Theo đó, các xã, phường trung tâm được thành lập Ban Quản lý trực thuộc UBND để quản lý dự án đầu tư xây dựng, phát triển quỹ đất và cung ứng dịch vụ sự nghiệp công.
Nhu cầu và mô hình hoạt động của Ban Quản lý cấp xã
Theo hướng dẫn của tỉnh, Ban Quản lý các xã, phường là đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, nguồn thu chủ yếu từ chi phí quản lý dự án, hoạt động tư vấn (nếu có), phát triển quỹ đất, cung ứng dịch vụ công ích và các nguồn thu hợp pháp khác.
Trường hợp xã, phường không phải địa bàn trung tâm, căn cứ điều kiện thực tế địa phương, nhu cầu, khả năng bảo đảm tự cân đối nguồn thu các hoạt động cung ứng dịch vụ sự nghiệp công, tiêu chí thành lập theo quy định pháp luật về đơn vị sự nghiệp công lập thì hình thành Ban Quản lý.
Địa phương chưa đủ điều kiện, nhất là chưa bảo đảm khả năng cân đối nguồn thu và các tiêu chí thành lập Ban Quản lý, UBND cấp xã có thể thành lập đơn vị sự nghiệp công lập đa chức năng hoặc thuê đơn vị quản lý dự án, dịch vụ công ích từ địa phương lân cận hoặc đơn vị có chức năng để cung ứng dịch vụ quản lý dự án, các dịch vụ sự nghiệp công khác cho địa phương mình thông qua hình thức đấu thầu, đặt hàng.
Thực tế cho thấy, nhu cầu thành lập Ban Quản lý tại cấp xã, phường là rất cần thiết. Dự án đầu tư xây dựng công trình Trường Mầm non Hoa Hồng (phường Quy Nhơn), trước đây do Phòng GD&ĐT TP. Quy Nhơn làm chủ đầu tư.
Dự án có quy mô diện tích xây dựng 445 m2, vốn đầu tư gần 15 tỷ đồng, thực hiện trong năm 2024 - 2025. Dự án do Công ty CP Xây dựng Bình Định - Công ty TNHH Tổng hợp Phúc Lợi thi công. Đến tháng 8-2025, đây là 1 trong 15 dự án đầu tư chuyển tiếp được chuyển về cho Ban Quản lý phường Quy Nhơn tiếp tục quản lý.
Theo ông Phan Khắc Duy - Giám đốc Ban Quản lý phường Quy Nhơn, hiện Ban có 6 cán bộ, nhân viên, quản lý danh mục 86 dự án do UBND TP. Quy Nhơn (cũ) và các phòng, ban, đơn vị trước đây làm chủ đầu tư, đã được chuyển về phường Quy Nhơn.
“Cùng với các dự án đầu tư chuyển tiếp, Ban đang tiếp tục các nội dung triển khai 3 dự án đầu tư mới”- ông Duy cho biết thêm.
Nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh cũng đã hình thành Ban Quản lý cấp xã. Tại phường Diên Hồng, Ban Quản lý phường được thành lập trên cơ sở sáp nhập nguyên trạng Ban Quản lý dự án khu vực Pleiku, gồm 43 nhân sự với 4 phòng chuyên môn.
Ông Võ Ngọc Sơn - Phó Giám đốc Ban - cho hay, sau khi thành lập, chức năng chính của Ban là quản lý các dự án đầu tư xây dựng của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Pleiku cũ và thêm 2 chức năng mới gồm thực hiện dịch vụ công ích và bồi thường, phát triển quỹ đất trên địa bàn phường. Tính riêng dự án đầu tư, hiện Ban quản lý 41 dự án, tổng vốn năm 2025 hơn 604,8 tỷ đồng.
Còn tại xã Chư Prông, Chủ tịch UBND xã Phạm Ngọc Toàn cho biết, Ban Quản lý xã được thành lập trên cơ sở tiếp nhận Ban Quản lý khu vực cũ, bước đầu tổ chức theo hướng tinh gọn với 8 cán bộ, nhân viên.
