Đừng để "Cột mốc Mook Đen" bị lãng quên

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Làng Mook Đen, xã Ia Dom (huyện Đức Cơ) là một làng biên giới giáp với Vương quốc Campuchia. Nơi đây ẩn chứa nhiều “trầm tích” của lịch sử qua các cuộc chiến tranh. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Mook Đen nằm trên phòng tuyến Chư Ty-Oyadav, mặt trận Tây Gia Lai năm 1946. Lịch sử Đảng bộ tỉnh Gia Lai ghi: “Ngày 21-6-1946, quân Pháp có không quân, pháo binh yểm trợ đồng loạt tiến công ồ ạt vào các mặt trận của ta... Trên hướng Plei Mook Đen, quân Pháp vừa tấn công chính diện, vừa luồn rừng tấn công phía sau quân ta. Bộ Chỉ huy mặt trận khi đi thị sát mặt trận phía Tây bị phục kích, bị tổn thất nặng. Các đồng chí Hữu Thành, Đàm Minh Viễn trong Ban Chỉ huy và một số đồng chí trong đoàn đã hy sinh”.
 

Tôi không chỉ được sống tại Gia Lai mà còn được tham gia nhiều cuộc “Đi tìm đồng đội”, trong đó có duyên tham gia tìm hài cốt của liệt sĩ Đàm Minh Viễn-nguyên Phó Tư lệnh mặt trận Nam Trung bộ hy sinh tại mặt trận Tây Gia Lai năm 1946. Rất may là gặp lại các nhân chứng của trận phản phục kích ngày 21-6-1946 ấy. Người thứ nhất là ông Nguyễn Ngọc Thạnh-nguyên Chính trị viên Trung đội Quy Nhơn, Chi đội Phan Đình Phùng-Trung Trung bộ ở chiến trường Tây Gia Lai đầu năm 1946 (ông đã mất năm 2010). Hơn 60 năm mới có cơ hội trở lại chiến trường xưa, ông kể lại rằng: Ngày 21-6-1946, Ban Chỉ huy Đoàn 23 gồm Đoàn trưởng Hữu Thành; Tham mưu phó Nguyễn Văn Trí; Phó Tư lệnh, Chủ nhiệm Tham mưu Ủy ban Kháng chiến miền Nam Trung bộ Đàm Minh Viễn, cùng một cố vấn người Nhật (chúng tôi sẽ đề cập về vị cố vấn này ở một bài khác) và một phiên dịch đi trên một xe Jeep để khảo sát tình hình phòng tuyến Chư Ty-Oyadav. Ông Thạnh và ông Hải ở đơn vị đóng quân tại Mook Đen được giao đi bảo vệ. Hôm ấy xe đến Mook Đen thì bị địch phục kích. Đoàn trưởng Hữu Thành đã trực tiếp chỉ huy đánh trả, nhưng địch quá đông nên tất cả có 5 người hy sinh (cả cố vấn người Nhật). Ông Thạnh, ông Hải và lái xe thoát vào rừng. Tối hôm đó trời mưa lớn, ông gặp đồng chí Nguyễn Đảnh, là cán bộ của Tiểu đoàn Thanh Quyết-Quảng Nam đưa lực lượng ra ứng cứu nhưng không thành, ngược lại còn bị thương rất nặng. Sáng 23-6-1946, khi quân ta trở lại thì không tìm thấy xác của cán bộ chiến sĩ ta, đến giờ cũng không xác định những ai là người đã chôn cất họ.

Năm 2012, khi chúng tôi đi tìm hài cốt của đồng chí Đàm Minh Viễn thì gặp nhân chứng thứ 2 là già làng Siu Thô hiện sống ở Mook Đen. Ông đưa chúng tôi đến sườn đồi Chư Ty (một bên thuộc làng Mook Đen, xã Ia Dom, một bên thuộc làng Bi, xã Ia Nan), nơi năm 1946 xảy ra trận chiến. Ông kể: “Năm đó tôi mới 14 tuổi, buổi chiều dân làng nghe tiếng súng, biết là có đánh nhau giữa bộ đội Việt Minh với quân Pháp. Chiều hôm sau, tôi cùng người bác ruột đi bẫy thú thì thấy 5 thi hài bộ đội bị địch bắn chết nằm bên một gốc cây. Ngày hôm sau, tôi trở lại thì không còn nữa, ai đó đã chôn cất các anh”.

