Phó Giáo sư - Tiến sỹ Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định mùa mưa, bão năm 2025 có thể không có những dấu hiệu cực đoan rõ ràng, nhưng sẽ rất khó lường về quỹ đạo và cường độ.
Chia sẻ với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus, ông Mai Văn Khiêm lưu ý chỉ một cơn bão mạnh đổ bộ cũng đủ gây thiệt hại nghiêm trọng, nên công tác chuẩn bị ứng phó phải luôn được chủ động.
Bão có thể xuất hiện vào cuối tháng Năm
- Đầu tiên, xin ông cho biết nhận định về tình hình mùa bão năm 2025?
Phó Giáo sư - Tiến sỹ Mai Văn Khiêm: Hiện tại, việc đưa ra dự báo chi tiết và chắc chắn cho toàn bộ mùa bão 2025 vẫn còn khá sớm, vì có nhiều yếu tố bất định chi phối hoạt động bão, như ENSO (hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt - El Nino và hiện tượng lạnh dị thường của lớp nước biển bề mặt - La Nina), gió mùa, dao động nội mùa (MJO), hoạt động của các hệ thống khí áp cận nhiệt đới, nhiệt độ bề mặt nước biển...
Một số yếu tố có thể thay đổi rất nhanh ở quy mô thời gian từ ngày đến tuần và sẽ quyết định đến cường độ cũng như quỹ đạo của từng cơn bão cụ thể.
Tuy nhiên, dựa trên những thông tin ban đầu và các mô hình dự báo dài hạn, có thể đưa ra một số nhận định sơ bộ rằng với trạng thái ENSO trung tính hiện tại, mùa bão 2025 trên khu vực Biển Đông và Tây Bắc Thái Bình Dương có khả năng sẽ ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm về cả số lượng và cường độ.
Trung bình ở đây không có nghĩa là không nguy hiểm, mà là số lượng bão, áp thấp nhiệt đới có thể không quá nhiều như những năm La Nina mạnh, hoặc không quá ít như những năm El Nino mạnh. Tuy nhiên, cần chú ý rằng hoạt động của bão ít bị chi phối rõ rệt bởi ENSO.
Cụ thể, khác với các năm El Nino (xu hướng bão hình thành và hoạt động xa hơn về phía Đông, ít ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam hơn) hoặc La Nina (xu hướng bão hình thành và hoạt động gần Biển Đông hơn, ảnh hưởng nhiều hơn đến Việt Nam), năm trung tính thường không có một kịch bản rõ ràng.
Điều này có thể dẫn đến quỹ đạo bão đa dạng và khó lường hơn, bão có thể hình thành ở nhiều khu vực khác nhau và có đường đi phức tạp hơn do không bị chi phối mạnh bởi các hình thế quy mô lớn liên quan đến ENSO.
Thời điểm hoạt động của bão không quá tập trung. Bão có thể xuất hiện rải rác hơn trong suốt mùa, thay vì tập trung cao điểm vào một vài tháng nhất định như trong các pha El Nino và La Nina mạnh.
Mùa bão 2025 có thể không có những dấu hiệu cực đoan rõ ràng như các năm ENSO mạnh, nhưng tính khó lường về quỹ đạo và cường độ có thể tăng lên. Điều kiện ENSO ở pha trung tính tạo ra một “sân khấu” mà không có “diễn viên chính” (El Nino hay La Nina) chi phối toàn bộ vở diễn. Các “diễn viên phụ” (yếu tố khu vực, nội mùa, hình thái thời tiết cụ thể trong từng thời điểm) sẽ có nhiều đất diễn hơn, làm cho diễn biến trở nên đa dạng và khó đoán định hơn.
- Vậy với xu thế ENSO trên, theo ông, cơn bão đầu tiên trong năm 2025 có khả năng sẽ xuất hiện vào thời điểm và khu vực nào?
Phó Giáo sư - Tiến sỹ Mai Văn Khiêm: Theo quy luật khí hậu, cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới đầu tiên trên khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương thường xuất hiện trong khoảng tháng Năm hoặc tháng Sáu. Mặc dù đôi khi có những xoáy thuận nhiệt đới hình thành sớm hơn (thậm chí từ tháng Một đến tháng Tư), nhưng chúng thường yếu và ít có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam.
Với điều kiện ENSO trung tính hiện tại, không có yếu tố nào thúc đẩy hoặc kìm hãm đáng kể việc bão xuất hiện sớm hay muộn so với trung bình nhiều năm.