Cần thống nhất mô hình, tháo gỡ khó khăn
Tỉnh hiện có gần 60 dự án với tổng vốn hơn 3.100 tỷ đồng được bàn giao từ các Ban Quản lý dự án khu vực cũ về trực tiếp cho cấp cơ sở triển khai. Tại kỳ họp thứ 3 HĐND tỉnh khóa XII diễn ra ngày 15-9, đã có 56 dự án với tổng vốn hơn 2.700 tỷ đồng được điều chuyển về cho xã, phường quản lý. Chủ trương này được đánh giá sẽ giúp gắn trách nhiệm quản lý dự án với chính quyền cơ sở, đẩy nhanh giải ngân và nâng cao hiệu quả đầu tư công.
Ông Trần Cang - Giám đốc Sở Tài chính - nhận định: Vốn ở xã nào thì giao cho chính quyền xã đó để lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Việc phân cấp mạnh hơn cho cơ sở sẽ giúp rút ngắn quy trình, đồng thời nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công. Những xã đủ điều kiện thì thành lập Ban Quản lý dự án, còn nơi chưa đủ năng lực thì có thể thuê đơn vị quản lý.
Như vậy, mô hình Ban Quản lý cấp xã, phường không chỉ gánh vác vai trò chủ đầu tư các công trình mà còn trực tiếp cung ứng dịch vụ thiết yếu gắn với đời sống dân cư, từ quản lý đất đai, môi trường đến hạ tầng kỹ thuật. Đây là bước đi tất yếu để Gia Lai phân cấp mạnh hơn, đưa quyền và trách nhiệm về gần dân. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy mô hình này còn không ít vướng mắc cần tháo gỡ.
Ảnh: M.T
Tại phường Diên Hồng, kể từ khi chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp, việc xác định vai trò chủ đầu tư, người quyết định đầu tư và thẩm quyền phân bổ vốn vẫn chưa rõ ràng. Hiện nhiều dự án chưa thể giải ngân do còn chờ điều chỉnh quyết định giao vốn từ cấp khu vực về cấp phường.
Tình trạng này khiến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công mới đạt 33% sau hơn 2 tháng chuyển đổi, trong khi yêu cầu đặt ra là phải hoàn thành 100% kế hoạch vốn năm 2025.
Trong khi đó, Ban Quản lý xã Chư Prông mới thành lập nhưng nhân sự chủ yếu tiếp nhận nguyên trạng từ Ban Quản lý khu vực cũ, trong đó có nhiều hợp đồng lao động, chưa đảm bảo tính ổn định và chuyên môn sâu.
Với quy mô nhỏ, khi phải xử lý thanh quyết toán dự án liên xã hoặc các dự án lớn, Ban gặp khó khăn do hạn chế về năng lực cũng như thẩm quyền hành chính ngang cấp.
Các Ban Quản lý cấp xã được xác định là đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên, song thực tế nguồn thu tại nhiều địa phương còn hạn chế. Một số xã, phường vùng trung tâm có khả năng tự cân đối, nhưng các địa bàn khó khăn thì khó đảm bảo tính bền vững.
Trong khi đó, cơ chế phân bổ vốn, hướng dẫn về mức độ tự chủ tài chính, quy định chi phí quản lý dự án… vẫn chưa được ban hành cụ thể, dễ dẫn đến lúng túng.
Theo ông Nguyễn Bá Chiến - Phó Chủ tịch UBND xã Hội Sơn, hiện tại xã chưa có Ban Quản lý xã, do thiếu nhân lực và không có kinh phí để tuyển mới, chưa bố trí đủ người để thành lập.
Trước mắt, xã lấy nhân lực của xã để thành lập Ban Quản lý bằng hình thức kiêm nhiệm. Hiện, tỉnh cũng đã chỉ đạo các xã tổ chức thực hiện xong Đồ án quy hoạch chung của xã trước ngày 30-9-2025.
Căn cứ vào quy hoạch chung trên, xã sẽ lập kế hoạch đầu tư của năm 2025 và kế hoạch trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để trình UBND tỉnh xin ý kiến, sau đó triển khai lập quy hoạch chi tiết triển khai các dự án, tạo nguồn thu đảm bảo cho thành lập Ban Quản lý xã.