Ngược dòng lịch sử về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, có thể thấy mặt trận Tây Gia Lai là một mặt trận đầy gian khổ và ác liệt. Qua nhân chứng, tài liệu, chúng ta được biết thêm còn nhiều cán bộ, chiến sĩ của Chi đội Tây Sơn, Đại đoàn 23 đã hy sinh khi trấn giữ phòng tuyến. Máu và thân xác họ đã nhuộm đỏ mảnh đất này nhưng trong hơn 70 năm qua hài cốt các anh vẫn nằm đây song chưa có một dòng bia mộ. Cần lắm việc tiếp tục tìm kiếm cất bốc hài cốt các liệt sĩ trận Mook Đen năm 1946 để đưa các anh về nơi an nghỉ cuối cùng. Và, hãy dựng ở đây một tấm bia tưởng niệm các anh, đừng để cột mốc Mook Đen bị lãng quên trong lòng người.

Linh Lan

Có thể bạn quan tâm

"Mối tình" ngày ấy…

"Mối tình" ngày ấy…

(GLO)- Ấy là tôi muốn nhắc lại “mối tình“ đoàn kết gắn bó của Đảng bộ, quân và dân 2 tỉnh Gia Lai và Bình Định trong cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm chống Pháp.
Chợ Đồn xưa và nay

Chợ Đồn xưa và nay

(GLO)- Xuôi theo quốc lộ 19 về Quy Nhơn, bước vào địa phận thị xã An Khê là bắt gặp Chợ Đồn nằm ngay phía bên trái đường. Khu chợ này đã có tên tuổi từ đầu thế kỷ XX, đến nay vẫn tồn tại và phát triển. Nhưng rất ít người biết nó đã hình thành và hoạt động như thế nào sau những biến đổi của thời gian.
Chư Sê

Chư Sê

(GLO)- Chư Sê là tên của dãy núi ngăn cách cao nguyên Pleiku với vùng trũng Cheo Reo (Ayun Pa) theo chiều Bắc Nam. Trên thực tế, người ta biết đến địa danh Chư Sê nhiều còn bởi nó cũng là tên của một đường đèo dài 3 km trên quốc lộ 25, cắt ngang dãy núi này.
Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

Đi tìm tác giả một bài thơ kháng chiến

(GLO)- Tại Phòng Văn hóa-Thông tin thị xã An Khê hiện đang lưu giữ một bài thơ viết về người Bí thư chi bộ đầu tiên của An Khê: Liệt sĩ Đỗ Trạc, hy sinh ngày 7-3-1947. Trước đó, ông bị thực dân Pháp bắt, tra tấn 7 ngày 7 đêm. Không khuất phục được ông, chúng đã hèn hạ xử bắn ông tại sân vận động An Khê rồi chặt thành 3 khúc. Cảm động trước khí tiết của ông, một tác giả có tên Huỳnh Trung Tín đã có bài thơ “Đầu sóng hiên ngang“:
Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

Cộng đồng người Tày-Nùng trên quê hương Anh hùng Núp

(GLO)- Từ chỗ chỉ có 2 dân tộc tại chỗ là Bahnar và Jrai, kết quả điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho biết, trên địa bàn Gia Lai thời điểm đó có đến 38 dân tộc cùng chung sống. Những dân tộc có mặt ở Gia Lai muộn đều có những lý do riêng để chọn vùng đất này làm quê hương thứ hai, trong đó có cộng đồng người Tày và người Nùng ở xã Tơ Tung, huyện Kbang.
Thác Lệ Kim

