có phải đang tồn tại một nghịch lý không hiểu nổi khi số liệu thống kê cho thấy TP.HCM mỗi năm có đến hàng chục triệu lượt chứng thực bản sao từ bản chính. Đơn cử năm 2023 là 12.222.000 bản sao y theo số liệu từ các UBND cấp xã/phường và phòng tư pháp. Nếu lấy mốc dân số 2023 của TP.HCM là 8.899.866 người thì tỷ lệ sao y trên đầu người dân TP.HCM là 1,37/người.
Nghịch lý thứ hai mang tên "thời hạn sao y". Những người am hiểu luật pháp, bao gồm những người có chức trách trong hệ thống quản lý tư pháp, khẳng định pháp luật không quy định về thời hạn sử dụng của bản sao có chứng thực. Nhưng rồi nhiều nơi cứ thản nhiên trả lại bản sao y quá thời hạn 6 tháng, thậm chí là 3 tháng, như một thứ "giấy phép con" bất chấp luật định thế nào. Đương sự có nhu cầu giải quyết công việc thì đương nhiên là phải ngậm ngùi mà đi chầu chực sao y lại theo yêu cầu để được việc của mình; nhất là những việc liên quan nhạy cảm đến sinh kế, đến quyền lợi của mình.
Có phải làm lại CCCD khi Bộ Công an đổi mẫu mới?
Bộ Công an đề xuất nhiều quy định mới liên quan CCCD
Nghịch lý thứ ba mang tên lãng phí. Là lãng phí công sức, tiền của, thời gian của người dân, của người lao động. Phí sao y xét ra cũng chỉ là chuyện nhỏ, chuyện lớn hơn là chuyện bỏ cả ngày, cả buổi để chứng thực sao y, vì vậy mà bỏ giờ bỏ việc ở cơ quan, phải lấy ngày nghỉ phép ra để đi giải quyết thủ tục. Năng suất lao động xã hội cũng vì đó mà thấp càng thêm thấp. Nhìn vào nguồn lực của các bộ máy UBND xã/phường, người đã ít mà có khi phải mất hẳn 1 - 2 người lo gánh vác chuyện sao y. Rồi vì phải gánh vác việc sao y nên bị quá tải, công chức xã/phường nhiều khi chẳng giữ nổi phép lịch sự tiếp dân.
Liệt kê nữa thì còn có thể nhắc thêm vài thứ nghịch lý khác về nhận thức của người sở hữu giấy tờ, về tận thu ngân sách, tranh thủ doanh thu từ dịch vụ công chứng. Nhưng hãy nói đến nghịch lý lớn nhất, dai dẳng nhất cần phải được quyết tâm xử trị. Đó là chuyện nhiều người giữ trọng trách quản lý hiểu rõ những nghịch lý này, nhưng dường như không ai thật sự đặt vấn đề chấm dứt thực trạng đó một cách triệt để và có trách nhiệm.
Ai sẽ là người xuất phát trước? Câu hỏi mang tính hành động tiên phong này thật ra cũng chưa đủ để trị tiệt nọc căn bệnh lạm dụng sao y đã trầm kha trong tư duy giải quyết công việc của nhiều người có chức trách, đặc biệt là ở hệ thống hành chính công. Phải hỏi thêm một câu nữa: "Ai sẽ đưa câu chuyện này về vạch đích?".