Do đó, dự báo khả năng cao cơn bão đầu tiên có thể xuất hiện vào cuối tháng Năm hoặc trong tháng Sáu năm 2025.
Các cơn bão đầu mùa thường hình thành ở vùng biển phía Đông và Đông Nam Philippines, sau đó có xu hướng di chuyển về phía Tây hoặc Tây Tây Bắc. Khả năng hình thành bão ngay trên Biển Đông trong giai đoạn đầu mùa (tháng 5-6) là thấp hơn so với việc bão đi từ ngoài khơi Philippines vào Biển Đông. Khu vực tiềm năng nhất là Vùng biển phía Đông Philippines (khoảng 10-15 độ Vĩ Bắc).
Tôi muốn nhấn mạnh đây là dự báo dựa trên quy luật khí hậu và trạng thái ban đầu. Tùy từng điều kiện hình thế thời tiết cụ thể có thể dẫn đến hình thành các nhiễu động, từ đó có thể hình thành bão hoặc áp thấp nhiệt đới.
Dự báo chính xác hiện nay của các mô hình thường chỉ có độ tin cậy dưới 1 tuần. Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia sẽ liên tục theo dõi và cập nhật khi có dấu hiệu hình thành xoáy thuận nhiệt đới.
Người dân cần lưu ý gì?
- Trước xu thế diễn biến bão như ông phân tích ở trên, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia có khuyến cáo gì để các địa phương, đặc biệt là người dân chủ động ứng phó, giảm thiểu thiệt hại do bão có thể gây ra?
Phó Giáo sư - Tiến sỹ Mai Văn Khiêm: Theo tôi, nguyên tắc cốt lõi là không được chủ quan dù dự báo mùa bão ở mức trung bình nhiều năm. Chỉ một cơn bão mạnh đổ bộ cũng đủ gây thiệt hại nghiêm trọng. Công tác chuẩn bị ứng phó phải luôn được chủ động.
Vì vậy, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương cần cập nhật các phương án phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, đặc biệt chú ý đến các kịch bản bão mạnh, bão có quỹ đạo phức tạp, bão gây mưa lớn. Cùng với đó là tổ chức kiểm tra, đánh giá an toàn các hồ chứa nước, đê điều, hệ thống tiêu thoát nước, các công trình xây dựng ven biển trường mùa mưa bão, đảm bảo khả năng chống chịu trước bão lũ.
Bên cạnh đó, cơ quan chức năng, chính quyền địa phương cũng cần tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền đến người dân về các biện pháp phòng chống bão bằng nhiều hình thức đa dạng, dễ hiểu; đặc biệt là cần đẩy mạnh việc tích hợp và phổ biến các hình thức cảnh báo sớm dựa trên công nghệ mới.
Đối với người dân cần theo dõi chặt chẽ các bản tin dự báo, cảnh báo bão từ các cơ quan khí tượng thủy văn qua các kênh truyền thống và các ứng dụng cảnh báo thiên tai trên điện thoại di động (nếu có tại địa phương); cần rà soát, gia cố lại nhà cửa (mái nhà, cửa sổ, cửa ra vào); chặt tỉa cành cây lớn gần nhà có nguy cơ gãy đổ khi có tin cảnh báo bão; có kế hoạch di dời đến nơi an toàn nếu có lệnh sơ tán.
Người dân cũng cần chuẩn bị sẵn các vật dụng thiết yếu (đèn pin, pin dự phòng, nước uống, lương thực khô, thuốc men, giấy tờ quan trọng) đủ dùng trong vài ngày. Để đảm bảo an toàn, người dân tuyệt đối không ra ngoài khi bão đang đổ bộ. Tránh xa các khu vực nguy hiểm như bờ sông, bờ biển, vùng trũng thấp, nơi có nguy cơ sạt lở đất; đề phòng tai nạn do điện giật, cây đổ, vật bay...
Sau bão, người dân cần kiểm tra an toàn nhà cửa trước khi quay về.
Ngoài ra, thời gian tới, người dân cần chú trọng, thường xuyên theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo trên Website của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia tại địa chỉ nchmf.gov.vn và các đài Khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố và khu vực; cập nhật thường xuyên thông tin dự báo khí tượng thủy văn mới nhất trên các phương tiện truyền thông đại chúng chính thống của Trung ương và địa phương.
- Trân trọng cảm ơn ông!
Theo Vietnam+