Thác Lệ Kim

(GLO)- Lệ Kim là tên một thác nước trên suối Blang-ranh giới giữa xã Ia Tô (xã B14), huyện Ia Grai và xã Ia Dơk (xã B9), huyện Đức Cơ.
Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

Chuyện ít biết về cố vấn Nhật hy sinh tại Mook Đen năm 1946

(GLO)- Trong sử liệu về cách mạng Việt Nam có nhắc đến vai trò của các “Chiến sĩ quốc tế-Việt Nam mới“ trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954). Đó là những người châu Âu, châu Á, châu Phi, từng là sĩ quan, binh lính viễn chinh xâm lược Việt Nam, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã tình nguyện gia nhập Quân đội nhân dân Việt Nam, tham gia huấn luyện, chiến đấu chống Pháp, được Bác Hồ gọi là người “Việt Nam mới“.
Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

Tơ Tung - địa chỉ lịch sử, văn hóa đáng quan tâm

(GLO)- Những thập niên gần đây, cái tên Tơ Tung đã dần trở nên quen thuộc với đồng bào các dân tộc tỉnh Gia Lai và du khách quan tâm đến Tây Nguyên, bởi nơi ấy có di tích Làng kháng chiến Stơr-quê hương anh hùng Núp-những tên đất, tên người sớm nổi tiếng cùng tiểu thuyết “Đất nước đứng lên“ của nhà văn Nguyên Ngọc; có làng Leng Tơpung với những đội cồng chiêng đủ các thế hệ, giới tính… rất đặc biệt của Tây Nguyên.
Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

Kon Chư Răng - Mâu thuẫn từ cái tên

(GLO)- Nơi chúng tôi muốn nói đến là vùng đất ở phía Đông Bắc xã Sơn Lang, huyện Kbang. Gần đây, chốn xa xôi cách trở này rất “hút“ người và trở thành một địa danh “hot“ bởi có nhiều thác-rừng hùng vĩ, một điểm đến tiềm năng của du lịch Gia Lai. Thế nhưng trên thực tế, việc đọc và viết địa danh này như thế nào hẳn đã từng làm không ít người lúng túng.
Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

Sản vật Gia Lai có gì, còn mất?

(GLO)- Sản vật Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng có thể nói là rất nhiều, cả xưa và nay. Nhưng trong phạm vi bài viết này chỉ xin nói về sản vật tự nhiên của Gia Lai. Những sản vật này là gì và nay còn gì?
Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

Công viên Diên Hồng-chuyện xưa kể lại

(GLO)- Đã là dân Phố núi thì hầu như ai cũng đã một lần đặt chân đến Công viên Diên Hồng, bởi đây là nơi giải trí công cộng, lại nằm ngay trung tâm TP. Pleiku. Công viên có diện tích 12,3 ha, trong đó diện tích mặt nước là 2,7 ha với 2 hồ nước. Nơi đây có nhà hàng, khách sạn, có các khu vui chơi, khu thể thao, vườn hoa cây cảnh và chuồng thú, có mặt hồ vui chơi đạp vịt, chèo thuyền, phía trên là chiếc cầu treo bắc ngang tạo điểm nhấn thú vị…
Thăm bảo tàng cổ vật

Thăm bảo tàng cổ vật

(GLO)- Lần lữa đôi lần, mới đây tôi cũng đến thăm Bảo tàng Cổ vật (trực thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai). Thăm rồi lại muốn giới thiệu thêm cho nhiều người biết. Băn khoăn vì, gần trọn buổi sáng hôm ấy mà chỉ có mình tôi với sự nhiệt tình đến du dương của cô thuyết minh viên Nguyễn An. An giải thích rằng, khách đến tham quan phần lớn là đi theo đoàn, cá nhân thì cũng… lai rai. Với tôi, bảo tàng này là độc nhất vô nhị: bảo tàng trong một ngôi chùa và chùa trong bảo tàng, nằm ngay giữa trung tâm TP. Pleiku.