Độc đáo Tết con dúi của người Ba Na ở Kon Tum

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Khi cây lúa đứng thân, bắt đầu trổ đòng thì cũng là lúc người Ba Na ở huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum tổ chức lễ "Ét đông" - còn gọi là Tết con dúi.

Dúi là một loài động vật gặm nhấm, thân hình mập mạp, lông mượt, chân ngắn nhìn tổng thể giống chuột nhưng có kích thước lớn hơn và thân hình tròn trịa hơn. Trong văn hóa của người Ba Na, loài dúi được xem là biểu tượng của sự cần cù, siêng năng sẽ mang tới may mắn, sinh sôi nảy nở và mang lại sự an lành cho buôn làng.

Từ bao đời nay, cứ vào đầu tháng 10 Dương lịch, khi cây lúa đã cứng thân, bắt đầu trổ đòng là người dân làng Kon Brăp Du, xã Tân Lập, huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum đều tổ chức Tết con dúi để thể hiện sự tôn kính với các vị thần tự nhiên.

Mỗi gia đình sẽ mang tới nhà rông thịt 1 con dúi, 1 ghè rượu và một nhúm gạo nhỏ vào ngày lễ "Ét đông"
Mỗi gia đình sẽ mang tới nhà rông thịt 1 con dúi, 1 ghè rượu và một nhúm gạo nhỏ vào ngày lễ "Ét đông"

Ngay từ sáng sớm, khi làng Kon Brăp Du đang chìm trong những lớp sương mù dày đặc, thì người dân làng đã thức dậy chọn cho mình những bộ áo quần đẹp nhất, rực rỡ nhất để tiến về nhà rông chuẩn bị cho lễ "Ét đông".

Già A Jring Đeng kể rằng thuở xưa, người Ba Na thờ loài rắn và thường tổ chức Tết con rắn. Tuy nhiên, khi chiêm nghiệm thực thế thì thấy rằng con rắn có những lúc được ăn rất no, khi lại rất đói, sự no đủ không được thường xuyên. Trong khi đó, con dúi thì ăn rễ cây, các loại rau củ nên không khi nào thiếu thức ăn. Con dúi cũng không phá hoại mùa màng của con người như loài chim, loài chuột đồng nên được mọi người kính trọng.

Do đó, với mong muốn cuộc sống đủ đầy như con dúi, dân làng đã chuyển từ rắn sang loài dúi và làm Tết con dúi. Từ đây, dúi đã trở thành con vật biểu tượng của sự cần cù, siêng năng và mang lại no đủ cho buôn làng.

Bắt đầu từ khoảng tháng 4, tháng 5, khi vừa trải qua mùa mưa, loài dúi đã ăn no nê các loại măng rừng nên béo tốt thì người Ba Na nơi đây sẽ lên rừng tìm bắt để chuẩn bị cho lễ "Ét đông". Sau khi được làm thịt sạch sẽ, thịt dúi sẽ được treo lên bếp lửa cho khô dần, chờ đến ngày làm lễ "Ét đông". Dịp lễ này, mỗi gia đình trong làng phải chuẩn bị ít nhất 2 con dúi để cúng thần linh. Trong đó 1 con sẽ đem tới nhà rông cúng, 1 con cúng riêng tại nhà.

Hôm diễn ra buổi lễ, mỗi gia đình trong làng sẽ đưa tới nhà rông một con dúi, một ghè rượu, cơm cúng và một nhúm gạo nhỏ gói trong lá chuối đặt dưới ghè rượu. Khi tất cả đã chuẩn bị xong, già làng A Jring Đeng sẽ đại diện cho dân làng làm lễ cúng các vị thần linh, cầu cho cây lúa nảy nầm, thời tiết thuận lợi, mùa màng bội thu và người làng không có ai đau bệnh. Sau khi già làng kết thúc bài cúng, cả làng sẽ bắt đầu cuộc vui, ăn thịt dúi và uống rượu ghè.

Già làng làm lễ cúng các vị thần linh, cầu cho vụ mùa bội thu, thuận lợi
Già làng làm lễ cúng các vị thần linh, cầu cho vụ mùa bội thu, thuận lợi

Già A Jring Đeng bảo rằng trước đây, tết "Ét đông" thường kéo dài 7 ngày liền, nhưng giờ chỉ còn 3 ngày.

Trong đó, ngày đầu tiên cả làng sẽ cùng về nhà rông làm lễ cúng các vị thần linh, ăn thịt dúi, uống rượu ghè. Ngày thứ 2, các gia đình sẽ về nhà tổ chức ăn tết và mời khách vui chơi tại nhà. Đến ngày thứ 3, cả làng lại tập trung về nhà rông làm lễ đốt nến và khấn cầu cho các hạt giống được tươi tốt. Sau đó, các gia đình sẽ kiểm tra gói hạt gạo đặt dưới ghè rượu vào ngày đầu tiên. Nếu gói hạt gạo còn nguyên vẹn nghĩa là mùa rẫy mới gia đình đó sẽ có một vụ mùa bội thu. Ngược lại nếu hạt gạo bị sứt mẻ thì gia đình sẽ gặp nhiều điều không hay.

"Tết "Ét đông" là Tết quan trọng bậc nhất của người Ba Na chúng tôi. Chỉ sau khi tổ chức Tết này thì người dân mới được phép làm những việc lớn của gia đình như: Làm nhà mới, sửa nhà cũ, cưới hỏi, mua trâu, bò..." - già A Jring Đeng lý giải.

Đề nghị là di sản văn hóa quốc gia

Ông Phạm Viết Thạch, Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Kon Rẫy, cho biết tết "Ét đông" đã được người dân làng giữ gìn và phát huy từ đời này qua đời khác. Trên địa bàn có 6 làng của người Ba Na thường xuyên tổ chức nghi lễ quan trọng này.

"Ngành văn hóa đã xây dựng hồ sơ để công nhận đây là một di sản văn hóa phi vật thể và đề nghị là di sản văn hóa cấp quốc gia. Sau khi được công nhận, Nhà nước cũng tiếp tục quan tâm công tác bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc của lễ hội".

Theo Hoàng Thanh (NLĐO)

Có thể bạn quan tâm

Bên dòng Đăk Bla

Bên dòng Đăk Bla

Sông Đăk Bla thường được gọi với tên gọi “Dòng sông chảy ngược” cùng những truyền thuyết, thần thoại. Thế nhưng, không chỉ có sự độc đáo và bí ẩn đầy hấp dẫn, Đăk Bla còn là dòng sông mang lại sự trù phú, ấm no với những bãi bồi xanh mướt cây trồng và tiềm năng kinh tế du lịch đang được “đánh thức”.

Chùm ảnh: Ruộng bậc thang Kon Tu Rằng vào mùa lúa chín

Infographic Chùm ảnh: Ruộng bậc thang Kon Tu Rằng vào mùa lúa chín

Vào tháng 6 hàng năm, những thửaruộng bậc thang thôn Kon Tu Rằng (xã Măng Cành, huyện Kon Plông) bắt đầu chín rộ. Những thửa ruộng bậc thang vàng rực, trải dài ven các triền núi xanh ngát xuống bờ sông Đăk Bla khiến khung cảnh nơi đây trở nên tuyệt đẹp, thu hút đông đảo du khách đến thưởng ngoạn.

Rượu ghè men lá H'nham

Rượu ghè men lá H'nham

Đặt trên bàn những ghè rượu mới ủ, các chị em trong tổ liên kết nấu rượu ghè và dệt thổ cẩm ở phường Trường Chinh (thành phố Kon Tum) giới thiệu rất hấp dẫn về sản phẩm mình làm ra: Một thức uống với chất men cực kỳ độc đáo, không giống với loại men ở bất cứ nơi nào.

Vận hành thử nghiệm hoạt động chính quyền cấp xã mới tại Lâm Đồng vào ngày 23/6

Vận hành thử nghiệm hoạt động chính quyền cấp xã mới tại Lâm Đồng vào ngày 23-6

Việc vận hành thử nghiệm đối với các đơn vị hành chính cấp xã được chọn nhằm đánh giá trực quan để rút kinh nghiệm, kịp thời điều chỉnh nếu có khó khăn, vướng mắc; bảo đảm hoạt động của tất cả 124 đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Lâm Đồng mới thông suốt, khi chính thức hoạt động từ ngày 1-7.

Kết nối rừng và biển

Kết nối rừng và biển

Cùng với việc sáp nhập tỉnh, câu chuyện giao thông kết nối biển - rừng giữa các tỉnh Nam Tây nguyên với khu vực Duyên hải Nam Trung bộ cũng rất được người dân quan tâm, với mong mỏi có thể sớm "sáng uống cà phê ở rừng chiều tắm biển".

Hỏi cây K'nia

Hỏi cây K'nia

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Quang Tuệ, người có vốn hiểu biết đáng nể về Tây Nguyên, vừa gặp tôi và than: "Em đang tìm làm một vệt clip về cây K'nia mà giờ khó tìm quá, hầu như đã hết".

null